گام نخست برای آوینی‌خوانی!

این قضیه درباره شهید مرتضی آوینی به عینه رخ داده است. هنرمندی که اغلب مردم با شنیدن نامش، بی‌درنگ به یاد «روایت فتح» مشهور او و صدای دلنشین و نریشن‌های بی‌نظیر او می‌افتند. در حالی که وجهه دیگر شهید آوینی که از قضا اگر از وجهه رسانه‌ای او درخشان‌تر نباشد کم‌فروغ‌تر نیست، متفکر بودن، حکیم بودن و معلم بودن اوست. وجهه‌ای که مغفول مانده و خیلی کمتر به آن پرداخته شده است.
اغفال بیست و چند ساله‌ای که شاید عمد‌هایی در آن وجود داشته باشد، زیرا پرداختن به وجهه متفکر آوینی، خوانش و تحلیل و تدقیق در آن تفکر را در پی خواهد داشت و این ممکن است برای بعضی‌ها خطرات و تهدیداتی داشته باشد. مخاطبانی که روایت فتح او را بار‌ها از تلویزیون دیده و صدایش را شنیده‌اند اما از بین آنها خیلی کم پیش می‌آید که بدانند آوینی در مورد «روشنفکری در عصر مدرن» چه نوشته است. جوانان و نوجوانان کم شماری هستند که بدانند آوینی درباره حکومت فرزانگان، تهاجم فرهنگی، سیطره بر جهان، آینده بشریت، مبانی حکومت دینی و مبانی اندیشه و توسعه و تمدن غرب چه‌ها گفته و چه‌ها نوشته. دست‌هایی اجازه نداده که در این 26 سال که از شهادت جانسوز او گذشته است، این گفته‌ها و نوشته‌ها و کتاب‌ها آن طور که باید معرفی شود و به دست جوانان و عموم مردم برسد. زیرا خاصیت سخن آوینی بیدار‌کنندگی و آگاهی بخشی است و این بیداری و آگاهی شاید به زیان بعضی‌ها تمام شود. به درستی که رهبر معظم انقلاب لقب سید شهیدان اهل قلم را بحق به آوینی دادند و نه سید شهیدان اهل دوربین یا سید شهیدان اهل رسانه!
اما در این میان بعضی اوقات اتفاقاتی می‌افتد که بارقه‌ای از امید را در دل آدمیزاد روشن می‌کند. یکی از این اتفاقات چاپ و انتشار کتابی در شناساندن منظومه فکری شهید آوینی است. کتابی به اسم «ماجرای فکر آوینی». این کتاب که به قلم وحید یامین پور به رشته تحریر درآمده برای اولین بار در نمایشگاه کتاب سال جاری رونمایی شد و در این مدت کوتاه استقبال خوبی هم از آن صورت گرفته است. یامین پور در این کتاب کوشیده است چارچوب فکری شهید آوینی را برای مخاطب نامانوس با وی تشریح کند و راه شروع آوینی‌خوانی و فهم او را روشن سازد. مخاطبان اصلی درس گفتارهای مندرج در این کتاب جوانانی هستند که در آغاز راه مطالعات فرهنگی و تمدنی هستند و غالبا دغدغه این را دارند که فهم و تحلیل رخدادها و تحولات سیاسی، تاریخی و تمدنی را از چه نقطه‌ای باید آغاز کنند. کتاب با نگاهی اجمالی به تاریخ تمدن غرب آغاز می‌شود و از تمدن یونان تا روم و قرون وسطا و رنسانس را اجمالی و به زبان ساده برای مخاطب روشن می‌کند. سپس به مدرنیسم غربی و سیطره جهانی آن می‌پردازد و دیدگاه خدشه‌ناپذیر بودن حرکت تمام تمدن‌ها به سوی تمدن غربی و مدرنیسم را نقد می‌کند. البته تمام این تحلیل‌ها از نگاه منظومه فکری شهید آوینی بررسی می‌شود و در بعضی موضوعات نظر و موضع خود شهید آوینی به عینه در خلال مباحث آورده می‌شود. قسمت بعدی کتاب، معرفی یک سیر مطالعاتی جمع و جور از سطح مبتدی تا پیشرفته برای مطالعه کتاب‌های آوینی است. در پایان نیز چند مصاحبه از یامین‌پور که قبلا در تلویزیون و جراید درباره شهید آوینی و تحلیل تفکر او صورت گرفته، آورده شده است. یکی از این مصاحبه‌ها که با حضور مسعود ده‌نمکی، شهریار زرشناس و یامین‌پور انجام شده برای آنهایی که دنبال خواندن مناظره و مصاحبه هستند، جذاب و خواندنی است.
معرفی کتاب‌ها و فیلم‌های مختلف در خلال مباحث برای مطالعه بیشتر، پاورقی‌های پر و پیمان برای توضیح بیشتر درباره بعضی موضوعات خاص، اجمالی و مختصر و مفید بودن مباحث و ارائه یک دوره خلاصه اما مثمرثمر آوینی‌شناسی برای مخاطب ناآشنا با این اندیشمند چریکی همه فن حریف مغفول مانده برای جوانان و طالبان حقیقت، از نقاط قوت این کتاب است. البته وجود بعضی اشتباهات تایپی و نگارشی اصلا برای چنین کتابی پذیرفته نیست. همچنین بهتر بود معنی کامل و دقیق بعضی آیات و احادیث که در متن آورده شده‌ است، برای فهم بهتر در پاورقی ذکر می‌شد.
القصه که مطالعه این کتاب را برای علاقه مندان شهید آوینی و کسانی که در شروع راه مطالعات تاریخی و تمدنی به‌خصوص با محوریت گفتمان انقلاب اسلامی هستند، پیشنهاد می‌کنیم. کتابی که از مطالعه آن پشیمان نخواهید شد و از حجم و عمق مطالب جدیدی که یاد می‌گیرید، لذت خواهید برد.

اسماعیل بنده‌خدا

روزنامه‌نگار