«بسته غذایی» به چه کسانی می‌رسد؟

به‌دنبال نوسانات نرخ ارز و افزایش تورم در سال جاری، قدرت خرید مردم با افت زیادی همراه شد. کارشناسان اقتصادی از ماه‌ها قبل به دولت توصیه می‌کردند که ضروری است از محل درآمد حاصل از گرانی ارز، برنامه‌های جبرانی و فوری در جهت افزایش قدرت خرید مردم اجرا کند. به این منظور مسؤولان دولتی از چند ماه پیش به فکر تهیه بسته حمایتی از خانوارهای کم‌درآمد افتادند.

22 تیرماه محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت در نامه‌ای به حسن روحانی از آماده‌سازی 12بسته اجرای مقابله با تحریم خبر داد که تأمین کالاهای اساسی مردم و تأمین معیشت فقرا یکی از بندهای آن را تشکیل می‌داد. چندی بعد خبر به‌کارگیری سه بسته ضدتحریمی از سوی نوبخت اعلام شد که تاکنون هیچ‌کدام از آنها به مرحله اجرا نرسیده است.

آن‌قدر دولت در این زمینه تأخیر کرد که نمایندگان مجلس در 14 شهریور طرحی دوفوریتی به‌منظور تأمین کالاهای اساسی مردم آماده کردند که با سخنرانی انتقادی محمدباقرنوبخت در صحن علنی مجلس همراه شد. وی آن روز اظهار کرد که پنج بسته با 30 هزار میلیارد تومان اعتبار تهیه و تدوین کردیم که بزودی اجرا می‌شود و نیازی به طرح‌های دیگر نیست. با مخالفت دولت، طرح مجلس کنار گذاشته شد.

درنهایت دوم آبان امسال، هیات دولت بسته حمایتی از خانوارهای کم‌درآمد را تصویب کرد و سرپرست سابق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد این بسته از نیمه آبان اجرایی می‌شود. پنجم آبان اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور طرح حمایت غذایی از گروه‌های کم‌درآمد جامعه را که در نشست چهارشنبه هفته گذشته هیات وزیران به پیشنهاد مشترک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان برنامه‌وبودجه تصویب شد به دستگاه‌های اجرایی مربوط ابلاغ کرد.

واریز به حساب یارانه‌ای

براساس این طرح ۸ ماده‌ای، سازمان برنامه‌وبودجه کشور مجاز است به‌منظور حمایت از گروه‌های کم‌درآمد جامعه و تأمین بسته‌های حمایتی برای گروه‌های تحت پوشش، در قالب واریز به‌حساب سرپرست خانوار از طریق حساب‌های بانکی متصل به یارانه‌های نقدی اقدام کند.

حمایت غذایی به شرط سرکشی به حساب بانکی متقاضیان

در طرح حمایت غذایی از گروه‌های کم‌درآمد جامعه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف شده با استفاده از اطلاعات در اختیار از طریق کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی به درخواست کتبی اشخاص پس از اجازه آنها به دسترسی وزارتخانه مذکور به حساب‌های بانکی مربوط رسیدگی کند. این در حالی است که حسن روحانی ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم در پاسخ به پرسشی مبنی بر سرکشی کردن حساب مردم برای حذف یارانه نقدی، مقابل دوربین‌های صدا و سیما بشدت با این مساله مخالفت کرد که این مساله با واکنش برخی کارشناسان مواجه شد که معتقد بودند برای مواجهه با سوداگری و مقابله با پولشویی لازم است حاکمیت، تراکنش‌های بانکی را رصد کند.

ارزش بسته

انوشیروان محسنی‌بندپی، سرپرست سابق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چند روز پیش گفته بود این بسته‌ها تا پایان سال ۹۷ و در سه مرحله و در مجموع با مبلغ ۶۰۰ هزار تومان توزیع می‌شود و تمام دستگاه‌های تأمین‌کننده منابع آن موظف هستند هرچه سریع‌تر منابع مورد نیاز را تأمین کنند. این بسته حمایتی متناسب با تعداد اعضای خانوار تعلق خواهد گرفت و در راستای سیاست‌های دولت برای تأمین اقلام ضروری خانوارهاست.

