تمرین زندگی در شرایط سخت

خوابگاه دانشجویان متاهل دانشگاه تهران در مرکز این کلانشهر و در انتهای کوچه بابک قرار دارد. قبل از هر چیزی، تابلوی کوچک و کم‌نور خوابگاه معلوم می‎شود. ساختمان‏های کوتاه از میان درخت‎های بیش از 40 ساله، خودشان را نشان می‏دهند. در محوطه بزرگ خوابگاه، بچه‏های قد و نیم‏قد می‎دوند و فریاد می‏زنند. مادرهایشان کناری نشسته‏اند و با هم گرم صحبتند. آن طرف محوطه، روحانی اذان می‏گوید. دانشجوها آرام‏آرام به درون نمازخانه می‏روند تا نماز مغرب و عشاء را به جماعت به‌جا آورند. حالا که خورشید غروب کرده است، دانشجوها با ‌نان و چند کیسه میوه در دست‌‌ به درون اتاق‌هایشان می‏روند. اینجا یکی از خوابگاه‎های متاهلی است. خوابگاهی که 180 واحد دارد و تنها 150 خانواده متاهل در آن زندگی می‏کنند. به گفته ساکنین، 30 واحد خالی مانده است، چون آنقدر آسیب‏ دیده که برای سکونت مناسب‌نیست.
زندگی در اتاق 26 متری
جلوی در ورودی سه‏چرخه‏ها و دوچرخه‏های رنگارنگ، چیده شده‏اند. وارد راهروی باریک و تاریک که می‏شوید، بوی نم و فاضلاب می‏پیچد توی بینی‌تان. در تاریکی یک دمپایی می‏رود زیر پا، نور که می‏افتد، دمپایی‏ها و کفش‎های دیگری خودشان را نشان می‏دهند. به فاصله‎ کمتر از ده متر، درهای چوبی در راهروی باریک کنار هم قرار گرفته‏اند. در یکی از اتاق‏ها باز است. اتاق کوچک است. یک اتاق 26 متری، سقف بالای سر دانشجویان متاهل است. بوی غذا پیچیده توی راهرو. گاز رومیزی، روی زمین قرار دارد. روی اجاق یک قابلمه کوچک جا خوش کرده است. هویج و مرغ‎های ریش ریش ‎شده در ماهیتابه در هال سرخ شدن هستند‌. تعدادی کابینت، در یک گوشه ردیف شده است. تمام وسایل آشپزخانه در همین قابلمه و یخچال کوچک، خلاصه می‏شود. حال، پذیرایی و اتاق‌خواب در ادامه خودشان را نشان می‏دهند. اتاق آن‌قدر کوچک است که جایی برای قرار دادن صندلی و مبل وجود ندارد. یک فرش 9 متری که قسمتی از آن هم لوله شده، تنها کفپوش اتاق است. حمام و دستشویی، در گوشه اتاق قرار دارد. سقف سرویس بهداشتی، نم داده است. رنگ سقف زرد و کثیف است. مرد خانه می‌گوید یک سالی می‏شود که در این اتاق زندگی می‏کنند.:‌‌ «زمانی که اتاق را تحویل گرفتم، قابل سکونت نبود، حدود دو سه میلیونی خرج رنگ و عوض کردن لوله‏کشی کردم تا این اتاق قابل سکونت شد.»
جریمه می‏دهیم
طبق آیین‏نامه دانشگاه، شرایطی برای در اختیار قرار دادن خوابگاه درنظر گرفته شده است. دانشجویان متاهل بعد از گذراندن ترم اول، تازه می‏توانند درخواست دریافت خوابگاه دهند. به دانشجویان متاهل مقطع ارشد، سه ترم و دکترا شش ترم خوابگاه ارائه می‏شود. اینها همه در حالی است که برای مجردها در مقطع ارشد، شش ترم و برای دکترا هم 12 ترم خوابگاه تعلق می‏گیرد. شرایط ارائه خوابگاه‏های دانشجویی در حالی به این شکل است که در دانشگاه‏های کشور، برنامه‌های ترویج ازدواج دانشجویی، به‌شدت پیگیری می‏شود. اینها همه در حالی است که پیدا کردن سقف بالای سر دانشجویان متاهل سخت است. یکی از دانشجویان متاهلی که در این خوابگاه زندگی می‏کند و حالا زمان اسکان در اتاقش به پایان رسیده است، به ما می‏گوید:‌ «طبق آیین‏نامه ما دیگر نمی‏توانیم در اتاقمان بمانیم، اما مسؤولان دانشگاه شرایط جالبی برای دور زدن قانون دارند.» دور زدنی که کمی عجیب است. به علی پیشنهاد شده است که برای اضافه کردن مدت اقامتش جریمه پرداخت کند. جریمه‏ای که ماهی 300 هزار تومان است و به اینها اجاره بهای ماهانه 700 هزار تومان هم افزوده می‏شود.
علی البته می‏گوید که در نهایت دانشگاه ماهانه از او یک میلیون و 500 هزار تومان دریافت می‏کند: «نمی‏دانم که محاسبه آنها چطور است، اما به عنوان جریمه باید ماهی یک میلیون و 500 هزار تومان پرداخت کنم.» پرداختی که البته به گفته این دانشجو، به حساب صندوق رفاه واریز نمی‏شود. بلکه به حساب دانشگاه واریز می‏شود. او و دانشجویان دیگر، برای این تخلف به دیوان عدالت اداری هم شکایت کرده‏اند. اتفاقا دیوان عدالت هم این عمل را غیرقانونی اعلام کرده است، اما دانشگاه همچنان به کار غیرقانونی خود ادامه می‎دهد.
