سخنگوها و سخن‌نگوها

در این مدت گمانه‌زنی‌های فراوانی در این زمینه صورت گرفته و از افراد مختلفی برای پوشیدن ردای سخنگویی نام برده شده اما هرچه هست اینکه هنوز پس از 5 ماه، دولت سخنگو ندارد و رسانه‌ها برای اطلاع از اخبار دولت دچار مشکل هستند.

اگرچه محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور دلیل تاخیر در معرفی سخنگو را اصرار بر انتخاب این فرد از میان اعضای هیات دولت عنوان کرده اما شرایط فعلی این ذهنیت را ایجاد می‌کند که در اوضاع متلاطم اقتصادی، دولت ترجیح می‌دهد کمتر در معرض پرسش قرار گیرد چرا که ممکن است پاسخ‌های دولت چندان برای جامعه قابل پذیرش نباشد.

البته وزارتخانه‌ها و نهادهای زیرمجموعه دولت در این مدت و در گذشته، بر اساس حوزه کاری و ضرورت اطلاع‌رسانی درباره فعالیت‌هایشان، سخنگو و یا سخنگویانی داشته‌اند. همچنین نشست‌های خبری که سخنگویان نهادهای دیگر غیر از دولت به صورت مداوم دارند بخشی از وظیفه پاسخگویی است که در جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک اصل حکومتی شناخته شده است.

در این گزارش به نحوه و میزان پاسخگویی دستگاه‌های مختلف پرداخته‌ایم:

اژه‌ای؛ سخنگوی فعال و خبرساز

سخنگوی دستگاه قضا یکی از پرخبرترین سخنگوهاست و بر اساس حوزه کاری‌اش همواره مورد توجه رسانه‌ها قرار دارد. قوه قضائیه سال‌هاست که از طریق سخنگو با رسانه‌ها و جامعه ارتباط دارد اما این سخنگویی از چند سال قبل که غلامحسین محسنی‌اژه‌ای به این مسئولیت انتخاب شد به شکل ملموسی، فعال‌تر و جدی‌تر از قبل شده است. نشست‌های خبری محسنی‌اژه‌ای هر دو هفته یکبار برگزار می‌شود و نمایندگان رسانه‌ها با طرح سوالات خود آخرین وضعیت پرونده‌های مختلف را جویا می‌شوند.

نهادهای نظامی

امیر شاهین تقی‌خانی سخنگوی ارتش است که به صورت مناسبتی، در نشست‌های خبری به سوالات خبرنگاران پاسخ می‌دهد. در سایر ایام هم سخنگوی ارتش به صورت تلفنی در دسترس خبرنگاران است هرچند به دلیل حساسیت‌های حوزه کاری، جواب دندان‌گیری از او شنیده نخواهد شد. اما در مجموع روابط عمومی ارتش رابطه تنگاتنگی با رسانه‌ها دارد.

در سپاه پاسداران هم سردار رمضان شریف، سخنگو است و این نهاد هم از نظر وضعیت پاسخگویی، شرایطی شبیه ارتش دارد.

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح هم به دلیل ویژگی‌های فعالیت این حوزه، سخنگو نداشته و صرفا در در آیین‌های رونمایی از دستاوردها که نیاز به تشریح ویژگی‌های ادوات تولیدی هست وزیر دفاع این مسئولیت را انجام می‌دهد.
مجلس شورای اسلامی
مجلس شورای اسلامی از جمله نهادهایی است که دچار تکثر سخنگو است و هر کدام از نمایندگان یک سخنگوی بالقوه هستند و پس از جلسات غیرعلنی مجلس، هرکدام به صلاحدید خود در گفت‌وگو با رسانه‌ها جزئیاتی از این جلسات را منتشر می‌کنند. جلسات علنی مجلس هم که به صورت زنده از شبکه رادیویی فرهنگ پخش می‌شود و درباره طرح‌ها و لوایح هم هر یک از نمایندگان با توجه به حوزه کاری خود آزاد است اطلاع‌رسانی کند. هیات رئیسه‌مجلس هم سخنگو دارد که در حال حاضر بهروز نعمتی، نماینده تهران این مسئولیت را بر عهده داشته و در حاشیه جلسات مجلس به سوالات خبرنگاران پاسخ می‌دهد. نمایندگان علاوه بر ارتباط با رسانه‌ها در هفته‌هایی که به حوزه‌های انتخابیه خود سرکشی می‌کنند به صورت مستقیم با مردم در ارتباط هستند.

شورای نگهبان

سخنگوی این شورا عباسعلی کدخدایی است که به طور معمول هر دو هفته یکبار نشست خبری داشته و پاسخگوی سوالات خبرنگاران است. کدخدایی همچنین مدتی است که در توییتر فعال شده و در برخی مواقع موضع‌گیری‌های خود و نهاد متبوعش را در قالب توییت‌هایی مطرح می‌کند. وی پیش از مسدود شدن تلگرام، در این شبکه اجتماعی نیز فعال بود و در کانالی که داشت مواضع خود را رسانه‌ای می‌کرد. کدخدایی خارج از نشست‌های خبری نیز پاسخگوی تماس‌های تلفنی خبرنگاران است.

