گورخرها سفیدند با راه‌ راه سیاه یا سیاهند با راه‌ راه سفید؟

معمای لباس گورخرها

می‌دانید گورخرها با پوشش متمایز بدن‌شان بین حیوانات نمادین هستند. تا به حال فکر کرده‌اید گورخرها سفیدند با راه‌ راه سیاه یا سیاهند با راه‌راه سفید؟ به گفته بنیاد حیات‌ وحش آفریقا، رنگ‌آمیزی سیاه و سفید گیج‌کننده پوست گورخرها در قلمرو‌‌شان همچون برجستگی‌های پنهان در تضاد کامل با مراتع خشک قهوه‌ای و سبز بدون درخت و جنگل‌های ساوانا در شرق و جنوب آفریقاست.

کد خبر: ۱۳۵۰۰۲۹

این خطوط در هر گونه منحصربه‌فرد است. امروزه سه‌گونه مختلف گورخر دشتی، کوهی و گریوِی در جهان زندگی می‌کنند.

بدن هر یک الگوی راه‌راه متفاوتی نیز دارند. برای برخی، قسمت‌های تیره‌تر پوست‌شان سیاه است در حالیکه بعضی قهوه‌ای‌ترند و برخی فقط روی بدن‌شان خطوط راه‌راه دارند اما روی پاهایشان نه. براساس نتایج پروژه‌ای تحقیقاتی، زیر گونه منقرض‌شده‌ای از گورخر دشتی که «کوآگا» نامیده می‌شد کمترین خطوط راه‌راه روی سر، یال و گردنش داشت.

تیم کارو، بوم‌شناس رفتاری و تکاملی و زیست‌شناس حفظ منابع طبیعی از دانشگاه کالیفرنیا آمریکا می‌گوید: «باوجود این الگوها و رنگ‌های متفاوت، همه گورخرها رنگ پوست یکسانی دارند و آن سیاه است.»

با این حال این گفته به این پرسش پاسخ نمی‌دهد که آیا خز گورخرها سیاه‌رنگ با راه‌راه سفید هستند یا برعکس. برای درک این مسأله باید به ملانوسیت‌ها یا سلول‌هایی توجه کنیم که برای خز گورخرها رنگدانه تولید می‌کنند.

کارو گفت: «گرچه گورخرها پوست سیاهی دارند اما فرآیندهای رشدی مختلفی رنگ خز آنها را تعیین می‌کند؛ درست مانند افرادی که با داشتن پوست روشن می‌توانند موهای تیره داشته باشند.» در واقع بدن گورخرها از موهای روشن بیشتری پوشیده‌شده و رنگ شکم آنها معمولا روشن است بنابراین ممکن است به نظر برسد گورخرها سفید هستند با راه‌راه‌های سیاه.

ولی این‌طور نیست زیرا براساس نتایج تحقیقاتی که سال 1384/2005 منتشر شد، هر تار مو ـ‌چه روشن و چه تیره‌ـ از طریق یک فولیکول مملو از ملانوسیت رشد می‌کند. این سلول‌ها رنگدانه‌ای به نام «ملانین» تولید می‌کنند که موجب تعیین رنگ مو و پوست می‌شوند.

وبگاه لایوساینس پیش‌تر گزارش داده بود وجود ملانین، بیشتر به رنگ‌های تیره‌تر مانند قهوه‌ای تیره یا سیاه منجر می‌شود و به رنگ‌های روشن‌تر مانند فندقی یا بلوند کمتر منتهی می‌شود. خز سیاه گورخرها مملو از ملانین است اما در خز سفیدشان ملانین وجود ندارد زیرا فولیکول‌هایی که راه‌راه‌های سفید را تشکیل می‌دهند فعال نیستند. به این معنی که رنگدانه تولید نمی‌کنند.

کارو در ایمیلی به وبگاه لایو ساینس گفت: «در طول رشد موهای سفید از تولید ملانین جلوگیری می‌شود اما در مورد موهای سیاه این‌طور نیست.»

به گفته وی، فرآیندهای زیستی دقیقی در مورد نوارهای بدن گورخر مشخص نیست اما در موش‌های آفریقایی که دارای نوارهای روشن و تیره در امتداد بدن خزدار خود هستند، ژن اِی‌اِل‌ایکس3(Alx3) در امتداد نوارهای روشن، فعال‌تر از نوارهای تیره است.

طی مطالعه‌ای در سال 1395/2016 که نتایج آن در نشریه نیچر منتشر شد، محققان دریافتند ژن مذکور به طور مؤثر، تنظیم‌کننده اصلی ـ‌که مسوول رشد ملانوسیت است‌ـ را متوقف می‌کند و این امر به روشن‌شدن رنگ مو منجر می‌شود.

چرا بدن گورخر نوارهای سیاه و سفید دارد؟ براساس تحقیقات کارو و همکارانش این الگوی منحصربه‌فرد ممکن است گورخر را از نیش مگس‌های گزنده محافظت کند.

در نتایج تحقیقی که سال 1399/2020 منتشر شد، محققان دریافتند مگس‌ های آفریقایی غالبا روی اسب‌هایی که دارای پوشش راه‌ راه یا شطرنجی هستند کمتر فرود می‌آیند تا اسب‌هایی که پوشش تک‌رنگ و ساده دارند. این مگس‌ های گزنده می‌توانند ناقل بیماری‌هایی باشند که برای گورخرها کشنده است.