درخت‌ها را چراغانی نکنیم

فیتوپلانکتون‌ها گیاهان میکروسکوپی هستند که در اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند. این گیاهان طی فرآیند فتوسنتز اکسیژن آزاد می‌کنند. در واقع اکسیژن به عنوان محصولی جانبی و پس‌مانده فرآیند فتوسنتز آزاد می‌شود. برخی برآوردها حاکی از این است که مقدار اکسیژنی که فیتوپلانکتون‌ها برای زمین تهیه می‌کنند بیش از نیمی از اکسیژن تشکیل‌دهنده هواست. البته غیر از فیتوپلانکتون‌ها جلبک‌های دریایی هم بخش قابل توجهی از اکسیژن زمین را تولید می‌کنند.
با این حال درخت‌ها هم بیکار نیستند و نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید اکسیژن دارند. جالب است بدانید قدرت جذب کربن‌دی‌اکسید هر هکتار درخت بالغ در طول یک ماه برابر با حجم کربن‌دی‌اکسید تولید شده خودروی شما وقتی 3500 کیلومتر با آن رانندگی می‌کنید. هر سال صد اصله درخت بالغ حدود 2/1 تن کربن‌دی‌اکسید از هوا جذب می‌کنند. یک هکتار از درختان بالغ قادر به تامین اکسیژن مورد نیاز برای 18 نفر در طول یک‌سال است و هر سال صد اصله درخت بالغ 60 کیلوگرم آلاینده را از طبیعت می‌گیرند. از همه اینها که بگذریم درختان زیستگاه حیوانات و پرندگان هستند و سایه‌سارشان التیام‌بخش چهره زمخت شهرها بوده، توسعه فضای پیاده‌روها در شهرها را موجب می‌شوند و زندگی در محیط شهری را خوشایند می‌کنند.
با تمام اینها نباید فراموش کرد که «داشت درخت» اگر از کاشت آنها مهم‌تر نباشد، کم‌اهمیت‌تر نیست. رسالت ما نباید تنها به روز درختکاری خلاصه شود؛ باغچه‌ای را بیل بزنیم و نهالی غرس کنیم و در پایان سطل آبی نثار جان نهال کرده و این موجود پای بسته در دل خاک را به امان خود رها کنیم. در طبیعت حیوانات وقتی شرایط زیستی‌شان در منطقه‌ای مختل شود مهاجرت می‌کنند و محل زندگی خود را تغییر می‌دهند، اما مقابله با تنش زیستی در گیاهان و درختان گاهی به بهای جان آنها تمام می‌شود.
آبرسانی بیش از حد، کوددادن بیش از نیاز برای تأمین مواد معدنی و همین‌طور تاباندن نور زیاد به درخت می‌تواند حیات آنها را با تهدید مواجه کند. متاسفانه این روزها در برخی شهرها دیده می‌شود که درختان را نورپردازی کرده و در ساعات شب که نیاز به تاریکی دارند، آرامش را از آنها دریغ می‌کنند. شوربختانه اکنون درختان چند خیابان مشهور تهران با لامپ‌های ال‌ای‌دی که هر چند ثانیه رنگ نورشان تغییر می‌کند نورپردازی شده و این وضعیت حیات این درختان را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است. مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد تاباندن نور مصنوعی در ساعات شب باعث برهم خوردن چرخه فتوسنتز گیاه و تغییر فصل خزان و گلدهی آن می‌شود. در نهایت پس از گذشت چند سال درخت رنجور و ضعیف شده و زیر بارش برف یا با وزش توفانی نه‌چندان سنگین، شاخه‌ها و حتی تنه درختی که باید توان مقاومت در برابر این عوامل طبیعی را داشته باشد آسان می‌شکند.
در روز درختکاری و از لحظه‌ای که درخت را با شور و شوق می‌کاریم، مسؤولیت این مخلوق ارزشمند را آگاهانه بپذیریم و با بی‌تدبیری در مراحل داشت درخت، حیات نهالی را که خودمان کاشته بودیم به خطر نیندازیم.

سیدحامد میرزاخلیل

پژوهشگر محیط‌زیست