از نداشتن امکانات رفاهی تا تعمیرات
پرداخت جریمه، تنها مشکل خوابگاه‏های متاهلان نیست. خوابگاه‏های آنها مشکلات دیگری هم دارد. حامد، دانشجوی متاهلی است که حالا دو، سه سالی می‏شود که خوابگاه، خانه‏اش شده است. او اولین مشکل خوابگاه‎های دانشجویی را محدودیت در ارائه سقف بالای سر می‏داند. این که برای خالی شدن یک اتاق باید حتی یکی، دو سال در صف انتظار ماند. این اما همه ماجرا نیست. بعد از به سر آمدن انتظار، تنها یک اتاق سه در چهار، خانه دانشجویان می‏شود. حامد‌به ما می‏گوید: «هیچ امکانات رفاهی شامل یخچال، فرش، موکت و تلویزیون به دانشجویان متاهل تعلق نمی‏گیرد.» اینها همه در حالی است که دانشجویان مجرد، جز چمدان وسایل شخصی، وسیله دیگری با خود به خوابگاه نمی‎برند. این دانشجوی متاهل اما بزرگ‌ترین مشکل را وضعیت نامناسب سوئیت‏ها می‏داند. در ابتدای ارائه خوابگاه، تنها یک بار، شیرآلات، تعمیر و به ساکنان تحویل داده می‏شود، در طول اقامت اما اگر تعمیراتی پیش بیاید، این خود دانشجوست که باید هزینه‎های تعمیر را انجام دهد. رنگ ‏کردن و هزینه‎های جانبی هم جزو هزینه‎هایی است که خانواده‏ دانشجویی که می‏خواهد در اتاق کوچک زندگی کند، باید پرداخت کنند. حامد توضیح می‏دهد که هیچ قراردادی بین مالک و مستاجر، یعنی دانشگاه و دانشجو بسته نمی‎شود و دانشگاه می‎تواند با دانشجویی که سنواتش به اتمام رسیده، برخورد کند. «یکی از همسایه‏های ما به شکل بدی، توسط دانشگاه از خوابگاه
اخراج شد.»
بن خریدی که باید اصلاح شود
محمد قربانی، مسؤول شورای صنفی خوابگاه‏های متاهلین دانشگاه تهران است. او با اشاره به مشکلاتی که دانشجویان متاهل با آن دست‎وپنجه نرم می‏کنند، به ما می‏گوید:‌ «مشکلات دانشجویان را با مسؤولان دانشگاه مطرح کرده‏ایم. خیلی از این مشکلات رفع شده‏اند. مشکلات دیگری اما وجود دارند.» همه دانشگاه‏ها، غذای دانشجویان خوابگاهی را می‏دهند. این اتفاق اما درباره دانشجویان مجرد می‏افتد. دانشجویان متاهل تا همین چند وقت پیش، هیچ غذایی دریافت نمی‏کردند. حالا اما به آنها یک بن 200 هزار تومانی داده می‏شود که می‏توانند از فروشگاه‏های مخصوص خرید کنند. البته هنوز مشکلاتی در ارائه این بن وجود دارد. درصورتی که زوج‌ها هر دو دانشجو باشند، این بن خرید تنها به یکی از آنها تعلق می‏گیرد؛ مشکلی که البته به گفته مسؤول شورای صنفی خوابگاه‏های متاهلین، به دنبال رفع آن هستند. مهم‌ترین مشکل را اما شاید، دانشجویان متاهلی که صاحب فرزند هستند، دارند. کسانی که در صف انتظارند تا سوئیت‏های بزرگ‌تری به آنها تعلق بگیرد. این انتظار شاید هیچ وقت محقق نشود. اینها همه در حالی است که برخی از خانواده‏ها حتی دو تا سه، فرزند مدرسه‏ای یا نوجوان دارند. بعد از به سر آمدن انتظار، البته سوئیت‏های تک‌خوابه‏ای که در زیرزمین ساختمان‏ها قرار دارند، خانه‎شان می‎شود. سوئیت‏هایی که کم‏نورند و بوی فاضلاب در آنها به مشام می‏رسد.

سوئیت اتباع خارجی

برخی از دانشجویان متاهل که در خوابگاه زندگی می‏کنند از واحدهایی می‏گویند که متعلق به اتباع خارجی است، به اتباع کشورهای دیگر، مانند عراق، افغانستان و سوریه. دانشجویان البته با ارائه سوئیت‏ها به دانشجویان کشورهای دیگر مشکلی ندارند.
مشکل از جای دیگری است. یکی از آنها به ما می‏گوید:‌ «واحدهایی که به دانشجویان متاهل اتباع خارجی داده می‏شود، بازسازی شده است و امکانات بیشتری مانند وسایل خانه دارند.» این دانشجو البته انتظار ندارد که به اتباع خارجی سوئیتی داده نشود؛ او از مسؤولان دانشگاهش انتظار دارد به دانشجویان ایرانی که در صف انتظار هستند، سوئیت تعلق بگیرد و سوئیت‏های باقیمانده به دانشجویان اتباع خارجی اختصاص داده شود. از نظر او اما اولویت در اختیار دانشجویان اتباع خارجی است، درصورتی که خوابگاهی که وقفی هم هست، باید در ابتدا در اختیار خود افراد یک کشور باشد.

لیلا شوقی

جامعه