اربعیـن ، کار زینبی است

به اعتقاد شما اربعین چه مختصات و دستاوردهایی داشته که رهبر معظم انقلاب همان اولین اربعین را یک رسانه قدرتمند توصیف کرده است؟
اربعین یکی از شعائر اسلامی و همان چیزی است که امروز از آن به عنوان رسانه دینی یاد می‌کنیم و اینکه در کلام رهبر معظم انقلاب، اربعین به عنوان یک رسانه معرفی شده و بسیاری از بزرگان ما بزرگداشت آن را در طول تاریخ مهم دانسته‌اند، نشانگر این است که از طرف مقابل تلاش بسیار زیادی وجود دارد که قیام امام‌حسین(ع)، ساکت بماند.
برای درک ویژگی رسانه بودن اربعین نیاز به درک عقبه‌اش داریم و اینکه در طول تاریخ بارها سعی شده که صدایی از جریان عاشورا به گوش مردم نرسد. لازم است بدانیم که سه تا چهار بار در طول تاریخ زمین کربلا شخم‌زده شده که قبر حضرت اباعبدا...(ع) محو شود و نیز افرادی که می‌خواستند به زیارت بروند متحمل ضررهای مالی و جانی می‌شدند و همه اینها تلاشی بوده برای اینکه این شعیره بزرگ دینی از یادها برود و فراموش شود اما همان طور که در اشعار ما هم آمده، کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب (س) نبود، حضرات اهل بیت (ع) خاصه حضرت زینب(س) بسیار تلاش داشتند که این قیام زنده بماند. از روزی که حضرت زینب‌(ص) برای بازگشت از کربلا به اسارت برده شدند، چه در کوفه و چه در شام، بسیار درباره اباعبدا... الحسین‌(ع) و شهادت ایشان خطبه خواندند و صحبت کردند. بنابراین اربعین یک کار زینبی است و راهی برای زنده نگاه داشتن قیام عاشورا.
اولین اربعین را چه کسی به جای آورد؟
به شواهد بسیار در تاریخ، جابربن عبدا... انصاری اولین کسی است که زیارت اربعین را انجام داد. معروف است که در آب فرات غسل کرد و به کربلا رفت و زیارت اربعین را خواند.
چه ویژگی یا ویژگی‌هایی در اربعین به آن معنا و کارکرد رسانه‌ای می‌دهد؟
اربعین فریاد است؛ فریاد امام حسین(ع) و اینکه آنچه در کربلا اتفاق افتاد یک جنگ عادی نبود. روایت است که اربعین برای بیداری مردم بود و این اصطلاحی است که در زیارت اربعین ذکر شده و توصیه‌ام این است که حتما زیارت اربعین را با معنایش بخوانید. لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الْجَهالَةِ به معنای از نادانی بیرون آوردن است. این شعیره دینی فریاد خود اباعبدا... است که فرمود: هل من ناصر ینصرنی؟ و امروز شما این جمعیت را می‌بینید که دارند هل من ناصر را پاسخ می‌دهند.
اربعین بصیرت است و اینکه اگر روزی امام حسین(ع) یاری طلبید و تنها ماند، در عوض ما امروز به نیت امام زمان (عج)، در این مسیر قدم می‌گذاریم.
سید بن طاووس نقل می‌کند که حضرت فرمود هل من ناصر ینصرنی یا وقتی که کمک خواست، تمام بانوان فریاد زدند چون دیدند هیچ کسی جواب حضرت را نمی‌دهد اما امروز میلیون‌ها نفر یاحسین‌(ع) گویان به این مسیر می‌روند و این فریاد است که اربیعن را رسانه کرده است.
