هاج و گاج

ابتدای نشست با سوال کاغذ شروع شد. راستش جمع‌بندی ما را از صحبت‌های دکتر محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد خواسته باشید این‌که فعلا خبر خاصی نیست و تا اطلاع ثانوی در به همان پاشنه سابق خواهد چرخید. به هر حال جماعت خبرنگار این‌قدر شامه خبری دارند که بفهمند از صحبت‌های همین شکلی معاون فرهنگی ارشاد و معاون اول رئیس‌جمهور و بحث‌های حاشیه‌ای مشترک وزیر ارشاد و وزیر صنعت، چیز زیادی عاید نخواهد شد. این را هم بگوییم که شب گذشته قرار بوده نشست مشترکی بین وزارتخانه‌های ارشاد و صنعت و معدن و تجارت درباره حل معضل کاغذ برگزار شود که فعلا از جزئیات آن خبری در دست نیست.
اذعان آقای رئیس
غیر از این اما یکی دیگر از مهم‌ترین موضوعات نشست خبری، تبلیغات پرحجم انتشارات گاج و برندهای اقماری آن (طاقچه، گاجینو و گاج مارکت) در نمایشگاه و انتقاداتی بود که اهالی رسانه و فرهنگ به آن وارد می‌کنند. این‌که ظرفیت‌ها و استعدادهای تبلیغی و اجرایی نمایشگاه باید در اختیار ناشران عمومی باشد، نه ناشران کمک‌آموزشی که سهم چندانی در فرهنگ و کتابخوانی ندارند و در سایر ایام سال هم چرخه مالی‌شان برقرار است. و اما پاسخ دکتر جوادی معاون فرهنگی وزارت ارشاد را - که ریاست نمایشگاه کتاب تهران را هم به عهده دارد - بخوانید به انتقادی که از زبان خبرنگار جام‌جم مطرح شد چه پاسخی داد: «ظرف یکی‌دو هفته آینده کل اطلاعات مالی نمایشگاه را اعلام می‌کنیم. جالب است پرفروش‌ترین ناشر نمایشگاه یک ناشر عمومی است نه یک ناشر دانشگاهی یا کمک‌آموزشی. البته همه ناشران برای ما عزیز هستند اما درخواست می‌‍‌کنم مقداری دقیق‌تر نگاه کنید. نگاه کنیم که کل فروش نشر کمک‌آموزشی ما نسبت به نشر عمومی یا دانشگاهی چقدر است؟»
حالا در نشست که فرصتش فراهم نشد ولی همین‌جا باید خدمت دکتر جوادی عرض کنیم مسؤولان نمایشگاه، آمار فروش تفکیکی بخش‌های مختلف را اعلام نمی‌کنند و به همین دلیل ما نمی‌دانیم مثلا هر یک از بخش‌های ناشران عمومی، دانشگاهی و کمک‌آموزشی چه سهمی از فروش کلی نمایشگاه را به خود اختصاص داده‌اند. البته ظاهرا دکتر خودش این اطلاعات تفکیکی را در اختیار دارد: «اینها را اگر نگاه کنید متوجه می‌شوید حداقل در زمینه فروش این‌گونه نیست. خواهش من این است که بین فروش واقعی نمایشگاه و آنچه در تبلیغات نمایشگاه دیده‌اید تفاوت قائل شوید.» دکتر جوادی البته این را هم اضافه کرد که معاونت در حال طی مسیری است که ضمن احترام برای نشر آموزشی، نشر عمومی تقویت شود.
تبانی؟!
در ادامه اما صحبت‌های معاون اجرایی نمایشگاه در پاسخ به سوال ما و انحصار تبلیغات نمایشگاه توسط گاج و همکاری احتمالی شرکت برنده مزایده تبلیغات با انتشارات مربوط هم جالب بود. آقای معاون اجرایی گفت: «شرکت ریحان‌فیلم قیمت‌های تبلیغات را به‌گونه‌ای بالا برد که باقی ناشران آموزشی به این جمع‌بندی رسیدند که در تبلیغات شرکت نداشته باشند. از نظر ما که قیمت‌ها عامدانه بالا رفته بود تا دیگران امکان حضور در تبلیغات را نداشته باشند.» اسماعیلی همچنین در پاسخ به این سوال ما که احساس نمی‌کنید این مساله یک رویداد اتفاقی نیست و احیانا تفاهمی پشت ماجرا بوده است گفت: «از نظر ما این بحث درست است» بوده. اسماعیلی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا برای این کار یک تبادل مالی بین گاج و شرکت مجری تبلیغات نمایشگاه (ریحان‌فیلم) اتفاق افتاده یا نه هم جواب صریحی می‌دهد: «متاسفانه همین طور است!»