نیروی انتظامی

سردار احمد نوریان از تیرماه به عنوان سخنگوی جدید نیروی انتظامی منصوب شده و تا الان دو نشست خبری برگزار کرده است. او همچنین فردی را به عنوان مسئول اطلاع‌رسانی منصوب کرده که پاسخگوی سوالات خبرنگاران است. سردار حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی هم در حاشیه مراسم مختلف در جمع خبرنگاران حاضر شده و پاسخگوی رسانه‌هاست.

شورای شهر تهران

شورای شهر تهران از نهادهایی است که با توجه به پرداختن به مسائل روزمره مردم، باید ارتباط گسترده‌ای با مردم داشته باشد. سخنگوی شورای شهر تهران در حال حاضر علی اعطا است که به صورت معمول به صورت تلفنی نیز پاسخگوی سوالات خبرنگاران است. در ضمن خبرنگاران می‌توانند در جلسات این شورا حضور داشته و در جریان موضوعات مطرح شده در جلسات باشند.

شهرداری تهران هم سخنگو ندارد، مدیر روابط عمومی در نقش سخنگو است که به طور معمول در دسترس خبرنگاران قرار دارد، اما طی ماه های اخیر به دلیل جابجایی متعدد شهرداران و به دنبال آن تغییر مدیران روابط عمومی، خبرنگاران نمی‌توانند ارتباط چندان خوبی با مدیران روابط عمومی جدید برقرار کنند.

وزارت امور خارجه

وزارت خارجه هم یکی از نهادهایی است که سخنگو محور است و همواره در دولت‌های مختلف، سخنگویان وزارت خارجه به صورت مستمر جلسات هفتگی و یا دوهفته یکبار برگزار می‌کرده‌اند. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم هم وزارتخارجه از این وضعیت مستثنی نبوده و در حال حاضر بهرام قاسمی، رییس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای این وزارتخانه، مسئولیت سخنگویی را به عهده دارد. قاسمی هر دو هفته یکبار در نشست‌های خبری پاسخگوی رسانه‌های داخلی و خارجی است که این نشست‌ها گاهی به دو ساعت هم می‌رسد. البته قاسمی خارج از نشست‌های خبری هم ارتباط صمیمی با خبرنگاران دارد و حتی خارج از ساعات کاری، پاسخگوی تماس خبرنگاران است. وی همچنین با توجه سرعت تحولات در عرصه بین‌الملل و ضرورت موضع‌گیری دستگاه سیاست خارجی، مواضع کشورمان را در موارد مختلف و بنا به مقتضیات موجود بیان می‌کند.

علاوه بر موضوع سخنگویی که وجه تشابه وزارت خارجه در همه دولت‌هاست آنچه وزارت خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم را با این وزارتخانه در دولت‌های قبل متفاوت می‌کند حضور فعال شخص وزیر در فضای مجازی است. محمدجواد ظریف از ابتدای حضور در وزارت خارجه حضور فعال در فیس‌بوک داشت و بعدها در توئیتر فعال شد که این فعالیت‌ ادامه دارد. خبرنگاران همچنین به صورت موردی می‌توانند از طریق ایمیل با وزیر خارجه در ارتباط بوده و موضع او را در مسائل مختلف جویا شوند.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

به صورت معمول نشست خبری در این وزارتخانه برگزار نمی‌شود اما مدیر روابط عمومی این وزارتخانه ارتباط خوبی با نمایندگان رسانه‌ها دارد. همچنین در آیین‌ها و مراسم مختلفی که در این حوزه برگزار می‌شود محمدجواد آذری جهرمی، وزیر جوان این وزارتخانه پاسخگوی سوالات خبرنگاران است. جهرمی همچنین از جمله وزرای فعال در فضای مجازی (توئیتر) است که بعضا حتی به نظراتی که نسبت به مطالبش داده می‌شود پاسخ می‌دهد.

وزارت کشور
سخنگوی این وزارتخانه سید سلمان سامانی است که هر از چند گاهی نشست خبری برگزار می‌کند. در برخی مواقع نیز وی در توییتر اخبار جدیدی از مواضع این وزارتخانه در حوزه‌های مختلف اعلام می‌کند. وزیر کشور هم در مقاطعی نشست خبری برگزار می‌کند اما این نشست‌ها انگشت‌شمار هستند.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

آخرین سخنگوی این وزارتخانه حسین نوش‌آبادی بود که حدود دو سال پیش از این سمت استعفا داد و از آن زمان به بعد این وزارتخانه سخنگو ندارد اما با اینحال مشاور رسانه‌ای وزیر پاسخگوی سوالات خبرنگاران است. در میان معاونت‌های این وزارتخانه هم می‌توان از معاونت سینمایی بعنوان معاونتی که بسیار پاسخگو است نام برد. شخص وزیر ارشاد هم هر چند وقت یکبار نشست خبری برگزار می‌کند که البته بسیار محدود است.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

سخنگو ندارد و مدیر روابط عمومی این سازمان، حکم سخنگو دارد، اما در مجموع ارتباط این سازمان با خبرنگاران ضعیف است.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

سخنگو نداشته و روابط عمومی این وزارتخانه نیز پاسخگو نیست.

