استارلینک خیلی دور خیلی نزدیک

با قطع دسترسی به اینترنت در اوکراین درپی تهاجم نیروهای روس، ایلان ماسک، مالک نامدار چند شرکت بزرگ فناوری نظیر اسپیس‌ایکس و تسلا، پس از درخواست وزیر ارتباطات اوکراین در توییتر، دسترسی به اینترنت استارلینک را برای مردم اوکراین ممکن کرد؛ پدیده‌ای که حالا تحلیلگران می‌گویند دیر یا زود برای دیگر کشورهای جهان نیز اتفاق خواهد افتاد.

ایلان ماسک در سال‌های اخیر با معرفی اینترنت ماهواره‎ای جدیدش با نام «استارلینک» سعی کرده است پروژه‎ای را آغاز کند که با اجرای آن، تمام مردم در سراسر سیاره زمین به اینترنت دسترسی پیدا کنند.

این شیوه دسترسی به اینترنت، اقتضائات خودش را دارد و راه‌اندازی و استفاده از آن اندکی با اینترنت رایجی که می‎شناسیم، متفاوت است. تا زمان انتشار این مقاله 1915 ماهواره استارلینک در مدار زمین قرار گرفته‌اند و به نظر می‌رسد با تکمیل‌ شدن روند پرتاب ماهواره‌های این طرح تا سال 1406/ 2027 و ارسال همه 42 هزار ماهواره استارلینک به مدار زمین، تجربه‎های تازه‎ای از دسترسی به اینترنت خواهیم داشت.

ویژگی‌ های ماهواره‌ استارلینک

استارلینک در حقیقت شبکه‌ای از ماهواره‌ها در مدار زمین است که توسعه آن از سال 1394/2015 شمسی/ میلادی آغاز شد. اولین نمونه ماهواره استارلینک در سال 1397/ ۲۰۱۸ به مدار زمین پرتاب شد و طی سال‌های گذشته بیش از 1000ماهواره استارلینک به طور موفقیت‌آمیزی در مدار زمین قرار گرفتند. از آنجا که ماهواره‌ های استارلینک در مدار کم‌ارتفاع و در فاصله‎ای حدود 500 کیلومتر از سطح زمین هستند (مدار پایینی زمین یا LEO) زمان رفت و برگشت داده‌ها بین کاربر و ماهواره بسیار کمتر از ماهواره‌هایی است که در مدار زمین ثابت (GEO) هستند.

در حالی که امروزه بیشتر خدمات اینترنت ماهواره‌ای از ماهواره‌هایی می‌آیند که حدود 35 هزار کیلومتر از زمین فاصله دارند.

استارلینک برای مناطقی که زیرساخت اینترنت کابلی به آنجا نرسیده است یا به دلیل صعب‌العبور بودن در نصب دکل‌های مخابراتی و کابل‎کشی مشکل دارند، می‎تواند بسیار کاربردی باشد.

از آنجا که استفاده از خدمات استارلینک به ارائه سرویس از جانب اپراتور داخلی همان کشور یا منطقه نیاز ندارد، می‌تواند اینترنت مستقلی را در اختیار کاربران بگذارد. به این ترتیب کاربران برای استفاده از اینترنت وابسته به محدوده جغرافیایی خاصی نخواهند بود.

وزن هر ماهواره استارلینک حدود ۲۶۰ کیلوگرم است. این ماهواره‌ها مسطح هستند و در هر پرتاب، ۶۰ ماهواره با راکت‌های فالکون۹ اسپیس‌ایکس، به مدار زمین ارسال می‎شود. قسمت اصلی ماهواره‌ها شامل چهار آنتن قدرتمند برای انتقال سیگنال‌های اینترنت خواهد بود.

پس از قرارگیری ماهواره‌ها در مدار، یک ارائه خورشیدی بزرگ، انرژی مورد نیاز آنها را تأمین خواهد کرد. این ماهواره‌ها رانشگر یونی نیز دارد که از گاز کریپتون استفاده می‌کند و به آنها امکان می‌دهد حتی در فواصل نزدیک به زمین نیز در مدار باقی بمانند و منحرف نشوند.

تجهیزات دسترسی به استارلینک

برخلاف تصور عمومی، برای اتصال به اینترنت ماهواره‎ای داشتن یک گوشی یا مودم کافی نیست، بلکه به طور کلی هر نوع اینترنت ماهواره‎ای نیاز به تجهیزات مشخصی دارد.

اینترنت ماهواره‎ای استارلینک برای ارسال و دریافت داده به دیش خاصی نیاز دارد که از آنتن‎هایی به نام آنتن «ارائه فازی» استفاده می‎کند.