تجدیدنظر می‌کنیم
رئیس و معاون اجرایی نمایشگاه اما نقدها را قبول دارند. اسماعیلی در ادامه توضیحاتش در نشست خبری می‌گوید: «دقیقا شما دارید حرف ما را می‌زنید. ما از این موضوع دفاع نمی‌کنیم. شرکت مجری تخلف کرده و این موضوع برای سال آینده هم تجربه‌ای شد که باید تجدیدنظری در رابطه با تبلیغات داشته باشیم.» معاون اجرایی نمایشگاه توضیحی هم درباره واگذاری تبلیغات نمایشگاه به شرکت ریحان‌فیلم می‌دهد و می‌گوید: «امسال برای اولین بار تبلیغات را واگذاری کردیم. البته سابقه این موضوع به نمایشگاه سی‌ام بر می‌گردد. در آن دوره به دلیل استقرار در شهرآفتاب، قرار بود کل بسته تبلیغات و غرفه‌ها در اختیار شهرداری قرار بگیرد. در نمایشگاه سی‌ام با حمایت معاون فرهنگی وقت توانستیم بخش تبلیغات را از شهرداری بگیریم. سال گذشته که به مصلی بازگشت داشتیم، تبلیغات را کمیته تبلیغات انجام داد و همه ناشران هم در آن مشارکت داشتند. خروجی کار منحصر به ناشران کمک‌آموزشی نبود و ناشران دیگری هم حضور داشتند. امسال چون تجربه اول واگذاری بود و ما هم زمان کافی نداشتیم 27 اسفند بود که شرکت ریحان‌فیلم، هزینه تبلیغات را به موسسه نمایشگاه‌ها پرداخت کرد. طبعا یک‌سری کارها از دست ما دررفت.»
مراکز ظاهرا جدا
اسماعیلی درباره نقدی که به شیوه واگذاری و منحصر نشدن تبلیغات نمایشگاه به یک برند خاص می‌شود هم می‌گوید: «این را در شرایط و شیوه‌نامه تبلیغات پیش‌بینی کرده بودیم که هر برندی نهایتا فقط تا 30 درصد امکان در اختیار گرفتن تبلیغات را داشته باشد ولی از نظر حقوقی در جریان هستید برندهای گاج، گاج‌مارکت، گاجینو و طاقچه مراکز جدایی هستند هرچند همه متعلق به یک برند خاص باشند. ما این سهم 30 درصد را قائل بودیم.» اسماعیلی معتقد است شرکت ریحان‌فیلم در این مورد تخلف کرده است.
شک داشتیم نمایشگاه برگزار کنیم
بحث این‌قدر مهم و حساس است که رئیس نمایشگاه هم تعریضی به آن داشته باشد و سفره دلش را باز کند که این تخلف و انحراف از شیوه‌نامه مزایده توسط ریحان‌فیلم در چه بستری اتفاق افتاده است: «نکته اصلی شما درست است که این کار با روح عدالت سازگار نیست منتها این را هم در نظر بگیرید که این اتفاق در بستر چه فضایی اتفاق افتاد! ما تا روزهای پایانی کار اطمینان نداشتیم که برای نمایشگاه بودجه داریم. شک داشتیم نمایشگاه را برگزار کنیم. ما باید چه مسیری می‌رفتیم که این اطمینان را داشته باشیم که نمایشگاه برگزار می‌‌شود یا نه! حتی بودجه معاونت یکی دو ساعت مانده به شب عید تخصیص پیدا کرد. در این فضا چقدر می‌توان تضمین کرد پولی به دست ما برسد. اینها را در کنار این موضوع تصور کنید که شرایط خاص دیگری هم امسال برای ما پیش آمد!»
باقی نشست خبری به صحبت‌های رئیس و معاون اجرایی نمایشگاه می‌گذرد درباره بعضی اتفاقات و تخلف‌هایی که در نمایشگاه رخ داده است، از ناشران گرفته تا جمع‌آوری بعضی کتاب‌ها توسط دیگر نهادها! بلندگوهای نمایشگاه هنوز دارند با غلظت و شدت گاجینو و گاج و گاج‌مارکت را تبلیغ می‌کنند. ما اما امیدواریم وعده مسؤولان نمایشگاه برای سال بعد محقق شود تا دیگر ناشران هم سهمی از بستر مساعد حال و هوای این روزهای فرهنگ داشته باشند. ناشرانی که برخلاف ناشران دانشگاهی یا کمک‌آموزشی، نقش مستقیم و مهمی در گسترش فرهنگ کتابخوانی دارند و اگر قرار است اتفاقی برای فرهنگ عمومی بیفتد توسط این دسته از ناشران است نه ناشران دانشگاهی یا کمک‌آموزشی! به امید آن روز!

محمد صادق علیزاده

فرهنگ و هنر