سریال‌های مانکنی

او به جام‌جم گفت: بخش‌هایی از «مانکن» را دیده‌ام و کماکان با فضای آن و در کل این‌طور قصه‌ها آشنا هستم. این نوع سریال‌ها را من به نوعی باج دادن به مخاطب قلمداد می‌کنم؛ چرا که سوژه این سریال‌ها عموما روی خط قرمز و ممنوعه هستند که در تلویزیون و سینما نمی‌توان به آنها پرداخت. به همین خاطر پرداختن به این نوع سوژه‌ها نوعی باج دادن به مخاطب است. سریال‌های شبکه نمایش خانگی معمولا روابط غیرمتعارفی را به تصویر می‌کشند، فیلمنامه‌هایشان تهی هستند و از طریق فضایی پر زرق و برق و تجملی می‌خواهند مخاطب را جذب کنند. در واقع این سریال‌ها متصل به جاذبه‌های فرامتنی می‌شوند که در نتیجه غنا را از آنها می‌گیرد.
او با اشاره به فضای عوام‌زده شبکه نمایش خانگی تصریح کرد: در تمام دنیا تلویزیون به عنوان رسانه‌ای عامه‌پسند شناخته می‌شود که باید ذائقه مخاطبان متنوع را در نظر بگیرد. در این راستا سینما از تلویزیون جدی‌تر و تئاتر از سینما جدی‌تر است. در این میان اما شبکه نمایش خانگی به عنوان یک شبکه بین‌رسانه‌ای دچار عامه‌زدگی شده و بالاخص سریال مانکن به نظرم می‌رسد الگوبرداری دقیقی از سریال‌های ترکیه‌ای است.
صائمی ادامه داد: ممکن است هر چیز ممنوعه‌ای جاذبه داشته باشد، اما این به معنای جذابیت و کیفیت آن اثر نیست. به نظرم باید تفکیکی بین جاذبه صوری و جذابیت متنی قائل شد. اگر به محصولات شبکه نمایش خانگی نگاه جدی‌تری بیندازیم، به روشنی متوجه می‌شویم که سریال‌های خوش‌آب و رنگ شبکه نمایش خانگی الزاما جذاب نیستند و این موضوع اساسا ربطی به ظرفیت این رسانه ندارد. به عبارت دیگر شبکه نمایش خانگی یک بین‌رسانه‌‌ای است که می‌تواند از ظرفیت‌های هر دو رسانه (سینما و تلویزیون) استفاده کند، بدون این‌که خود را قائل به محدودیت‌های هرکدام از این رسانه‌ها کند.
این منتقد سینما، شبکه نمایش خانگی را عقب‌تر از تلویزیون دانست و افزود: در حال حاضر سریال‌های شبکه نمایش خانگی به لحاظ محتوایی عقب‌تر از تلویزیون است. این شبکه از یک رسانه فرهنگی کم‌کم به یک بنگاه تجاری مبدل شده که دلایل مختلفی از جمله شرایط اقتصادی دارد.
با این توجیه که مردم همین آثار را می‌خواهند! در صورتی که اگر به عقب نگاه کنیم در همین ده سال اخیر فیلم‌های خیلی خوب سینمایی داشتیم که به لحاظ کیفی، هم مورد تایید مخاطب عام بودند و هم منتقدان. به عنوان مثال می‌توانم از فیلم‌های اصغر فرهادی نام ببرم، او در آثارش کم‌فروشی نمی‌کند، باکیفیت کار می‌کند و مخاطب عام را هم جذب می‌کند یا کارهای سعید روستایی که درام‌های تلخ اجتماعی هستند، اما در گیشه بیشتر از فیلم‌های کمدی فروختند. مساله اینجاست که ما در سینمای ایران مخاطب‌شناسی نداریم و این‌که ضعف‌های کیفی آثارمان را ربط می‌دهیم به سطح فکر مخاطبان. شما سریال شهرزاد را با مانکن مقایسه کنید. در هر دو سریال محور اصلی عشق یا بهتر بگویم عشق ممنوعه یا عشق‌های چندضلعی است، اما ببینید همین مفهوم در این دو سریال چقدر متفاوت کار شده.
صائمی یادآور شد: مانکن در هر جایی درست عمل نکرده باشد، در انتخاب اسم بسیار هوشمندانه عمل کرده. خیلی از سریال‌های ما امروز دیگر مانکنی شده‌اند. یعنی صورت و شخصیت‌پردازی‌شان مانکنی، کاریکاتوری و بزک شده‌اند. ما در شخصیت‌های این سریال‌ها عمق نمی‌بینیم و این نقد به خیلی از آثار نمایش خانگی که امروز ساخته می‌شود، وارد است.

سیدرضا صائمی

منتقد سینما