تاریخی که به گور برده می‌شود!

اگر این جمله قابل تأمل و خواستِ منطقی را برای گورهای همه درگذشتگان قابل اجرا ندانیم، دست‌کم برای گورهای تاریخی و گورستان‌های قدیمی و سنگ قبرهای شخصیت‌های برجسته درگذشته صدق می‌کند. در تأیید این دیدگاه، بسیاری از آیات، نه تنها تجدید قبر توسط سازمان اوقاف، آن‌هم بدون گرفتن اجازه از صاحبان قبور را مکروه دانسته‌اند، بلکه کسانی هم که تعمیر و مرمت قبور را پذیرفته‌اند، برای قبور بزرگان و اولیاا... استثنا قائل شده‌اند. با این حال شوربختانه نزدیک یک دهه است که متولیان مربوط در قبرستان‌های تاریخی کشور یا به نامِ توسعه بقعه‌ها، سنگ‌قبرها را شکسته‌اند تا ساماندهی قبور انجام شود یا با نام نظافت و ساماندهی چیدمان قدیمی، سنگ قبرها را از میان برده‌اند؛ عملی که پیش از این با تخریب بناهای تاریخی امامزاده‌های کشور و ساخت سازه‌هایی مدرن که ابعادی بزرگ و گاه امکاناتی تجاری را دربرگرفته باشد، آغاز شده بود. همچنین فراموش نشود که برخی از این گورستان‌ها ثبت ملی نیز شده‌ و شماری از سنگ‌قبرهای باارزشی که جزیی از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی آن گورها است در سکوت کامل متولی میراث فرهنگی کشور که بر پایه آیین‌نامه ثبت ملی می‌تواند مانع تخریب‌های انجام‌ شده شود، از میان برده می‌شود. در مواردی حریم منظر این محوطه‌های ثبت‌شده نیز رعایت نشده و همچون مورد امامزاده عبدا... شهر ری، مجوز ساخت ساختمان سیمانی و سیاهی در ضلع جنوب شرقی‌اش داده شده است.
در این میان نزدیک یک دهه است که ابن‌بابویه، یکی از مهم‌ترین گورستان‌های شهر تهران نیز درگیرِ چنین ساماندهی‌ای است؛ ساماندهی از نوع قلع و قمع کردن سنگ‌های قبور و تاریخ این گورستان که در آن مشاهیر زیادی دفن شده‌اند و از این رو مورد توجه بسیاری از افراد و حتی گردشگران خارجی است.
در ابن‌بابویه طرح توسعه شبستان در حال انجام است و قرار بود شبستان این مجموعه از هر طرف به اندازه 20 متر توسعه یابد و به همین منظور، تعدادی از قبور واقع در این محدوده تخریب شده و برخی سنگ‌قبرهایی که مسؤولان آستان می‌گفتند در همان جاهای نخست جانمایی خواهد شد و جابه‌جا نمی‌شوند از میان رفت؛ به‌گونه‌ای که برخی شواهد حاکی از آن است که این سنگ قبرها بر اثر برخورد با لودر شکسته و در محوطه رها شده‌اند و همه این کارها بدون گرفتن کوچک‌ترین اجازه‌ای از صاحبان قبور انجام شده است. حتی شنیده شده قبرهایی جدید در این محوطه تاریخی که وزارت کشور از سال ۱۳۷۳ دستور منع دفن مردگان را در آن صادر کرده، فروخته می‌شود.
از این رو، سمن‌های میراثی استان تهران، ضمن تقاضای توقف این روند از اداره اوقاف و هیأت‌امنای این گورستان‌های تاریخی، از معاونت محترم میراث فرهنگی استان می‌خواهند تا ضمن شناسایی گورستان‌های تاریخی شهر و اجرای طرح شناسایی قبرهای تاریخی تهران که گویا تنها در قبرستان ظهیرالدوله در منطقه شمیرانات انجام شده است، با برپایی نشست‌هایی به گفت‌وگو با این متولیان پرداخته و آنها را به پشتوانه افکار عمومی و ما سمن‌ها، در کنار تعریف عرصه و حریم این بناها و محوطه‌های تاریخی، ملزم به بازسازی و مرمت مساجد، امامزاده‌ها و گورستان‌های تاریخی استان، با طرح مرمت مورد تأیید سازمان میراث فرهنگی کنند.

علیرضا افشاری

ایران