مرگ انسان با بحران‌سازی برای محیط زیست

امروز بحران محیط‌زیست را باید به‌عنوان یکی از چالش‌های جدی و قابل‌تامل در نظر داشت. اتفاق ناگواری که حاصل دخالت و بهره‌وری نامعقول انسان از طبیعت است و به خطر بزرگی برای زمین تبدیل شده.

طبق شاخص عملکرد زیست‌محیطی که چند سال قبل انجام شده و ۲۲ فاکتور محیطی، چون منابع آب، آلودگی‌هوا، تنوع زیستی و تغییرات آب‌و‌هوایی را مورد بررسی قرار داده بود، ایران از میان ۱۳۲ کشور در جایگاه ۱۱۴ قرار گرفت. این یعنی روز‌های سختی در پیش داریم و بی‌توجهی به هریک از موارد، می‌تواند پایانی بر بقای یک گونه گیاهی یا انقراض موجودات زنده دیگر باشد. موضوع اصلی این است که ایران در یکی از مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و محدودیت منابع آبی، هر روز وضعیت را سخت‌تر می‌کند. اما نباید فراموش کنیم که برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی باعث ازدست‌دادن غیرقابل‌برگشت سفره‌های آب زیرزمینی شده و مصرف بی‌رویه آب به‌ویژه در بخش‌های کشاورزی و شرب نیز مزید بر علت شده تا لب‌های تشنه بیش از گذشته به ارزش مایه حیات پی‌ببرند.

یک بررسی در زمینه میزان سرانه مصرف آب، نشان می‌دهد که ایران با وجود محدودیت منابع آبی با ۱۹۰لیتر مصرف آب‌شرب خانگی در روز یکی از بیشترین مصارف را در بین کشور‌های مختلف دارد. این در حالی است که متوسط مصرف آب‌خانگی در دنیا برای هر نفر در روز ۱۵۰لیتر است.

ثبات خشکسالی‌های نزدیک به دو دهه اخیر، ضرورتی را ایجاب می‌کند تا متناسب با اتفاقات و شرایط پیش‌رو، نحوه مدیریت کشاورزی مورد توجه برنامه ریزان بخش کشاورزی قرار گیرد. متاسفانه در سال‌های مواجهه با بحران‌های کم‌آبی و خشکسالی‌های مستمر، نه‌تن‌ها شاهد تغییری در الگو‌های کشت و تغییر جهت سیاست‌های مصرف آب در کشاورزی نبوده‌ایم، بلکه آمار‌ها از افزایش شدید سطح زیر کشت در برخی حوضه‌های بحرانی کشور حکایت دارد. در کنار کم‌آبی‌ها سه عامل مهم در طبیعت وجود دارد که می‌تواند آثار تخریبی روی محیط‌زیست ایجاد کند، یعنی آلودگی‌هوا، آلودگی‌آب و آلودگی‌خاک.

در این میان آلودگی هوا می‌تواند اثرات پیدا و پنهان زیادی بر جسم و روان شهروندان داشته باشد. طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، سه شهر از پنج شهر نخست در فهرست آلوده‌ترین شهر‌های جهان یعنی اهواز، کرمانشاه و سنندج در ایران قرار دارند که میزان آلودگی‌هوا در این شهر‌ها چهار تا هفت‌برابر سطح قابل‌قبول سازمان بهداشت جهانی است. ایران به سبب کیفیت نامطلوب هوا از میان ۹۱ کشور مورد بررسی در جایگاه ۸۶ قرار گرفته و این آلودگی فقط در پایتخت به مرگ سالانه بیش از ۵۵۰۰ نفر بر اثر بیماری‌های قلبی - عروقی و تنفسی منجر می‌شود.

میزان خسارات ناشی از بحران آب، بیابان‌زایی و آلودگی می‌تواند در بلندمدت به ایجاد مشکلات تضعیف‌کننده‌ای برای اقتصاد کشور منجر شود. بررسی بحران‌های زیست‌محیطی در ایران، نشان می‌دهد که این بحران‌ها خود ریشه یک چالش زیست‌محیطی بسیار مهم دیگری تحت عنوان توفان‌های گردوغبار است.