گل بود به سبزه نیز آراسته شد!

یکی از دلایل ناکام ماندن طرح‌های سازمان جنگل‌ها فقدان مطالعه است. به بیانی دیگر این طرح‌ها هیچ پیوست پژوهشی یا مطالعاتی نداشته است.

ممکن است گفته شود در دستگاه دولتی طرح‌های مطالعه شده ناموفق هم داریم! اما داشتن پیوست مطالعاتی شرط لازم است، شرط کافی، کیفیت مطالعه و اجرای آن است. مطالعه باید توسط مرجع با صلاحیت انجام و از سوی سه مرجع دیگر نیز داوری شود.

با این مقدمه سراغ یکی از جدیدترین اقدامات سازمان به نام استراحت جنگل (یا به تعبیر بعضی‌ها تنفس جنگل) می‌رویم. ایده توقف بهره‌برداری به قصد تولید چوب، از سه دهه قبل توسط کارشناسان محیط‌زیست یا کارشناسان جنگل برای عرصه‌هایی که تخریب شده و توان تولید را از دست داده در روزنامه‌ها یا نشست‌ها اعلام شده است. بعدها این ایده بین استادان دانشگاه‌های مرتبط هم طرفدارانی پیدا کرد.

از سال 1376 این موضوع با شدت بیشتری از طرف سازمان حفاظت محیط‌زیست دنبال شد و برای به نتیجه رساندن آن از ترغیب سازمان‌های مردم‌نهاد، سیاستگذاری موازی با سازمان جنگل‌ها و نامه‌نگاری به رئیس قوه مجریه و پیگیری در هیات دولت هم دریغ نشد. در سال‌های اخیر با پیروی از نظرات وزیر جهاد کشاورزی و سایر مقامات، این ایده در سازمان جنگل‌ها هم ترویج شد و بالاخره در برنامه ششم توسعه به الزام قانونی تبدیل شد، اما هنوز فاقد طرح مطالعاتی است و معلوم نیست موفقیت یا شکست آن را با چه شاخص‌هایی باید سنجید؟ حتی پیشنهاد درون سازمانی اجرای این ایده در چند حوضه آبخیز و استفاده از تجارب اجرای آن هم پذیرفته نشد! درست به دلیل فقدان طرح مطالعاتی، بسته‌های اجرایی برنامه بهینه‌سازی که ‌باید طبق مصوبه هیات وزیران در سال 1393 ارائه می‌شد پس از چهار سال هنوز تصویب و ابلاغ نشده است!

با این شرایط نتیجه کار مشخص است. سیستمی را که به هر حال در حال کار بود، به بهانه‌های درست یا نادرست وجود ایراد و اشکال از کار انداخته‌ایم، بدون این که هیچ سیستم جایگزینی را پیش‌بینی کرده باشیم. حتی اعتبار حفاظت فیزیکی از جنگل‌ها هم پرداخت نمی‌شود چه رسد به مدیریت و اصلاح و احیای جنگل! اینجاست که بدرستی باید گفت: «گل بود به سبزه نیز آراسته شد.»

شاهرخ جباری ارفعی

کارشناس جنگل