به گفته ایلان ماسک، این دیش‎ها به اندازه یک جعبه پیتزا هستند. البته این را هم در نظر بگیرید که ابعاد پیتزاها در آمریکا با سایر کشورها متفاوت بوده و بزرگ‌تر از پیتزاهای ما در ایران است. آنتن‌های دیش براساس یکی از ویژگی‌های جذاب امواج الکترومغناطیسی کار می‎کنند تا بدون چرخش فیزیکی سیگنال‎های خود را در دو باند فرکانسی در جهت‎های مختلف ارسال کند.

به این قابلیت «برهم‎نهی امواج» گفته می‎شود که می‎تواند بدون چرخش فیزیکی، جهت ارسال موج‎ها را تغییر دهد. درست است که اینترنت ماهواره‌ای‌ یک اتصال بدون سیم محسوب می‎شود اما در واقع نیازمند سه اتصال است که یکی در هاب ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی (ISP)، یکی در فضا و دیگری به تجهیزات کاربر متصل خواهد شد.

غیر از تمام اینها، یک مودم و کابل‌های برقراری ارتباط از خدمات‌دهنده‎های اینترنت به مودم هم نیاز خواهد بود. دیش‏ها باید در فاصله چند صد کیلومتری ایستگاه‌های زمینی قرار بگیرند تا با ماهواره‌های استارلینک ارتباط برقرار کنند.

بسته تجهیزات استارلینک متعلق به شرکت اسپیس ایکس، برای همسو شدن با ماهواره‎هایی که در مدار زمین قرار گرفته‌اند، نیاز به اتصال به برق دارد و در پنج مرحله ساده راه‎اندازی می‎شود.

پس از سر هم کردن بخش‎های مختلف آنتن و روشن کردن آن، به اپلیکیشن استارلینک نیاز دارید که باید نسخه مناسب گوشی iOS یا اندروید را دانلود و نصب کنید تا به شما نمای واضحی از آسمان بدهد. با لمس دکمه Start Setup و پاسخ به پرسش‎های مرتبط با نصب، شما به شبکه استارلینک می‎پیوندید. با تنظیم نام و رمز عبور WiFi در برنامه استارلینک، می‌توانید گوشی و ابزارهای دیگر را به این اینترنت متصل کنید.

سرعت اینترنت استارلینک

سرعت اینترنت از جمله پارامترهایی است که بسیاری از شرکت‌های ارائه‎دهنده اینترنت بر سر آن رقابت می‌کنند.

تصور رایج این است که استارلینک قرار است روی دست همه این شرکت‎ها بلند شود و سرعت بی‌نظیری را ارائه دهد، درحالی‎که این‌طور نیست. فاصله کوتاه ماهواره‎های استارلینک تا زمین، باعث می‎شود تاخیر یا پینگ اینترنت ماهواره‌ای استارلینک بین ۲۵ تا ۳۵ میلی‎ثانیه باشد که برای بسیاری از کاربردهای معمول اینترنت و حتی بازی‌های ویدئویی مناسب خواهد بود.

سرعتی که برای دانلود اعلام‌شده بین 60 تا 100مگابیت، سرعت آپلود حدود 20 مگابیت بر ثانیه است. برای دانلود وعده سرعت‎های بالاتر از 100 مگابیت هم در آینده‎ای نه چندان دور، داده شده است. با این حال آنچه موجب اهمیت استارلینک می‎شود، سرعت نیست؛ دسترسی گسترده به اینترنت در تمام نقاط زمین است که تا سال 1406/ 2027 و با ارسال 12هزار ماهواره مجوز گرفته و نهایتا تمام 42هزار ماهواره به مدار زمین اتفاق خواهد افتاد.

استارلینک به کدام کشورها رسید؟

هشتم اسفند امسال در جریان حمله نظامی روسیه به اوکراین، میخائیلو فدوروف، معاون نخست‌وزیر اوکراین که وزیر ارتباطات نیز است، در توییتی با مخاطب قرار دادن ایلان ماسک، خواهان دریافت خدمات اینترنت از طریق شبکه ماهواره‌ای استارلینک شد.

ایلان ماسک هم در فاصله چند ساعت به این درخواست پاسخ مثبت داد. پیش از این اوکراین برای دریافت تجهیزات و دیش‌های استارلینک اقدام نکرده بود اما از آنجا که کشورهای همسایه‎اش تجهیزات را داشتند، ایلان ماسک توانست خدمات اینترنت استارلینک را برای این کشور راه‌اندازی کند.

