ناتوی ناطور!

ترامپ منافع ناتو را به‌ پای اهداف انتخاباتی خود قربانی می‌کند
برخی اخبار حاکی از آن است که کار از مرحله اولتیماتوم نیز گذشته و در آینده‌ای نزدیک، کاخ سفید رسما کاهش تعهدات و کمک‌های مالی خود به ناتو را اعلام خواهد کرد. مشاوران ترامپ به وی توصیه کرده‌اند که خط‌ونشان کشیدن واشنگتن برای 26 عضو اروپایی ناتو، می‌تواند برای نمایش کاذب «قدرت آمریکا در مقابل متحدان خود» و در نهایت، افزایش آرای عمومی ترامپ در انتخابات مؤثر باشد! به عبارت گویاتر، ترامپ آماده است در نشست امسال، به‌راحتی منافع مشترک اعضای پیمان آتلانتیک شمالی را به ‌پای اهداف انتخاباتی خود در ایالات‌متحده قربانی کند حتی اگر این اقدام منجر به تضعیف شدید ناتو شود.
کسی از حضور ترامپ استقبال نمی‌کند
بدون شک کمتر کسی در اروپا از حضور رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در نشست ناتو خرسند است. بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس که به‌شدت از دخالت ترامپ در فضای انتخاباتی کشورش ناراضی است، رئیس‌جمهور جنجالی آمریکا را مهمان ناخوانده‌ای می‌داند که حضورش در جمع آتلانتیکی‌ها به فال نیک گرفته نمی‌شود! حتی ممکن است ترامپ در جریان نشست سالانه ناتو، جمله یا عبارتی را درخصوص ترغیب افکار عمومی انگلیس مبنی بر «خروج سخت از اتحادیه اروپا» به کار ببرد که به مذاق جانسون (که فعلا طرفدار خروج نرم از اروپاست) خوش نیاید. اساسا یکی از دلایل تأکید جانسون بر عدم دخالت ترامپ در انتخابات سراسری انگلیس، پیشگیری از همین اقدام رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در نشست ناتو بوده است.
منازعه‌ای که به قوت خود باقی است
بدون شک یکی دیگر از چهره‌های جنجالی نشست اخیر ناتو، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه خواهد بود. آلمان و برخی دیگر از اعضای ناتو در این نشست جمعی، قصد دارند مواضع مکرون را در مقابل دیدگان ترامپ به چالش بکشند و از این طریق، کاخ سفید را در خصوص تمدید حمایت‌های مستمر خود از ناتو ترغیب کنند. اظهارات مکرون مبنی بر «مرگ مغزی ناتو» با واکنش «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان مواجه شد و او در پاسخ به مکرون گفت ناتو زنده است و در آینده نقش مهمی را در امنیت ایفا می‌کند و باید بیش‌ازپیش گسترش یابد.
بااین‌حال مکرون نسبت به ادامه تعهد آمریکا به ناتو و امکان اتکای اروپایی‌ها به این کشور ابراز تردید کرده است. این احساس تردید، از سال 2016 میلادی و درست زمانی که ترامپ در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حضور داشت، در میان اکثریت قریب به‌اتفاق اعضای ناتو به وجود آمده است؛ جایی که ترامپ ساختار حاکم بر ناتو را منسوخ و کهنه می‌خواهد و بر لزوم بازتعریف این ساختار (بر اساس منافع آمریکا) تأکید می‌کند. با این‌ حال افرادی مانند آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و ینس استولتنبرگ، دبیر کل نروژی ناتو قصد دارند به هر قیمت ممکن، مانع از چینش مقدمات و پیش‌زمینه‌های فروپاشی نهایی ناتو در کنار یکدیگر شوند.
روایت مقامات اروپایی از احتمال فروپاشی ناتو
در این میان، صریح‌ترین جمله در خصوص نسبت «دولت فعلی آمریکا» و «ناتو» را «آندرس فوگ راسموسن» دبیر کل سابق ناتو بیان کرده است: «پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آینده‌ ریاست جمهوری آمریکا، ناتو و این کشور را تضعیف می‌کند. رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در مورد توان آمریکا در دفاع از هم‌پیمانانش تردید‌هایی ایجاد کرده است. به نظر می‌رسد جهان نیازمند یک راهبرد بین‌المللی تازه است.» سال 2018 میلادی و درحالی‌که منازعات درون آتلانتیکی بر سر مسائل گوناگون تا این اندازه جدی نشده بود نیز هشدارهایی از سوی مقامات اروپایی در خصوص آینده پیمان آتلانتیک شمالی مخابره شد. دونالد توسک، رئیس شورای اروپا در ژوئن سال گذشته میلادی صراحتا هشدار داد: «فشار ترامپ بر اعضای ناتو، می‌تواند منجر به فروپاشی این پیمان شود. ترامپ تهدیدی جدی علیه اتحاد غرب محسوب می‌شود و نادیده گرفتن خطاهای او اشتباه است. متأسفانه کاخ سفید در پیگیری مأموریت خود علیه نظام بین‌المللی جدی است.»
صف‌آرایی افکار عمومی اروپا در برابر ترامپ
ماجرا به‌مراتب پیچیده‌تر از حد تصور است! افکار عمومی اروپا معتقدند که مصالحه سیاستمدارانشان با رویکرد سلبی و تحمیلی ترامپ در قبال ناتو، منجر به سوءاستفاده کاخ سفید از ضعف اروپا شده است. بنابراین، منازعه شکل‌گرفته در میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی، بیشتر از این‌که بر سر افزایش بودجه دفاعی اعضای ناتو باشد، بر سر رویکرد جبری ایالات‌متحده در قبال دیگر اعضای پیمان آتلانتیک شمالی است. سران اروپایی از نحوه واکنش افکار عمومی خود در قبال «همراهی مطلق با دستورات ترامپ» به‌شدت بیمناک هستند. به‌عنوان‌مثال هرگونه اقدام کشورهای اروپایی مبنی برافزایش بودجه دفاعی از یک‌سو به معنای عقب‌نشینی آنها در برابر ایالات‌متحده آمریکا و از سوی دیگر، مولد بحران‌های اجتماعی در این کشورهاست. نباید فراموش کرد که بسیاری از شهروندان اروپایی، اساسا موجودیت ناتو پس از پایان دوران حیات اتحاد جماهیر شوروی را غیرمنطقی می‌دانند و معتقدند که اساسا عضویت در ناتو برای آنها هزینه‌بر بوده است. افزایش تصاعدی هزینه‌های ناتو در طول 18سال اشغال افغانستان این نارضایتی را تشدید کرده است. فراتر از آن، عده دیگری از شهروندان اروپایی نیز معتقدند در شرایطی که اروپا در حال اجرای سیاست‌های ریاضتی برای مقابله با کسری بودجه عمومی است، اختصاص میزان بیشتری از تولید ناخالص داخلی به هزینه‌های دفاعی در ناتو غیرعقلانی و نوعی باج‌دهی بی‌مورد به کاخ سفید خواهد بود.
سران ناتو به‌خوبی می‌دانند که دامنه دربرگیری منازعات درون آتلانتیکی و عمیقی که شکل‌گرفته است، محدود به سیاستمداران نیست.
ما در مقیاسی بزرگ‌تر، شاهد تقابل افکار عمومی اروپا با خواسته‌های رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا هستیم. بی‌دلیل نیست که اکثر شهروندان کشورهای اروپایی نسبت به دولت ترامپ و سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه وی در ناتو نگاهی منفی دارند.
حرکت ناتو به‌سوی سقوط و اضمحلال
نشست لندن نه‌تنها به نقطه‌ای برای «همگرایی دوباره اعضای ناتو» تبدیل نمی‌شود، بلکه «نقطه آشکارساز» حرکت ناتو به‌سوی سقوط و اضمحلال خواهد بود. نکته جالب‌توجه این‌که سران ناتو در این نشست، چیزی برای پنهان‌سازی از افکار عمومی ندارند! منازعات پایدار و مزمنی که در میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی رخ‌داده است به‌اندازه‌ای وسیع و آشکار است که دیگر توان و قدرتی برای کتمان‌سازی آن و تبدیل آنها به یک «اختلاف درون‌سازمانی» خصوصا در حوزه امنیت بین‌الملل وجود ندارد. طی روزهای آینده، افکار عمومی دنیا شاهد شکل‌گیری یک جدال سخت در اتاقی شیشه‌ای و کامل قابل‌رؤیت خواهند بود. منازعه‌ای که بازندگان آن، هر 29 عضو این پیمان ( 26 عضو اروپایی به‌علاوه آمریکا، ترکیه و کانادا) خواهند بود.