وزارت رفاه هنوز نحوه توزیع این بسته و مبلغ آن برای خانوارهای مختلف را مشخص نکرده، اما گفته می‌شود شاخص‌های خانواده یک نفره، دو تا سه‌نفره، چهار و پنج نفره به بالا درنظرگرفته می‌شود و ممکن است یک خانواده یک تا دو نفره در مرحله اول 180 هزار تومان و خانواده سه تا چهار نفره 210 هزار تومان و خانواده پنج نفره به بالا تا 250 هزار تومان بسته غذایی دریافت کنند. به طوری که میانگین پرداختی به خانوارها در هر مرحله 200 هزار تومان خواهد بود. فروشگاه‌هایی برای دریافت و توزیع بسته‌های حمایت غذایی تعیین می‌شوند و سقف این بسته حمایتی نیز 600 هزار تومان است.

3 اولویت

اعتبار در نظر گرفته شده برای این طرح 9000میلیارد تومان است. اگر همان‌طور که پیش از این مسؤولان وزارت رفاه عنوان کرده‌اند سقف پرداخت به هر خانوار 600 هزار تومان طی سه‌مرحله باشد، مجموعاً حدود 15 میلیون خانوار (حدود 50 میلیون نفر) از این طرح بهره خواهند برد. گزارش‌ها حاکی از این است که مرحله اول برنامه حمایت غذایی از خانوارهای کم‌درآمد دو هفته دیگر عملیاتی می‌شود. قرار است ملاک حمایت درآمد کمتر از سه میلیون تومان در ماه باشد که گفته می‌شود 30 تا 40 میلیون نفر از جمعیت کشور را دربرمی گیرد. طبق اعلام مسؤولان دولتی، این برنامه در سه مرحله انجام می‌شود که افراد تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و ایثارگران مستمری‌بگیر در مرحله اول آن قرار دارند. در مرحله دوم دهک‌هایی که کمتر از سه‌میلیون تومان درآمد خانوار آنها باشد مشمول این طرح خواهند بود و درنهایت سومین گروه مشمولان کارمندان دولت بوده که زیر سه میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. بنا بر محاسبات انجام‌شده بیش از 15 میلیون خانوار از جمعیت کشور مشمول این طرح می‌شوند که قرار است در چند مرحله به هریک تا سقف 600 هزار تومان پرداخت شود.

سه تا چهار میلیون خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی همچون کمیته امداد، بهزیستی و ایثارگران هستند و حدود 500 هزار خانوار ایثارگر هم از بنیاد شهید مستمری دریافت می‌کنند. هفت میلیون خانوار هم اقشاری هستند که درآمد آنها زیر سه میلیون تومان است.

به‌دنبال بهبود وضعیت هستیم

دکتر محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به پیگیری اقداماتی مبنی بر بهبود وضعیت معیشت مردم پرداخت و به جام‌جم گفت: در حال حاضر به‌دنبال ترمیم حقوق و دستمزد به‌دلیل کاهش قدرت خرید مردم و کاهش ارزش پول ملی و همچنین تعیین بسته‌های حمایتی مانند ارائه بسته‌های سبد کالایی هستیم که امیدواریم هر چه زودتر به نتیجه برسد.

پورابراهیمی با بیان این‌که سبدهای کالایی با توجه به وضعیت اقتصادی باید ماهانه در اختیار خانوارها قرار بگیرد، گفت: اگر در این شرایط از مردم حمایت نکنیم منابع دولتی ممکن است به مسیرهای منحرف هدایت شود که مجلس مانع این کار خواهد شد.

وی به پیش‌بینی منابع برای اجرای اقدامات ذکرشده پرداخت و گفت: از آنجا که دولت اختیاردار و دارنده ارز در کشور است از محل فاصله نرخ ارز در بودجه و بازار آزاد می‌تواند به‌عنوان کمک در اختیار مردم قرار بگیرد. این حمایت‌ها می‌تواند در قالب یارانه‌های نقدی و غیر نقدی باشد که مجلس با بخش غیرنقدی موافق‌تر است و به نظر می‌رسد در این شرایط بیشتر مورد توجه خانوارهاست.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به سیاست‌های اشتباه ارزی در ابتدای سال‌جاری اشاره کرد و افزود: افرادی که در ورای سیاست اشتباه دولت کالای اساسی وارد کردند از پرداخت مابه‌التفاوت معافند، اما افرادی که اقدام به واردات کالاهای مصرفی و همچنین لوکس کرده‌اند باید مابه‌التفاوت نرخ ارز دولتی و بازار آزاد را بپردازند که این پول بخشی از منابع بسته‌های حمایتی را تشکیل می‌دهد.

