زنگ مدرسه

این سخن برآمده از نگاهی است که رادیو و تلویزیون را با مدرسه و کلاس درس هم‌کارکرد دانسته و بر نقش و رسالت مشترک آنها تاکید کرده است. این در حالی است که آموزش و پرورش هم واجد‌مسائل و چالش‌هایی است که می‌توان برای آن یک شبکه رادیویی مستقل راه‌اندازی کرد و هیچ وقت هم سوژه کم نیاورد. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که ظاهرا در استان البرز با توافقی که بین رادیو البرز و اداره کل آموزش و پرورش این استان صورت گرفت، راه اندازی «رادیو مدرسه» در دستور کار قرار گرفت.

گرچه این یک اقدام مثبت در جهت تعامل سازنده بین رادیو و آموزش و پرورش است، اما باید به شکل ملی اجرا شود و ما صاحب یک رادیومدرسه سراسری باشیم

رادیو و مهرماه

مهر‌ماه به مثابه ماه بازگشایی مدارس همواره بهانه‌ای بوده تا رسانه‌ها از جمله رادیو به آن بپردازند. بازخوانی اجمالی رادیو در چهار دهه اخیر نشان می‌دهد که شبکه‌های مختلف رادیویی از چند منظر به این موضوع پرداخته‌اند.

در بخش خبری به بازگشایی مدارس توجه کرده و با تهیه گزارش از مدارس مختلف بویژه از کلاس‌اولی‌ها و حال و هوای روز مدرسه به پوشش خبری و تحلیلی آن پرداختند.

گاهی به بهانه بازگشایی، برنامه‌های ویژه هم در‌این باره تولید شده که در آن به بازگشایی مدارس و اهمیت و ضرورت آموزش پرداخته شده. به‌عنوان مثال رادیو ایران در برنامه «سلام ایران» از نخستین ساعات روز اول مهر ماه با اخبار به‌روز و بموقع و ارتباط با مسؤولان، اطلاعات لازم را در خصوص این روز مهم در حال و هوایی خاص در اختیار شنوندگان خود قرار می‌دهد و با گزارش‌های مردمی از سراسر کشور تصویری رادیویی از ایران در آستانه مهر ارائه می‌کند. یا مثلا در برنامه «خانه و خانواده» که از ساعت 9‌صبح پخش می‌شود، به موضوع اول مهر و بایدها و نباید‌های این روز برای والدین می‌پردازد.

والدین کلاس اولی‌ها که این روزها پا به پای بچه‌ها شور و اضطراب خاصی را تجربه می‌کنند. بحث‌های کارشناسی، نکات آموزشی و در کنار آن بیان خاطرات دانش‌آموزان دیروز و والدین امروز از بخش‌های دیگر برنامه «خانه و خانواده» بوده. البته تعدد این برنامه‌ها کم نیست و شبکه‌های مختلف رادیویی در این فصل به تولید برنامه‌های مشابه دست می‌زنند.

برنامه‌های تحلیلی که با حضور کارشناسان تعلیم و تربیت یا روان‌شناسان و همچنین با دعوت از برخی مدیران آموزشی تلاش می‌کنند تا یک موضوع یا چالش آموزشی و تربیتی مورد نقد و بررسی قرار دهند. در طول سال بنا به اقتضائات آموزشی مثلا در فصل امتحانات نیز شاهد تولید برنامه‌های مدرسه محور در رادیو هستیم که غالبا رویکردی کارشناسی‌ـ‌مشاوره دارند و تلاش می‌کنند به مسائل و مشکلات دانش‌آموزان در ارتباط با مسائل درسی یا مدرسه‌ای پرداخته و به حل آنها کمک کنند.

گرچه غالبا این برنامه‌ها رویکرد کلی به خود می‌گیرد و از امکان پرداخت جزئی و مصداقی به چالش‌های آموزشی برخوردار نیستند. از‌جمله این برنامه‌ها می‌توان به برنامه نود‌و‌هشتی‌های رادیو اقتصاد اشاره کرد که با حضور اعضای کمیسیون آموزش مجلس در یکی از برنامه‌های خود به مقوله نقد نظام آموزشی مدارس پرداخت. بایدها و نبایدهای نظام آموزشی در پرورش دانش‌آموزان، فقدان نقشه راه آماده‌سازی دانش‌آموزان برای ورود به بازار کار و... از دیگر موضوعاتی است که در برنامه بررسی شده است.

