مراسم روز عاشورای روستای مرزان شهرستان فیروزه

 خراسان رضوی - جام جم آنلاین - سید جواد موسوی  با اعلام این خبر افزود: تعزیه‎خوانی یا آنچه بیشتر در خراسان متداول‎تر است، شبیه‎خوانی از مهم‎ترین اجزای عزاداری سنتی عاشورایی بخش قابل توجه‎ای از مناطق خراسان است.مدیرکل میراث‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی ادامه داد:  با وجود همه تغییرات اجتماعی و فرهنگی در بسیاری از نقاط استان این پیوند هنوز به صورت معناداری حفظ شده است.
او تصریح کرد: اهمیت عنصر تعزیه در نظامِ آیینی عاشورایی مردم خراسان به حدی بوده است که حول برگزاری آن در روستاهای همجوار یک دیگر  نوعی از شبکه‎های آیینی شکل می‎گرفته است. بدین ترتیب گروه‎ی از روستاها که سنتِ شبیه‎خوانی در آن‎ها وجود نداشته به نزدیک‎ترین روستای در مجاورت خود که در این زمینه از جایگاه مطلوبی برخوردار بوده، مراجعه‎ می‎کرده‎اند.
موسوی اظهار کرد: این شبکه‎ها فارغ از کارکردهای آیینی و ارزشی‌شان کارکردهای قابل ملاحظه‎ای در حوزۀ اجتماعی، اقتصادی و غیره در سطح مناطقِ استان دارد. به عبارتی دیگر این گروه از فعالیت‎های مشترک آیینی می‎تواند در کاهش تعارضات و افزایش هم‎گرایی محلی مؤثر باشد.
همچنین محمود طغرایی مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در این باره گفت: یکی از این سنت‎های عزاداری شبکه‎ای در شهرستان فیروزه در مناطقِ غربی آن در روستای مرزان تا امروز پایداری خود را حفظ کرده است.
طغرایی تصریح کرد: وجود برخی ویژگی‎های کمتر شناخته شده در برخی از اجزای عزاداری  در روستای مرزان شهرستان فیروزه بویژه مرحلۀ علم سلام آن را از سنت‎های مشابه متمایز می‎سازد.
او گفت: این آیین از پایداری مطلوبی برخوردار است و مردم محل در اجرای آن خود را مقید می‎دانند. 
مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی یادآور شد: با این حال در معرض تحریف قرار داشتن، امکانِ کاسته شدن از اصالت‎های فرهنگی آن وجود دارد، به‌ویژه که بخش مهمی از این مراسم مبتنی بر حرکات، الحانِ خاص و اشعارِ شفاهی است. 
او افزود: در روستای مرزان روز عاشورا به ترتیب زمانی آیین‎های نخل‎آرایی، حسن حسین، علم خبری، نخل‎گردانی و تعزیه‎خوانی صورت می‎پذیرد. نخل‎آرایی به عنوان اولین عنصری آیینی در ساعاتِ ابتدایی صبح عاشورا آغاز می‌شود.
طغرایی گفت: کارِ نخل‎آرایی در محلی در مجاورت میدان قتلگاه انجام می‌شود، امروز دو نخل در روستا آراسته می‎شود، البته دو نخله بودن روستا امر متأخری است و ریشۀ چندانی ندارد.
طغرایی اظهار کرد: با پایان یافتن کارِ نخل آرایی، آیین حسن حسین در محل مسجد روستا آغاز می‌شود، در مرزان نوع خاصی از حسن و حسین از حیث اجرا و اشعار وجود دارد که ارزش فرهنگی مراسم روز عاشورای آن را افزایش می‎دهد. چنانکه پیش از این نیز اشاره شد، دستکم چهار روستا از خلال آیینِ علم خبری در مراسمِ روز عاشورای مرزان مشارکت می‎کنند.  روستای رباطی، گرماب شازده، فهنه و کلات زینال  از جمله این روستاها هستند.
مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی افزود: روستای مرزان دارای دو هیئت سینه‎زنی و هیئت زنجیرزنی است که کارِ علم خبری توسط این دو هیئت روستا انجام می‎پذیرد.  بعد از حسن حسین هیئتِ سینه‎زنی به سمت ورودی غربی روستا جهت استقبال از عزادارانِ روستاهای رباطی، گرماب شازده حرکت می‎کند.  طغرایی ادامه داد: هیئت زنجیرزنی نیز به سمت ورودی شرقی روستا برای استقبال از عزادارانِ روستاهای فهنه، کلات زینال حرکت می‎کند، البته این‌که هیئت سینه‎زنی در ورودی غربی و هیئتِ زنجیرزنی در ورودی شرقی روستا مستقر شود، امری  قطعی و همیشگی نیست و هر سال قابل تغییر است.
او گفت: بعد از آن‌که در ورودی روستا هیئتِ میزبان و میهمان با یکدیگر مواجه شدند، اشعار مختصری میان ایشان رد و بدل می‌شود. نکته بسیار جالب که کمتر در نقطه‎ای از استان مشاهده شده است، تعویض علم‎ها میان دو هیئت است. بعد از تعویض علم، عزاداران دو روستا به دیده بوسی و علم بوسی مشغول می‌شوند.
ظغرای تصریح کرد: در نهایت هئیتِ مهمان به سوی محل استقرارِ نخلِ مرزان در مجاورتِ میدان  قتلگاه  حرکت می‎کند.  هئیتِ مهمان  پس از رسیدن به محلِ استقرار نخل یکبار  به دور نخل می‎چرخند و در گوشه‎ای از محل مذکور مستقر شده، منتظر هیئت‎های دیگر و ادامه روند عزاداری می‎شوند.
او تصریح کرد: هیئت‎های میزبان با تمام هیئت‎های مهمان اعمال استقبالی فوق را انجام می‎دهند، بعد از رسیدن تمام مهمانان و انجام تشریفات لازم هیئت‎های دوگانۀ مرزان به سمت نخل حرکت می‎کنند، با رسیدن هیئت‎های دوگانۀ روستا به محل استقرار نخل و یک دور چرخیدن دور آن نخل به سمت قتلگاه که مکان برگزاری تعزیه است، منتقل می‎شود. از گذشته تا امروز مدیریت حمل نخل و به عبارتی نخل‎گردانی با هیئتِ سینه‎زنی مرزان است. نخل سه مرتب دور میدانِ قتلگاه می‎چرخد و سینه‎زنان پشت سر آن با شور بسیار اشعاری را خوانده بر سینه و سر می‎زنند. سپس نخل و سینه‎زنان به گوشه‎ای از میدان می‎روند و فرصت را  یک به یک هیئت‎های مهمان می‎دهند تا وارد قتلگاه شوند. 
او ادامه داد: هر یک از هیئت‎ها در حدود پنچ الی ده دقیقه  در میدان قتلگاه به نوحه‎خوانی می‎پردازد و سپس به حاشیۀ میدان رفته و جای خود را به هیئت دیگر می‎دهد.
طغرایی گفت: آخرین گروه که وارد میدان  می‌شود، هیئت زنجیرزنانِ مرزان است که برای دقایقی به زنجیرزنی و نوحه‎خوانی می‎پردازد، با این ترتیب چنان‌که گذشت، اولین و آخر گروه‎ای که وارد میدان  می‎شوند، مرزانی‎ها هستند. 
مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی تصریح کرد: این بخش از مراسمِ روز عاشورای مرزان یکی از نقاط اوجِ اجرایی و عاطفی آن است. انتقال نخل از محلی در مجاورت میدان ، مهم و نمادین به نظر می‎رسد. گویی با انتقال نخل  توسط آحاد عزاداران به قتلگاه ،میدان قتلگاه رسمیت خود بدست می‎آورد و به مثابه صحنه‎ای از مصائب امام حسین (ع) و یارانش در صحرای کربلا و میدان قتلگاه عاشورا برای مخاطبان به تصویر می‎کشد، بدین ترتیب کارِ تعزیه‎خوانی که به نظر می‎رسد رسالتِ مذکور را بر عهده دارد، آغاز می‎شود.