در حال حاضر اینترنت استارلینک در ایالت‎های شمالی آمریکا و چند منطقه دیگر در سراسر این کشور پراکنده است.

کانادا، استرالیا، نیوزیلند، دانمارک، اتریش، بلژیک، فرانسه، آلمان، هلند و بریتانیا امکان دسترسی به این اینترنت را دارند. برای این که استارلینک تمام کره زمین را تحت پوشش خود قرار دهد، حداقل به 10 هزار ماهواره اینترنتی دیگر نیاز دارد.

اسپیس‌ایکس در اسفند 99 برای اتصال اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به خودرو‌ها، کامیون‌ها، کشتی‌های باری و هواپیماها از کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) درخواست مجوز کرده است که در صورت موافقت با این درخواست، تحول بزرگی در صنعت حمل‌ و نقل جهان رخ خواهد داد.

رقبای استارلینک

اینترنت ماهواره‎ای پیش از استارلینک هم وجود داشت و شرکت‎های دیگری هم در حال حاضر با ایلان ماسک و شرکت اسپیس‌ایکس در رقابت هستند. یکی از آنها جِف بیزوس، بنیانگذار شرکت آمازون است که مدتی قبل از پروژه اینترنت ماهواره‎ای ژوپیتر خبر داده بود. مدیران این پروژه معتقدند که اینترنت ژوپیتر نسبت به استارلینک سرعتی بالاتر در حدود 400 گیگا بیت بر ثانیه خواهد داشت. شرکت آمازون تا به‌امروز مجوز پرتاب 3200 ماهواره را از کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا دریافت کرده‎است.

هزینه اشتراک ماهانه

هزینه‌ اشتراک اینترنت ماهواره‌ای استارلینک فعلا ماهانه ۹۹ دلار است و ممکن است تا سال آینده قدری افزایش هم داشته باشد.

این عدد با نرخ امروز دلار در ایران حدود 5/2میلیون تومان برای هر ماه می‌شود. متوسط قیمت اشتراک ماهانه‌ اینترنت ای‌دی‎اس‌ال در آمریکا ۴۳ دلار، اینترنت کابلی ۵۸ دلار و اینترنت فیبر نوری ۵۶ دلار است که نشان می‎دهد این عدد حتی برای آمریکا هم از هزینه رایج برای خدمات اینترنت بالاتر است.

به‌غیر از هزینه اشتراک، ماهیانه ۵۰۰ دلار هم برای خرید آنتن ارائه فازی ماهواره باید در نظر بگیریم؛ یعنی چیزی حدود 12.5 میلیون تومان با نرخ دلار فعلی. البته این قیمت در مقایسه با برخی بسته‌های سطح بالای اینترنت ماهواره‌ای هیوزنت (HughesNet) و ویاست (Viasat) که اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرند، ارزان‌تر است.

شیادی با تجهیزات استارلینک

شرایط اینترنت در کشور ما و گمانه‎زنی‎های برخی برای اجرای طرح‌های محدودیت، باعث شده عده‎ای سودجو در شبکه‎های اجتماعی، مدعی فروش آنتن‎ها و تجهیزاتی با عنوان اینترنت ماهواره‌ای استارلینک باشند.

بیشتر آنها فروش تجهیزات را از طریق رمزارزها انجام می‏دهند که قابلیت ردیابی نداشته باشد. با این حال نکته مهم این است که فعلا ارائه خدمات استارلینک در مرحله آزمایشی است و تعداد ماهواره‎های آن در مدار زمین تکمیل نشده‎ است.

به این ترتیب، باید منتظر ماند تا روش تهیه تجهیزات و استفاده از خدمات این اینترنت برای کشورهای مختلف روشن‎تر شود.

جالب است بدانید ایلان ماسک در اوایل فروردین 1400 در پاسخ به پرسش کاربران ایرانی درباره ارائه خدمات اینترنت ماهواره‏ای استارلینک به ایران، گفت تمام تلاشش را می‎کند تا حد امکان بتواند این خدمات را در اختیار ایرانیان نیز قرار دهد.

آنچه مسلم است جهان به سمت دسترسی بیشتر و راحت‌تر اینترنت خواهد رفت و با هیچ روشی نمی‎شود استفاده از فناوری‎های نوین رایج دنیا را محدود کرد و سد راه پیشرفت دانش و فناوری شد. مهم حاکمیت قانون و ضابطه‌مندی استفاده از فناوری‌های نو است؛ چیزی که ایلان ماسک نیز اذعان کرده است متناسب با شرایط و قوانین کشورها به ارائه این فناوری خواهد پرداخت.

مریم ملی - دانش / روزنامه جام جم