اولتیماتوم مسکو به اعضای ناتو

در آستانه برگزاری نشست سران ناتو، کشور روسیه (که سران پیمان آتلانتیک شمالی از آن به‌مثابه اصلی‌ترین چالش امنیتی خود یاد می‌کنند)، پیام واضحی را به شرکت‌کنندگان در این اجلاس مخابره کرده است. وزارت دفاع روسیه از طرحی خبر داده که در آن مسکو هرگونه تحرک نظامی همسایگان خود را تشخیص داده و تحت نظر می‌گیرد و دیگر موشک بالستیک یا جنگنده‌ای نخواهد بود که روس‌ها از حرکت آن در اطراف خود بی‌اطلاع باشند. فراتر از آن، اعضای ناتو قصد دارند در نشست اخیر به‌شدت از ترکیه بابت خرید سامانه S400 از روسیه انتقاد کنند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد مقامات کاخ کرملین و در رأس آنها ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، با خیالی آسوده نظاره‌گر منازعات پایدار و شدید ایجادشده میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی باشند. انتشار بیانیه اخیر وزارت دفاع روسیه در آستانه برگزاری اجلاس ناتو، نوعی اولتیماتوم به «ناتوی تضعیف‌شده» از سوی مسکو محسوب می‌شود. درنهایت این‌که خروجی نشست اخیر سران ناتو، چیزی جز یک عکس یادگاری و متعاقبا، بازگویی منازعات سخت شکل‌گرفته در این مجموعه نخواهد بود.

زهرا ساختمانیان

بین الملل