بلوغی که زود از راه می‌رسد

این بلوغ معمولا با علائم جسمانی، چون بزرگ شدن سینه‌ها، رشد موهای زیر بغل و زهار، شروع عادت ماهانه در دختران و رشد زودتر از موعود بیضه‌ها در پسران قابل مشاهده است. آمارها نشان داده است شیوع این پدیده در دختران بیش از پسران است.

بسیاری از والدین نسبت به این وضعیت کودک خود بی‌اطلاع هستند یا آگاهی کافی درباره علت و روش‌های پیشگیری از آن ندارند و معمولا زمانی متوجه حقیقت این مساله کودک‌شان می‌شوند که چاره‌ای جز پذیرش آن ندارند. به همین منظور در این یادداشت سعی کرده‌ایم علاوه بر بیان دلایل مهم بروز این مساله، روش‌های پیشگیری از آن را نیز مطرح کنیم.

بلوغ زودرس، گاهی نشان از بیماری است

بلوغ زودرس تحت تاثیر عوامل محیطی و فیزیولوژیک اتفاق می‌افتد که بی‌شک پیگیری آن از هر دو جنبه، بسیار حائز اهمیت است. گاهی بلوغ زودرس نشانی از یک مشکل مرضی در کودک است که باعث توقف رشد طولی و کوتاه قدی کودک می‌شود. محققان طی مطالعات متعددی نشان داده‌اند تا رسیدن به سن بلوغ، انتشار امواجی با اثر بازدارندگی در هیپوتالاموس مغز، مانع فعالیت غدد جنسی می‌شوند که با غیرفعال شدن این ماده بازدارنده ـ که اغلب پس از افزایش سن استخوانی و حجم بدن است ـ هیپوتالاموس فعال شده و با تحریک آغاز عملکرد غدد جنسی، باعث می‌شود پروسه بلوغ اتفاق بیفتد. این واقعه طبیعی گاهی به علت وجود غده‌ای خوش‌خیم یا بدخیم در تخمدان، بیضه یا غده فوق کلیه دچار اختلال شده و باعث ترشح زودتر از موعد هورمون‌های مردانه یا زنانه یا بروز علائم جنسی شبیه آغاز بلوغ در کودک می‌شود، که این نوع از بلوغ، بلوغی کاذب است. اگر چه این کودکان ابتدا بلندتر و بزرگ‌تر از کودکان هم‌سن‌وسال‌شان دیده می‌شوند اما با شروع بلوغ زودرس و به‌دلیل این مشکل غددی و جسمی، رشد استخوان‌ها بخصوص استخوان دراز، زودتر از موعد متوقف شده و روند رشد قدی کودک بسیار آهسته و کند پیش می‌رود، طوری که در بزرگسالی فردی کوتاه قد خواهد بود و این موضوع یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل اهمیت توجه به این مساله است. توصیه می‌کنیم با مشاهده نشانه‌های جسمی و رفتاری سریعا با پزشک متخصص غدد مشورت کنید.‌ بی‌شک دریافت بموقع درمان، از شدت مساله کودک می‌کاهد.

چاقی و لاغری افراطی همیشه مشکل‌زاست

چاقی و اضافه وزن از مهم‌ترین عواملی است که باعث افزایش احتمال بلوغ زودرس در دختران می‌شود. معمولا وزن علامتی است که والدین می‌توانند با توجه به آن، زمان بلوغ فرزند دخترشان را تخمین بزنند؛ شروع بلوغ در دختران اغلب با متوسط وزن 35 کیلوگرم است، اگرچه گاهی نیز ممکن است دختری به‌رغم داشتن 50 کیلوگرم وزن، هنوز به بلوغ نرسیده باشد اما با این حال آمارها نشان داده است که زمان شروع عادت ماهانه در دخترانی که نسبتا چاق هستند زودتر از حد میانگین اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر، این وضعیت در پسران کاملا حالتی عکس دارد، به دیگر سخن آن که لاغری مفرط، باعث تشدید احتمال بروز بلوغ زودرس در پسران می‌شود. بنابراین به‌منظور حفظ و تضمین سلامت فرزندتان توصیه می‌کنیم رژیم غذایی سالم و متنوعی را در برنامه غذایی‌اش لحاظ کنید و حتی المقدور مانع مصرف بی‌رویه مرغ و تخم مرغ ماشینی و فرآورده‌های هورمونی، تنقلات، فست‌فودها و خوراکی‌های سوپرمارکتی که حاوی درصد بالایی چربی و قند هستند، در کودکان بخصوص دختران شوید. حتی در صورت نیاز لازم است مصرف گوشت و چربی‌های حیوانی را نیز که باعث افزایش فاکتور رشد شبه‌انسولین و جلوانداختن بلوغ می‌شود به حداقل برسانید. تحقیقات نشان داده است دخترانی که درکودکی بیش از هشت نوبت در هفته گوشت مصرف کرده‌اند زودتر از همسالانشان بالغ شده‌اند. از سوی دیگر همان‌طور که مطرح شد سوءتغدیه و عادات بد تغذیه‌ای یا بدغذا بودن نیز باعث به هم خوردن چرخه طبیعی هورمونی و بلوغ زودرس می‌شود که در این زمینه نیز حتما با پزشک متخصص و تغذیه کودک مشورت کنید.