غیرقابل برداشت

پولی که بابت طرح حمایت غذایی به حساب سرپرست خانوارها واریز می‌شود، به طور نقد قابل برداشت نیست و آنها فقط می‌توانند با این پول از فروشگاه‌های زنجیره‌ای که از سوی دولت معرفی خواهد شد خریداری کنند.

براساس مصوبه دولت، اعتبار واریزی موضوع این طرح برای همه اشخاص و خانوارها صرفا برای خرید کالاهای سبد حمایتی مصوب کارگروه متشکل از وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی، صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی قابل استفاده است. منابع در نظر گرفته شده صرفا برای خرید کالاهای اساسی و مایحتاج غذایی خانوار است، سازوکار پرداخت آن مشخص شده و پول به حساب کارت یارانه یا کارتی مجزا به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود و آنها نیز می‌توانند براساس ده قلم کالای در نظر گرفته شده خرید کنند. قرار است کمیته‌ای متشکل از مسؤولان وزارت رفاه، جهاد کشاورزی و صمت اقلام سبد حمایتی را تعیین کنند.

دستورالعمل اجرایی این طرح در کارگروهی با مسؤولیت سازمان برنامه و بودجه و با همکاری وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تهیه و ابلاغ می‌شود.

اعتبار 9000 میلیاردی

منابع مالی مورد نیاز اجرای طرح حمایت غذایی از گروه‌های کم‌درآمد جامعه از محل مابه‌التفاوت تسعیر قیمت خوراک کارخانه‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌ها نسبت به متوسط نرخ سامانه نیما و تغییر قیمت گاز مصرفی کارخانه‌های فولاد
(تا سقف مبلغ ۹۰ هزار میلیارد ریال) تأمین می‌شود؛ یعنی دولت که تاکنون قیمت خوراک تحویلی به کارخانه‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌ها را بر مبنای دلار 4200 تومانی حساب می‌کرد، نرخ آن را با دلار 8000 تومانی نیمایی محاسبه می‌کند و فقط از این محل، 9000 میلیارد تومان درآمد کسب می‌کند.

بر این اساس وزارت نفت موظف است با تحویل خوراک کارخانه‌های پتروشیمی و سوخت کارخانه‌های فولاد، مابه‌التفاوت قیمت را دریافت و به‌حساب ویژه‌ای نزد خزانه‌داری کل کشور که به نام سازمان هدفمندی یارانه‌ها افتتاح می‌شود، واریز کند.

همچنین سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیز موظف است متناسب با اعلام سازمان برنامه‌وبودجه کشور، اعتبار مربوط به اجرای این طرح را برای تأمین بسته‌های حمایتی به‌حساب ذی‌نفعان واریز کند.

مشمولان طرح

آن‌طور که محمد شریعتمداری، وزیر جدید کار درباره بسته حمایتی دولت گفته است، نیمی از جمعیت ایران از این طرح بهره‌مند می‌شوند. در مصوبه دولت افراد مشمول این‌طور اعلام شده است:

1. خانوارهای تحت پوشش و پشت نوبتی کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور

2. خانوارهای تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران

3. خانوارهای با درآمد کمتر از ۳۰ میلیون ریال در گروه‌های زیر:

کارگران ساختمانی

قالیبافان و شاغلان صنایع‌دستی

مشاغل آزاد و خویش‌فرمایان

رانندگان بین‌شهری و درون‌شهری

زنبورداران

کارگران باربر

شاغلین کسب‌وکارهای خانگی

کارگران کارگاه‌های متفرقه

عشایر و روستاییان

بازنشستگان

دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری

سایر گروه‌های مشمول که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شناسایی می‌شوند.

4. سایر خانوارهای کم‌درآمد با درآمد ماهانه کمتر از ۳۰ میلیون ریال که درخواست آنها پس از بررسی توسط کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور پذیرفته می‌شود.