خطر چاقی بیخ گوش شما

جالب است بدانید که مطالعات اخیر نشان می‌دهد در کشور ما 17.5 میلیون نفر از افراد بالغ چاق هستند و شاخص توده بدنی آنها بیشتر از 30 کیلوگرم بر مترمربع است.

همچنین حدود 23 میلیون نفر دچار اضافه‌وزن هستند. بنابراین می‌توان گفت در مجموع حدود 40 میلیون نفر از مردم ایران دچار وزن غیرطبیعی یا اضافه‌وزن هستند. همچنین از هر شش کودک نیز یک نفر دچار اضافه‌وزن است.

چاقی و عوارض و بیماری‌های مرتبط با آن، مشکلی بزرگ اما قابل پیشگیری است که ما در گزارش پیش‌رو از زبان متخصصانی چون دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، دکتر مجید ولی‌زاده، فوق‌تخصص غدد و دکتر فریدون عزیزی، فوق‌تخصص غدد به بررسی عوامل موثر در شیوع چاقی در ایرانیان پرداخته ایم.

آیا چاق هستم؟
به گفته دکتر هاشمی، ساده‌ترین روش تعیین چاقی اندازه‌گیری نمایه توده بدن است که تقریبا برای بیشتر افراد قابل تعمیم است. در این روش اندازه وزن فرد به کیلوگرم بر مجذور (توان دو) قد او به متر تقسیم می‌شود. این عدد نمایه توده بدنی نامیده می‌شود و وضعیت تناسب وزن بدن را تفسیر می‌کند. اگر حاصل بین 18 تا 25 باشد، فرد وضعیت متناسب و طبیعی دارد.

اعداد بین 25 تا 30 نشانگر اضافه‌وزن بوده و بالاتر از آن درجات مختلف چاقی است. به این ترتیب که بین 30 تا 35 چاقی درجه یک، 35 تا 40 چاقی درجه 2 و بالاتر از 40 چاقی درجه 3 یا چاقی مفرط محسوب می‌شود.

میزان اضافه‌وزن‌تان را بدانید

بیماری‌هایی که افراد با درجات بالای چاقی را مورد حمله قرار می‌دهند به مراتب بیشتر از بیماری‌هایی است که در اضافه‌وزن یا چاقی درجه یک به چشم می‌خورند.

دبیر انجمن پیشگیری از چاقی با بیان این مطلب تاکید می‌کند: فردی با ابتلا به اضافه‌وزن می‌تواند با یک رژیم غذایی میان‌مدت و فعالیت بدنی مناسب به سلامتی دست یابد اما همان فرد با چاقی درجه سه باید جراحی را در کنار گزینه‌های درمانی خود در نظر بگیرد.

چاقی بیمارتان می‌کند

مطالعات پزشکی نشان داده چاقی برای بروز یک‌سری از بیماری‌ها عامل مستعدکننده به حساب می‌آید. بیماری‌هایی نظیر دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی عروقی مانند درگیری رگ‌ها و سکته‌های قلبی و مغزی، برخی از انواع سرطان‌ها، مشکلات، ریوی، کبدی، روانی، ارتوپدی و بسیاری دیگر در افراد چاق بیشتر از سایر گروه‌ها به چشم می‌خورد.

دکتر ولی‌زاده نیز در این باره می‌گوید: چاقی قدرت تحرک فرد را کاهش می‌دهد و با ایجاد مشکلات اسکلتی و مفصلی به کاهش ‌بهره‌وری و کیفیت زندگی منجر می‌شود. همچنین شیوع افسردگی و اضطراب در بین افراد چاق بیشتر است و این افراد در معرض قضاوت‌های نابجا ازطرف اجتماع هستند.

چاقی یک بیماری است

هنوز این باور که چاقی یک بیماری است و سلامت را تهدید می‌کند در ذهن جامعه نهادینه نشده است.

به گفته دکتر هاشمی، هنوز می‌بینیم که اکثریت افراد، چاقی و اضافه‌وزن را به عنوان یکی از وجوه طبیعی بدن در نظر می‌گیرند و اغلب متقاضیان رفع چاقی کسانی هستند که برای بهبود وضعیت ظاهری خود و یافتن اندامی مناسب مراجعه می‌کنند. به همین خاطر ممکن است این دسته افراد در انتخاب روش درمانی به راهی خطا بروند که نه‌تنها مشکلات‌شان را برطرف نمی‌کند، بلکه سلامت خود را نیز به مخاطره می‌اندازند.

کودکان تپل شده‌اند

تغییرات شیوه زندگی و نیز تحولات هرم جمعیتی موجب پیدایش رو به گسترش پدیده چاقی در میان کودکان و نوجوانان شده است. تغییر ساختار خانواده‌ها، تغییر نحوه تغذیه و تحولات اجتماعی که به کاهش میزان فعالیت بدنی منجر شده، همگی از عواملی هستند که موجبات این رخداد ناگوار را فراهم کرده‌اند.