و کارکرد این رسانه امروز چگونه است و آیا در مسیر درست قرار دارد؟
برای اینکه ببینیم در مسیر درست قرار دارد، باید ببینیم دشمنان چطور برخوردی با آن دارند و همین طور که می‌بینید در مقابل چنین مراسم باشکوهی سکوت می‌کنند و آن را تحریم کرده‌اند. ببینید که در رسانه‌های خبری چطور کوچکترین خبرها و موضوعات بسیار کم اهمیت را بزرگ جلوه می‌دهند و به اربعین که می‌رسند، از کنارش بی‌توجه عبور می‌کنند در حالی که چنین اجتماعی در دنیا نمونه ندارد و آن را نادیده می‌گیرند. صاحبان رسانه‌های بزرگ که برای مردم جهان خبرسازی می‌کنند، هرگز رسانه‌ای به شکوه و عظمت اربعین در اختیار نداشته‌اند و در نتیجه همواره تلاش کرده‌اند روی این رویداد مهم سرپوش بگذارند. بنابراین هر قدر این مراسم را پرشورتر برگزار کنیم، رسانه جدیدی را به دست گرفته‌ایم که در جهان نمونه ندارد. اجتماع، اقبال و حرکتی را در اربعین ایجاد کرده‌ایم که هیچ رسانه‌ای در جهان نمی‌تواند.
پیام این رسانه برای جهان و برای کسانی که درکی از اسلام، عاشورا و اربعین ندارند چیست؟
پیام اربعین، یک سوال بزرگ است. این سوال که چرا چنین جمعیتی در این روز در کربلا جمع می‌شود و چرا در تمام جهان و در تمام تاریخ چنین چیزی تکرار نشده است؟ خدا لعنت کند صدام را که زمان او زیارت اربعین ممنوع بود یا در نهایت افراد بسیار سالخورده اجازه داشتند به این زیارت بروند. گاهی عاشقانی از بین نخلستان‌ها و مخفیانه به زیارت اربعین می‌رفتند. به شکر خدا این مسیر و این رسانه در دسترس قرار گرفته است. می‌بینید که هر سال بیشتر از سال قبل توفیق نصیب می‌شود که افراد از کشورهای مختلف به کربلا سفر کنند.
درباره چنین رویدادی اصلا تجربه‌ای ندارند، تحلیلی ندارند، درکی از آن ندارند و در تحلیل‌هایشان از عبارت‌هایی مانند جادو استفاده می‌کنند. از عشق به اهل بیت و امام حسین(ع) و اینکه چطور این عشق می‌تواند چنین حرکت عظیمی ایجاد کند، هیچ درکی ندارند.
از اولین اربعین که مقام معظم رهبری آن را رسانه عاشورا توصیف کرده تا سال‌های اخیر، رد پر رنگی از برگزاری اربعین نمی‌بینیم. چه اتفاقی افتاده و چرا در یک دهه اخیر این رویداد با چنین شکوهی برگزار می‌شود؟
به سخت‌گیری حکومت‌ها مرتبط است. نوع حکومت‌ها به ترتیبی بوده که چهار بار قبر حضرت اباعبدا...(ع) با خاک یکسان شده و حتی شخم زده و رویش آب انداخته‌اند که محصول بکارند. حکومت‌ها در این سطح با شیعیان مخالفت می‌کردند و در کتاب شریف کامل الزیارات داریم که مصمع از اصحاب امام محمد‌باقر(ع) نمی‌توانستند به کربلا مشرف بشوند. حتی اگر قرار بود وارد مسیر کربلا شود، حکومت وقت متوجه می‌شد که شیعه است و چه بلایی که سرش‌نمی‌آوردند.
مورد دیگر این است که اگر روزگاری زیارت اربعین با شکوه و عظمت برگزار می‌شده، حکومت‌های وقت اجازه نداده‌اند که تاریخ‌نویسان آن را بنویسند که به دست ما برسد. ببینید که چطور دست برده‌اند در اخبار فقهی یا روایات و مسائلی را حذف کرده‌اند. البته که شکوه و عظمت این روزها مفهوم دیگری دارد و به مقوله حکومت اسلامی مرتبط است. برگردید به 50 یا 60 سال پیش، مفهومی از حکومت اسلامی حتی در ذهن فقها هم نبوده است؛ اسلام شامل نماز و روزه بوده و کنار آمدن با حاکمان ظالم. امروز قدرت رسانه‌ای که غربی‌ها ایجاد کرده‌اند دارد به ضرر خود آنها تمام می‌شود و باعث شده تعریف مقوله‌ای به نام انقلاب اسلامی برسد به عالم، یعنی اثر انقلاب اسلامی این است که می‌تواند حکومتی وجود داشته باشد که تمام عالم را تغییر بدهد و یک عالم اسلامی به نام حضرت امام خمینی(ره) می‌تواند ظلم عالم را از بین ببرد. اینجاست که محاسبات غربی‌ها به هم می‌ریزد و آزادی‌خواهان، امام دوستان و کسانی که تا به حال پیام اسلام را دریافت نکرده بودند وارد این مسیر شوند.