برنامه‌هایی از این دست به سیاست‌های کلان و کلی آموزش و پرورش می‌پردازد که به شکل مستمر نیست. در واقع غالب برنامه‌های مدرسه‌محور رادیو برنامه‌های فصلی و موردی است که به بهانه یک رخداد بیرونی در نظام آموزشی به سوژه یکی از برنامه‌های تحلیلی بدل می‌شود نه لزوما یک برنامه اختصاصی و تخصصی در حوزه آموزش و پرورش. رادیو فرهنگ از جمله مهم‌ترین شبکه‌های رادیویی است که در طول سال به موضوع نظام آموزشی و مسائل آن توجه داشته است. از جمله برنامه بامداد فرهنگی که برنامه صبحگاهی رادیو فرهنگ است، در روز اول مهر به مناسبت بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی در بخش ویژه «نیم نگاه» گزارشی از آغاز سال تحصیلی و آغاز زنگ مدارس بخصوص برای کلاس‌اولی‌ها پخش می‌کند.

همچنین برنامه هفت کوچه رادیو فرهنگ نیز که برنامه‌ای با رویکرد فرهنگ مردم است در این روز با توجه به جایگاه آموزش و پرورش در فرهنگ مردم ایران به بحث و بررسی مکتبخانه‌ها و نظام آموزش سنتی در ایران و همچنین روندی که نظام آموزشی در فرهنگ ایرانی سپری کرده، پرداخته بود و از این دست موضوعات که در کنار برنامه‌هایی مثل برنامه هزار راه نرفته کاری از گروه جامعه رادیو فرهنگ که با موضوع روان‌شناسی و مشاوره پخش می‌شود، از جمله برنامه‌های آموزش‌محور رادیو است.

در همین ارتباط باید پخش برخی از آهنگ‌ها و ترانه‌هایی که به مناسبت بازگشایی مدارس ساخته شده و خاصیت نوستالژیک هم دارد، اشاره کرد که اغلب شبکه‌های رادیویی از آن بهره می‌برند.

رادیو و روز معلم

بنا بر همان نگاه مناسبتی و فصلی به موضوع آموزش و پرورش و مسائل آن، روز معلم از آن روزهایی است که شبکه‌های رادیویی بنا به رویکرد و محتوای خود در این زمینه برنامه‌سازی می‌کنند. شاید یکی از متفاوت‌ترین این شبکه‌ها در پرداختن به روز معلم رادیو نمایش باشد.

در این شبکه به پخش نمایش‌هایی با موضوع معلم یا مدرسه پرداخته می‌شود و بخشی از مسائل و چالش‌های این حوزه در قالب نمایش مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال نمایشنامه «ماشه‌ای روی اندیشه» به نویسندگی سهیلا خدادادی و کارگردانی مهدی نمینی‌مقدم روی آنتن رادیو نمایش رفت که فرازی از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری بود یا «معلمی در حاشیه کویر» نمایش دیگری است که به همین مناسبت روی آنتن رادیو نمایش رفت که در آن به مشکلات زندگی یک معلم پرداخته شده بود.

نمایش دو شاخه گل سرخ برای تو خانم آموزگار به کارگردانی مهین فرد‌نوا و نمایش یادداشت‌های یک دوست به کارگردانی جواد پیشگر هم از جمله نمایشنامه‌هایی با محوریت معلم بودند که از رادیو نمایش روی آنتن رفت. رادیو تهران هم برای این روز برنامه‌هایی تدارک می‌بیند که هر ساله در آستانه روز معلم روی آنتن می‌برد.

از جمله در برنامه‌ای به اسم «گفتاور» که هر سال به یک موضوع آموزشی و پرورشی محور، می‌پردازد. رادیو صبا نیز در برنامه‌ای به اسم «زنگ صبا» به مدرسه و دانش‌آموزان توجه کرده. در این برنامه که کاری از گروه طنز و سرگرمی رادیو صباست، هر روز نمایشی طنز، در قالب انشا و کلاس درس به همراه طرح موضوعات متنوع و توصیه‌های اخلاقی و اجتماعی تقدیم مخاطبان می‌شود.