زخم یادگاری به تن یادگارها

وندالیسم، تخریب کنترل‌نشده اشیا و اموال عمومی است که از عجیب‌ترین ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی به‌حساب می‌آید و دلایل مختلفی برای آن عنوان می‌شود. البته جامعه‌پژوهانی هستند که ناسازگاری‌های حاکم بر روابط فرد و جامعه، تضعیف و فروپاشی اقتدار اخلاقی در تنظیم روابط بین افراد و تزلزل نهادهای خانواده و جامعه در انتقال ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی را از مهم‌ترین دلایل این پدیده می‌دانند. بررسی‌های روان‌شناسانه و تربیتی صورت گرفته هم نشان می‌دهد وندالیسم غالبا اکتسابی است و از شرایط محیطی ناشی می‌شود. نوجوانان و جوانان متهمان اصلی این نوع رفتارهای خرابكارانه هستند و وضعیت اجتماعی جوامع نظیر سطح درآمد، امکانات رفاهی و معیشتی، تفاوت‌های طبقاتی، مهاجرت و… وقوع آن را تشدید می‌کند.
اگر قائل به این گزاره صحیح باشیم که وندالیسم در واقع ناشی از سرخوردگی، انتقام‌گرفتن‌‌‌ها، خشم، هیجانات تخلیه‌نشده یا جلب توجه است و خسارات بسیاری بر جا می‌گذارد حالا باید نگران وضعیت روانی جامعه‌ای باشیم که بی‌محابا دست به تخریب آثار تاریخی می‌زند، آثاری که برخی از آنها از گزند حمله‌های دشمنان و بلایای طبیعی جان سالم به در برده‌اند و حالا دچار بلای عجیبی شده‌اند که از آن گریزی ندارند.
فارغ از پیشگیری‌های محدود صورت‌گرفته، قانون هم در این باره صراحت آشکاری دارد به این معنا که در ایران هم بر اساس ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی، تخریب اموال تاریخی- فرهنگی جرم محسوب شده و برای آن متناسب با نوع آسیب و تخریب اثر مجازات در نظر گرفته‌شده است. بر این اساس هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی- تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، یا تزئینات، ملحقات، تأسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، آسیبی وارد آورد؛ علاوه بر جبران خسارات وارده، به حبس از یک تا ۱۰سال محکوم می‌شود.
تخریب این آثار به بهانه یادگاری نوشتن، درواقع زنده‌کردن خاطرات یک سفر یا بازدید نیست بلکه ردپای شومی است که نه‌تنها نسل کنونی بلکه نسل‌های بعدی نیز از آن به نیکی یاد نخواهند کرد.
افرادی که از آثار تاریخی و فرهنگی دیدن می‌کنند در واقع متفاوت هستند، یک دسته کسانی که با شناخت کافی از آثار بازدید می‌کنند و در طول بازدید ضمن احترام به اثر تاریخی تمام تلاش خود را برای خودداری از هرگونه آسیب به آن به کار می‌گیرند و دسته دیگر را افرادی تشکیل می‌دهند که به‌صورت بی‌هدف، گذری و بدون آگاهی از ارزش‌های فرهنگی اثر از آن بازدید می‌کنند و در اغلب موارد چنین افرادی هستند که اگر پیش آید از تخریب‌گری و واردکردن آسیب به مکان فرهنگی دریغ نمی‌کنند.
در سال‌های اخیر آسیب‌های عمدی به آثار تاریخی در قالب کاوش‌های غیرمجاز در سودای کشف اشیای تاریخی و تب گنج‌یابی نتایج مخربی را به همراه داشته و در برخی موارد یک اثر تاریخی را به‌ کلی نابود کرده است، اینجاست که لزوم معرفی آثار تاریخی و فرهنگی به روش‌های گوناگون و آموزش و آگاهی‌رسانی عمومی می‌تواند نجات‌بخش باشد. متولیان فرهنگ، رسانه‌ها و گروه‌های فرهنگی و دوستدار آثار تاریخی به‌خصوص نهادهای محلی می‌توانند با به تصویرکشیدن چهره ناخوشایند آثاری که مورد هجمه وندال‌ها قرار گرفته‌اند و نتایج منفی آن بر جامعه ضمن تأثیرگذاری بر مرتکبان، در افراد بومی منطقه ایجاد حساسیت کرده، آنها را ترغیب به همکاری در حفاظت بیشتر از این اماکن و آثار کنند.

روزنامه جام جم