تفاوت سال 42 و تصویر مردم از انقلاب را با سال‌های 55 و 56 در کشور خودمان ببینید. سالی که امام (ره) دستگیر شد، تصویر و تجسمی از انقلاب و حکومت اسلامی وجود نداشت اما سال 56 کاملا این مفاهیم معنا پیدا کرده بود. این تغییر دیدگاه به مرور رخ می‌دهد و به خواست خدا، ظهور حضرت حجت (عج) را بعد از این تغییرات شاهد باشیم.
اربعین برای ماندن در این سیر تاریخی، باید چگونه تداوم پیدا کند؟
همه آرزوی ما این است که اربعین به سمت و سوی ظهور حضرت حجت برود اما وقتی چیزی به رسانه تعبیر شد و به شعائر دینی، هر چقدر که در آن معرفت بیشتر باشد، کاربرد بیشتری دارد. اگر همچنان که طی سال‌های متمادی به جمعیت شرکت‌کنندگان اضافه شده است، درک و معرفت نسبت به خود زیارت اربعین و اثرات آن، حضرت امام حسین(ع) و قیام عاشورا اضافه شود، به حصول نتیجه نزدیک خواهیم شد.
اربعین به سمت و سوی معرفت که می‌رود، نتیجه فزاینده می‌شود یعنی شور شوق شرکت در آن کم نمی‌شود که هیچ، سال به سال بیشتر می‌شود. با وجود اینکه ممکن است مشکلاتی هم ایجاد شود اما باز هم رشد می‌کند.
1400 سال است که محرم زنده مانده و با شکوه برگزار می‌شود و هر کسی در هر جایگاهی با هر توانی، عاشقانه آن را برگزار می‌کند و این معرفت را افزایش می‌دهد. بنابراین اربعین اگر رسانه بودن و پیام بودنش معنادار شود، اینکه بگوییم برای چه اباعبدا...(ع) به شهادت رسیده، ما عزادار چه کسی هستیم و دنبال چه کسی می‌رویم و از او پیروی می‌کنیم و چرا مسیر اربعین برای ما مقدس است، قطعا پیشرفت عجیبی به دنبال خواهد داشت و این پیشرفت به برکت الهی شتاب خواهد گرفت و قوی‌تر خواهد شد.
فقط بدانیم شیطان از هیچ چیز به سادگی نمی‌گذرد و از اربعین هم به راحتی نخواهد گذشت؛ همین طور از نفس ما. مراقب باشیم با جهت‌گیری‌های اشتباه، حزبی‌کردن اربعین، فردی کردن و اختلاف ایجاد کردن آن را از بین می‌برد. اختلاف ریشه حرکت‌های آزادی‌بخش را چه دینی چه غیردینی در طول تاریخ خشکانده است. اگر در برگزاری اربعین اتحاد حفظ شد و اگر برگزاری آن یک محور داشت و آن هم خود امام حسین(ع) بود، حرکت پیروز خواهد شد اما اگر سیاسی و جناحی شد از بین خواهد رفت.
اگرچه تمام رویکرد اربعین سیاسی است و برای اصلاح اجتماعی اما اگر سیاست فرد و گروه به آن راه پیدا کرد، اگر شامل تغییر و طبقات شد و اگر یکپارچگی آن از بین رفت، باید خدای نکرده منتظر اتفاقات بدی بود.

ام‌البنین دیوسالار
فرهنگ و هنر