راهنمای پیداکردن «مثلث بهاری»

برای مثال در حال حاضر که در آغاز دومین ماه فصل بهار هستیم، صورت‌های فلکی زمستانی همچون جبار را بلافاصله پس از غروب خورشید بر فراز افق مغرب مشاهده می‌کنیم. اما حوالی ساعت 21 در بالای سر و نزدیک به وسط آسمان می‌توانیم شاهد ستاره‌های صورت‌های فلکی بهاری همچون اسد، گیسو، عوا، سنبله و ... در میانه آسمان باشیم.
ستاره‌شناسان از گذشته‌های دور با به هم متصل کردن ستاره‌ها در آسمان با خطوطی فرضی به یکدیگر اشکالی به نام صورت فلکی (Constellation) را در آسمان ترسیم می‌کردند که بسیاری از آنها در پس طرح خود داستانی افسانه‌ای از تمدن‌های یونان، روم، مصر، ایران یا هند و چین را روایت می‌کردند. نجوم امروز 88 صورت فلکی در تمام آسمان را به رسمیت می‌شناسد که تقریبا ریشه بیشتر آنها به اساطیر و نجوم در یونان باستان مربوط است؛ مانند دب‌اکبر، ذات‌الکرسی، قیفاووس، آندرومدا و ... . آن دسته از صور فلکی که پس از سفرهای دریانوردان و اخترشناسان اروپایی به نیمکره جنوبی زمین موجودیت پیدا کردند اسامی امروزی‌تری دارند؛ مانند قطب‌نما، تلسکوپ، گونیا و میکروسکوپ.
اما صورت‌های فلکی تنها طرحواره‌هایی نیستند که اخترشناسان در کره آسمان ترسیم کرده‌اند. در قرن اخیر با رواج نجوم آماتوری، منجمان آماتور نیز اشکال جدیدی را از به هم متصل کردن ستاره‌ها در آسمان ترسیم کرده‌اند که به اینها صورت‌واره (Asterism) می‌گوییم.
یکی از شاخص‌ترین صورت‌واره‌های شب‌های بهاری که با چشم غیرمسلح می‌توان در آسمان دید «مثلث بهاری» (Spring Triangle) است که سه ضلع آن را سه ستاره به نام‌های سِماک رامِح (از صورت فلکی عوا)، سِماک اَعزَل (از صورت فلکی سنبله) و قلب‌الاسد (از صورت فلکی اسد) تشکیل می‌دهند.
سماک رامح پرنورترین ستاره صورت فلکی عوا است. با فاصله‌ای در حدود 37 سال نوری از ما، 176 برابر خورشید درخشندگی دارد، سومین ستاره درخشان آسمان شب است و با رنگی متمایل به زرد که در آسمان شب جلوه می‌کند. قلب‌الاسد کمی دورتر است و از فاصله نزدیک به 80 سال نوری در آسمان شب دیده می‌شود. درخشندگی این ستاره 288 برابر خورشید است! اما در میان این سه، سماک اعزل از همه درخشندگی واقعی بیشتری داشته و البته از همه دورتر است. سماک اعزل در صورت فلکی زیبای سنبله حدود 260 سال نوری از ما فاصله دارد و 12هزار و صد برابر بیشتر از خورشید درخشندگی دارد! اما این سه در کنار یکدیگر فروغی ملایم را در آسمان شب به نمایش گذاشته‌‌اند. هریک از اینها اگر شاید فاصله‌اش تا زمین به نصف یا دوسوم فاصله کنونی کاهش می‌یافت می‌توانستند فروغی به اندازه سیاره زهره یا حتی مهتاب در آسمان شب داشته باشند.
برای دیدن ستاره‌های مثلث بهاری کافی است طبق تصویر بالا در شب‌های اردیبهشت حوالی ساعت 21 از شهرهای ایران رو به شرق بایستید و پیدایشان کنید.

کاظم کوکرم

دانش