دکتر عزیزی نیز در این‌‌باره می‌گوید: چاقی در کودکی و نوجوانی سبب کاهش حرکات، افزایش عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی مانند دیابت، پرفشاری خون و افزایش چربی‌های خون می‌شود. بروز کبد چرب، مشکلات تنفسی، بلوغ زودرس و بیماری‌های مفاصل در این کودکان بیشتر است و کم‌تحرکی و مشکل ظاهری آنها سبب مشکلات اجتماعی و در نتیجه عوارض روانی می‌شود.

زنانی که چاق شده‌اند

اضافه‌ وزن در زنان و مردان ایرانی تقریبا یکسان است، ولی شیوع چاقی در زنان دو برابر بیشتر از مردان است. به گفته دکتر ولی‌‌زاده، این مساله به‌علت سبک زندگی تا حدودی متفاوت زنان در مقایسه با مردان است و در جوامعی که زنان محدودیت بیشتری دارند، این اختلاف بیشتر است. البته عوامل مختلفی به بروز این چاقی منجر می‌شوند که در بین آنها می‌توان به عوامل وراثتی، محیطی، روانشناختی ــ رفتاری، تغذیه‌ای، کم‌خوابی و استرس اشاره کرد.

چاقی نازایی می‌آورد

یکی از مشکلات ناشی از چاقی اثر آن روی باروری است. دکتر ولی‌زاده می‌گوید: در خانم‌ها اختلالات عادت ماهانه در افراد دچار اضافه‌وزن و چاقی بیشتر از افراد با وزن متناسب است. همچنین ناباروری، میزان سقط و عوارض بارداری مانند دیابت حاملگی در افراد چاق بیشتر است. این مسائل با کاهش وزن کاهش می‌یابند. همین‌طور در مردان چاق موجب کاهش کیفیت و تحرک اسپرم می‌شود.

خاتمه چاقی کودکان

به گفته دکتر عزیزی، برای کنترل روند رو به رشد چاقی در کودکان و نوجوانان ابتدا باید آموزش عموم مردم به‌ویژه در مادران، در طول بارداری و نیز طی دوران نخست کودکی فرزندشان صورت بگیرد. بعلاوه حذف غذاهای ناسالم در بازار عرضه مواد غذایی، جلوگیری از تماس کودکان و نوجوانان با مواد غذایی ناسالم، عدم تبلیغ فرآورده‌های غذایی ناسالم، تلاش در جهت ایجاد محیط مناسب تغذیه‌ای در مدارس با اصلاح بوفه‌های در دسترس کودکان و نوجوانان و افزایش مالیات برای غذاها و نوشیدنی‌های غیرسالم باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. از سوی دیگر، کمک به بازاریابی برای مواد غذایی سالم به‌ویژه میوه‌جات و سبزیجات، آموزش مناسب برای فعالیت بدنی افراد جامعه و در دسترس قرار دادن فضاهای ورزشی به ویژه برای کودکان و نوجوانان باید انجام شود.

میانبرهای لاغری

مهم‌ترین و کلیدی‌ترین راه درمان چاقی تغییر شیوه زندگی به معنی تغذیه سالم و افزایش فعایت بدنی و رفتاردرمانی است و درمان‌های دارویی جنبه کمکی دارند.

دکتر ولی‌زاده در این باره توضیح می‌دهد: درصورت نیاز به استفاده از دارو باید از داروهایی استفاده شود که پیامد استفاده از آنها شناخته شده است.

درحال حاضر یک داروی خوراکی به‌نام اورلیستات و یک داروی تزریقی مجاز به‌نام ساکسندا در بازار دارویی ایران موجود هستند.

متاسفانه داروهای تبلیغ شده در اینترنت و ماهواره مورد تایید نیستند و حتی درصورت تاثیر عوارض ناشی از آنها که ممکن است حتی سال‌ها بعد گریبان فرد را بگیرد ناشناخته است.

این فوق‌تخصص غدد درباره روش‌های جراحی برای درمان چاقی می‌افزاید: این روش‌ها محدود به چاقی‌های متوسط تا شدید و مواردی است که فرد دچار عوارض شدید ناشی از اضافه‌ وزن شده است.

این گونه جراحی‌ها روی معده و روده‌ها انجام می‌شود و با تخلیه چربی‌های بدن و لیپوساکشن فرق دارد.

به هرحال علاوه بر هزینه جراحی‌های چاقی یا متابولیک، باید در نظر داشت که حتی پس از جراحی فرد باید رژیم غذایی و فعالیت بدنی مناسب را ادامه دهد و درصورت نیاز از مکمل‌های مورد نیاز استفاده کند و مراجعات منظم به تیم درمانی خود داشته باشد.

پونه شیرازی - دانش و سلامت / روزنامه جام جم