شهر در دست نویسنده‌ها

در معابر شهری از بزرگراه‌ها گرفته تا بلوارها و خیابان‌ها به جای تصویر کالاهای مصرفی و تبلیغ خدمات و امثال آنها، تصویر نویسنده‌ها و آثارشان اکران شده بود و تا چشم کار می‌کرد روی بیلبوردهای مهم و اصلی کتاب و نویسنده و چهره‌های آشنا و ناآشنایی که دست به قلم دارند. بعید است کسی این اتفاق را به فال نیک نگرفته باشد اما انتقادهایی در این باره وجود داشته و همین طور پیشنهادهایی که در گفت‌وگو با رئیس جدید سازمان زیباسازی شهر تهران درباره‌شان صحبت کرده‌ایم. دو نفر از نویسندگانی که نام و تصویرشان روی این بیلبوردها بوده، درباره‌اش اظهار نظر کرده‌اند و گویا روابط عمومی شهرداری تهران هم آماده شنیدن نظرات شهروندان تهرانی است و خیالاتی برای تداوم و توسعه این برنامه دارد.

شهر این روزها در دست نویسندگان است؛  هر نقطه از شهر تصویر آنها را می‌توان دید.  100 نویسنده و 500 کتاب روی 700 سازه تبلیغاتی مهم شهر از بیلبورد گرفته تا عرشه پل و استرابرد. این آمار را رضا صیادی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، اعلام کرده است. او در گفت‌وگو با جام‌جم شهر می‌دهد که به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی در سازمان زیباسازی می‌توانستند دو رویکرد در پیش بگیرند تا همان شیوه همیشگی و پیام دادن درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی و پرداختن به اصل ماجرا یا یک رویکرد تازه‌تر و موثرتری که مردم را با کتاب به عنوان محصول فرهنگی مواجه کند و بهانه‌ای باشد برای معرفی نویسندگان و شاعران.

صیادی می‌گوید: ما رویکرد دوم را انتخاب کردیم چرا که هم خرق عادت بود در حوزه تبلیغات و البته تاثیر بیشتری هم بر مخاطبان داشت. مسئله بعدی این بود که چطور کتاب‌ها را انتخاب کتیم؛ چون هر انتخابی می‌توانست حواشی و تبعاتی به دنبال داشته باشد و چه بسا به دلیل همین حواشی احتمالی، پیش از ما چنین اقدامی صورت نگرفته است.

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران که به تازگی در این سمت گمارده شده، ملاحظات و نگرانی‌ها را کنار گذاشت و در فرصت کوتاهی که در اختیار داشت، فهرستی شامل 100 نویسنده و 500 اثر را گردآوری کرد.

صیادی می‌گوید: تازه به این سمت منسوب شده‌ام و فرصت برای انجام کار محدود بود. در همین فرصت با همکاری معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور فهرستی از نویسندگان و آثارشان گردآوری کردیم. درباره این فهرست بررسی‌هایی صورت گرفت و به فهرست نهایی رسیدیم که سعی شده از همه سلیقه‌ها در میان آنها باشد.

صیادی و همکارانش برای اجرای این طرح، مورد تحسین واقع شدند اما انتقادهایی هم به آنها شده از جمله اینکه در انتخاب نویسندگان و آثارشان صرفا به یک جریان فکری توجه داشته‌اند اما رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران معتقد است این طرح کاملا عادلانه برگزار شده است. صیادی توضیح می‌دهد: ما به همه جریان‌های فکری توجه داشته‌ایم و حتی سعی کرده‌ایم که توزیع آنها در نقاط مختلف شعر کاملا متوازن باشد. برخی گفته‌اند که صرفا به نویسندگان منتسب به جبهه فرهنگی انقلاب پرداخته‌ایم که وقتی تصاویر بیشتری از سازه‌های تبلیغاتی متفاوت در نقاط مختلف شهر را دیدند، نظرشان عوض شد. برخی هم انتقاد کرده‌اند که جای برخی نویسندگان خالی است اما در نهایت ما سعی کرده‌ایم نویسندگانی که قابلیت اکران در سطح شهر دارند را معرفی کنیم و واقعیت این است که برای برخی از نویسندگان شرایط اکران محیطی فراهم نبود.

به گفته صیادی تلاش شده در اکران تصاویر نویسندگان و آثارشان توازن برقرار شود و  نویسنده‌های جبهه‌ فرهنگی انقلاب و سایر حوزه‌ها به یک اندازه از بیلبوردها، عرضه‌های پل یا جایگاه‌های مساوی در نقاط مختلف شهر بهره‌مند شده‌اند.

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران درباره واکنش‌ها و بازخوردها به تحسین‌ها و نقدها اشاره می‌کند و می‌گوید: تقریبا همه بر این عقیده بودند که قرار گرفتن تصاویر نویسندگان و شاعران روی بیلبوردهای تبلیغاتی، بسیار خوب است اما در شکل اجرا انتقادهایی وجود داشت که برخی به حق و برخی ناحق بودند. در مجموع مردم از اینکه نویسندگان قهرمان‌های رسانه‌های شهری شده‌اند، ابراز خرسندی کرده‌اند.

رضا صیادی درباره دلیل درج عکس چهره نویسندگان روی این بیلبوردها به دو نکته مفهومی و تبلیغاتی اشاره می‌کند و می‌گوید: به لحاظ مفهومی نویسنده از کتابش اهمیت بیشتری دارد چره که کتاب‌ها از ذهن نویسندگان متولد می‌شودند و می‌شود از آنها شمایل قهرمان ساخت همچنان که در برخی کشورها، نویسندگان در شهرت تنه می‌زنند به تنه سلبریتی‌ها و بازیگران. به لحاظ تبلیغاتی هم دیدن چهره نویسندگان موثرتر و جذاب‌تر از دیدن کتاب‌هایشان است؛ چهره‌ها به این تابلوها روح می‌دهند و زمینه ارتباط را فراهم می‌کنند.