وقتی فضای امنی نیست

شاید هرگز گمان نکنید چقدر حضور پررنگ، صمیمی، فعال و همیشگی والدین در فضای خانواده برای ایجاد، حفظ و تداوم سلامت و امنیت جسم و روان کودکان موثر است. حضور نداشتن یکی از والدین نه تنها منجر به مشکلات عاطفی و روانی کودکان می‌شود بلکه ممکن است با تحت تاثیر قرار دادن یا آسیب سیستم جسمی و هورمونی، آنان را با مشکل بلوغ زودرس مواجه سازد. تحقیقات نشان داده است دخترانی که حضور پدر را به‌طور ملموس درک نکرده‌اند، در سنین پایین‌تر یعنی زودتر از همسالانشان بالغ شده‌اند. با توجه به این مهم به والدین هوشیار توصیه می‌کنیم در همه حال، حتی در صورت ایجاد واقعه تلخی چون طلاق، فرزندان خود را رها نکرده و در همه حال برای جلب اعتماد و صمیمیت آنها از هیچ تلاشی دریغ نکنند.

محیط اثرگذار را دست‌کم نگیرید

عوامل محیطی و هر عامل تحریک‌کننده اعم از دیداری و شنیداری در ایجاد بلوغ زودرس اثرگذار است؛ مثلا تماشای بیش از حد رسانه‌ها اعم از تلویزیون یا استفاده مبرم از تلفن همراه، باعث اختلال در تعادل هورمونی و در نتیجه بلوغ زودرس کودکان می‌شود. ملاتونین، هورمونی که از بلوغ زودرس جلوگیری می‌کند، تحت تاثیر تماشای بی‌رویه صفحات نمایشگر بشدت در بدن کاهش می‌یابد تا جایی که تحقیقات نشان داده است ممانعت یک هفته‌ای از دسترسی کودکان به صفحات نمایشگر، باعث افزایش 30 درصدی سطح هورمون ملاتونین در بدن آنان شده است. از سوی دیگر، برنامه‌های ماهواره‌ای یا اینترنتی با نمایش فیلم‌ها و مستندهای مربوط به بزرگسالان، کودکان را در معرض مشاهده صحنه‌های جنسی و آگاهی‌های زود هنگامی قرار می‌دهند که نه تنها باعث واکنش‌های بدنی و شعله‌ور شدن بلوغ در کودک می‌شوند، بلکه ممکن است با مهار کردن امواج بازدارنده مغز در شروع بلوغ جنسی، روند طبیعی تغییرات هورمونی کودک را مختل سازند. به عبارت دیگر وقتی کودک در معرض آگاهی جنسی قرار گیرد غده هیپوفیز مغزش دستور ترشح هورمون‌های جنسی یعنی استروژن و تستوسترون را می‌دهد که این خود به معنای جلو انداختن بلوغ است. البته هرگز نمی‌توان از اثرات منفی و آسیب‌های روان‌شناختی این مساله، بر ذهن و روان کودک چشم‌پوشی کرد چه بسا پیامدهای جبران‌ناپذیر آن، به وقت بزرگسالی و هنگام ارضای حقیقی نیازهای جنسی، ممکن است به گونه‌ای نابهنجار تظاهر یابد. گاهی حتی تاثیر عوامل محیطی را باید در بطن خانواده و نحوه ارتباطات درونی آن نیز جست‌وجو کرد. معاشرت‌های نادرست، شوخی‌های بی‌بند و بار، ستایش جنس مخالف نزد کودک، نیاز شدید به محبت و صمیمیت‌های عاطفی و هیجانی، برانگیختن حس کنجکاوی و... از جمله مسائلی هستند که در آغاز و تداوم این اختلال دخیل است.

نسرین صفری