وزارت آموزش و پرورش

این وزارتخانه در دوره وزارت علی‌اصغر فانی، سخنگو داشت اما با رفتن وی از این وزارتخانه پست سخنگویی حذف شد و در حال حاضر مدیر روابط عمومی این مسئولیت را به عهده دارد که ارتباط خوبی با خبرنگاران دارد. به طور میانگین سالی یکبار نشست خبری وزیر برگزار می شود اما معاونان وزیر به ندرت نشست خبری برگزار می‌کنند.

معاونت زنان ریاست جمهوری

این معاونت سخنگو نداشته و ارتباط رسانه‌ای خوبی هم با خبرنگاران ندارد. صرفا معصومه ابتکار با برخی از رسانه‌ها ارتباط دارد.

وزارت بهداشت

سخنگوی این وزارتخانه به طور معمول هر هفته نشست خبری برگزار کرده و خارج از این نشست‌ها نیز پاسخگوی سوالات خبرنگاران است.

سازمان تامین اجتماعی

سخنگو ندارد اما مدیر روابط عمومی پاسخگوی خوبی برای سوالات خبرنگاران است، البته تعداد نشست‌های خبری این سازمان کم است.

سازمان بهزیستی

مدیر روابط عمومی این سازمان، ارتباط خوبی با خبرنگاران داشته و به طور معمول هر دو ماه یکبار نشست خبری برگزار می‌کند.

ستاد مبارزه با مواد مخدر

سخنگو دارد و چند ماه یکبار نشست خبری برگزار می‌کند اما در مواقع غیر از نشست خبری، آنطور که گفته می‌شود سخنگوی این ستاد اجازه اظهار نظر ندارد.

زیرمجموعه‌های اقتصادی دولت

سازمان برنامه و بودجه

محمدباقر نوبخت، رئیس این سازمان در مواقع مورد نیاز از جمله در فصل بودجه، نشست‌های خبری برگزار می‌کند و معمولا به طور میانگین، هر ماه یک نشست خبری از سوی رئیس و یا معاونان این سازمان برگزار می‌شود. علاوه بر نشست ‌های خبری، خبرنگاران می‌توانند سوالات خود را از دفتر روابط عمومی این سازمان پیگیری کنند.

وزارت راه و شهرسازی

سخنگو ندارد اما معاونت رسانه‌ای این وزارتخانه ارتباط خوبی با خبرنگاران داشته و پاسخگوی آنهاست. همچنین حداقل هر ماه یک‌بار نشست خبری با حضور معاونان وزراتخانه برگزار شده و وزیر نیز به طور میانگین سالی یکبار نشست خبری برگزار می‌کند.

وزارت جهاد کشاورزی

معاونت رسانه‌ای ارتباط خوبی با رسانه‌ها دارد اما وزیر و معاونت‌های مهم این وزارتخانه نشست خبری برگزار نمی‌کنند و صرفا برخی از معاونت‌های کم‌اهمیت‌تر به طور میانگین هر دو ماه یکبار نشست خبری دارند.

وزارت صنعت، معدن و تجارت

معاونت رسانه‌ای این وزارتخانه پاسخگوی سوالات خبرنگاران است و به طور میانگین ماهی یکبار نشست خبری از سوی معاونان وزیر برگزار می‌شود.

وزارت امور اقتصادی و دارایی

سخنگو ندارد، مدیر روابط عمومی این وزارتخانه پاسخگو نیست و می‌توان گفت ارتباطش با رسانه‌ها قطع و حتی در برخی مواقع نیز پاسخگوی موضوعات ساده نیز نیستند. وزیر به صورت معمول سالی دوبار نشست خبری برگزار می‌کند.

وزارت نفت

مدیر روابط عمومی این وزارتخانه ارتباط خوبی با خبرنگاران دارد که البته لزوما به معنای جوابگویی به سوالات خبرنگاران نیست. حدودا دو ماه یکبار نشست خبری با حضور وزیر و یا معاونانش برگزار می‌شود.

بانک مرکزی

در زمان ریاست ولی‌ا... سیف اگرچه عملکرد این نهاد در عرصه پاسخگویی چندان رضایتبخش نبود اما هرچه بود از وضعیت فعلی بهتر بود. در دوره فعلی و با ریاست عبدالناصر همتی، مدیر روابط عمومی حکم سخنگو را پیدا کرده که چندان پاسخگوی خبرنگاران نیست. در مواردی هم که پاسخ خبرنگاران را می‌دهند موضع‌گیری صریحی دیده نمی‌شود.

وزارت نیرو

سخنگو ندارد، اما مدیر روابط عمومی این وزارتخانه در حکم سخنگوست و ارتباط خوبی با رسانه‌ها دارد. معمولا ماهی یکبار نشست خبری با حضور معاونان و مدیران این وزارتخانه برگزار می شود.