سازمان زیباسازی شهرداری تهران برنامه اختصاص سازه‌های تبلیغاتی شهر به معرفی کتاب‌ها و نویسندگان را ادامه خواهد داد و آن طور که صیادی می‌گوید نه تنها این طرح ادامه خواهد داشت بلکه توسعه پیدا خواهد کرد و چه بسا در آینده ایده‌های تازه‌تری به آن ضمیمه شود. مثلا همین حالا در برخی محورها از جمله در خیابان انقلاب و در محدوده بورش کتابفروشی‌های شهر تهران، در کنار همین تبلیغات محیطی و فرصتی فراهم شده که کاربران با ارسال یک عدد به کد درج شده روی تابلوهای تبلیغاتی بتوانند کتاب مورد نظر را خریداری کنند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم زمینه ارسال کتاب‌ها را فراهم کرده است.

صیادی می‌گوید: به لحاظ زیرساختی، امکان توسعه این خدمات در تمام مناطق شهری وجود نداشت اما در آینده احتمالا بتوان اقدامتی از این دست داشت و یا ایده‌ها و برنامه‌های تازه‌ای برای جا انداختن فرهنگ کتابخوانی.

ستاره‌های سایه‌نشین

راضیه تجار نویسنده رمان‌هایی چون «کوچه اقاقیا»، «نرگسها» و «هفت بند» این اقدام سازمان زیبا‌سازی شهردای تهران را قابل اعتنا می‌داند و معتقد است: پشت هر کتاب نویسنده‌ای است که صاحب اثر و صاحب اندیشه است ولی معمولا کمتر دیده می‌شود. همچنان که همیشه هنرپیشه‌ها بیشتر مورد توجه کانون‌های تبلیغاتی قرار می‌گیرند در حالی که آنها چیز که نویسنده فیلمنامه نوشته را به روشی که کارگردان تعیین می‌کنند، بازی می‌کنند اما شهرت بیشتری دارند و بیشتر از نویسنده‌ها و کارگردان‌ها مطرح می‌شوند. همین طور فوتبالیست‌ها در مقایسه با سایر ورزشکاران. بنابراین اتفاق ارزشمندی است که یک بار هم نویسندگان و صاحبان قلم و اندیشه به مردم معرفی شوند. این افراد معمولا به فکر فرهنگسازی هستد، برای مطرح شدن و دیده شدن احساس نیاز نمی‌کنند چون آثارشان در قلب‌ها و ذهن‌ها ماندگار می‌شوند و اندیشه‌هایشان را در کتاب‌هایشان منتشر می‌کنند اما برای جامعه خوب است که نویسندگان و اهالی اندیشه را بشناسند.

تجار معتقد است که نویسندگان همیشه اذلت‌گزین و سایه‌نشین بوده‌اند و به همین دلیل کمتر دیده شده‌اند و کمتر کسی آنها را می‌شناسد. او اضافه می‌کند: جای بسی خوشحالی است که سازمان زیباسازی شهرداری تهران نورافکن انداخته روی آنها و به جامعه معرفیشان می‌کند.

این نویسنده آرزو کرد همچنان که در هفته کتاب به کتابخوانی اهمیت داده می‌شود، همیشه کتابخوانی مهم باشد، مردم به زنگ‌های خطر توجه کنند و کتاب‌خواندن را در برنامه‌هایشان بگنجانند.

چهره تازه شهر

سعید بیابانکی شاعر نام‌آشنای کشورمان هم از طرح و ایده سازمان زیباسازی شهرداری تهران استقبال کرده و آن را اقدام ارزشمندی دانسته است. بیابانکی به جام‌جم می‌گوید: این اقدام که به اتفاق و همکاری چند نهاد انجام شده جالب و مورد توجه بوده است. همیشه روی بیلبردهای شهر، کالاهای تجاری را دیده‌ایم و مواد مصرفی مختلف را با تصاویر بازیگران اما حالا تصویر نویسندگان و شاعران به همراه کتاب‌هایشان روی بیلبوردهای تبلیغاتی چهره شهر را عوض کرده و این باعث خرسندی است.

به اعتقاد این شاعر، در سال‌های اخیر شهرداری تهران، فضای شهر و بیلبوردهای شهری را بسیار تجاری کرده بود و حالا باید قدردان بود که فضای شهر دارد تغییر می‌کند. او توضیح می‌دهد: در هیاهوی ترافیک و تورم و فشارهای روانی ناشی از شیوع ویروس کرونا، مردم به اندازه کافی آسیب دیده‌اند و آن همه تبلیغ تجاری بخصوص برای قشر زحمت‌کش جامعه آزاردهنده بود. حالا جای خوشحالی دارد که تبلیغ کتاب جای تبلیغ چیپس و پفک و کالاهای مصرفی را گرفته است چون همیشه بار فرهنگی کتاب بسیار بیشتر از بار تجاری آن بوده و من بسیار خوشحالم که عکس و آثار دوستان و همکارن نویسنده و شاعرم را روی بیلبوردهای شهری می‌بینم.

بیابانکی این پیشنهاد را هم ضمیمه توضیحاتش کرده که می‌شد یک سامانه فروش کتاب به این بیلبوردهای شهری ضمیمه کرد تا مردم با گرفتن یک شماره کوتاه مثلا سه رقمی که به راحتی در خاطر سپرده می‌شود، کتاب سفارش بدهند و خریداری کنند.

آذر مهاجر/ روزنامه جام جم