کارشناس مسائل مختلف!

باید میان آنها و بازیگران سینما و دیگر چهره‌های هنری که حداقل در کارنامه فعالیت هنری‌شان آثار درخوری دیده می‌شود تفاوت قائل شویم. البته فعالیت این دو قشر در بسیاری از موارد همپوشانی گسترده‌ای دارد؛ «اظهارنظر درباره هر موضوعی و ورود به حوزه‌هایی که هیچ تخصصی در آن ندارند».

هر چند پدیده سلبریتی‌ها محدود به دوره معاصر نیست و به گواه تاریخ رد آنها را می‌توان در اواخر قرن هجدهم میلادی هم پیدا کرد. اما از همان دوره تاکنون شاید درست‌ترین تعریفی که از این افراد شده مربوط به نیکولاس شافور، نویسنده فرانسوی باشد، او آنها را چنین تعریف می‌کند: «مزیت معروف‌بودن نزد کسانی که شما را نمی‌شناسند.»

رسانه‌ای به نام سلبریتی

از سلبریتی‌های بی‌هنر این روزها که تعدادشان به هر دلیل بیهوده‌ای در حال افزایش است که بگذریم چهره‌های سرشناس هم کم اظهارنظر بی‌ربط نداشته‌اند. شاید شهرت آنها و هوس ماندن در جهان شهرت دلیلی است که اغلب آنها دست به اظهارنظر در هر رابطه‌ای می‌کنند. این ماجرا تا جایی پیش رفته که گاه متخصصان این حوزه‌ها از دخالت‌های مخرب آنها شکایت می‌کنند. در این که رضا کیانیان بازیگر توانایی است شکی نیست،‌ حتی وقتی او نمایشگاهی از مجسمه‌های چوبی‌اش را به نمایش گذاشت از قابلیت‌های فراوان هنری آثارش نمی‌شد گذشت، اما او حالا چند سالی است که خودش را در قاموس یک فعال محیط‌زیست به هوادارانش معرفی کرده است. این ماجرا از حمایت از دریاچه ارومیه و اعتراض به سوختن جنگل‌ها آغاز شد، اما تا جایی رسید که او به عنوان یک کارشناس محیط‌زیست از برنامه‌هایی دفاع می‌کرد که کارشناسان خبره محیط‌زیست آن را آواری بر وضعیت ایران می‌دانستند. بدون شک هوادار میلیونی این چهره به اشتباه حق را به چهره محبوب خود می‌دهد در حالی که دوستداران محیط‌زیست از برنامه‌های غیر کارشناسی این بازیگر دل پری داشتند. از این مصداق‌ها در دنیای هنرمندان ایرانی بیشمارند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان حوزه رسانه معتقدند بی‌اعتمادی مردم به رسانه‌های رسمی باعث شده آنها تاثیرپذیری بیشتری از اظهارنظرهای چهره‌های مشهور داشته باشند. جالب این‌که بسیاری از مسؤولان هم با توجه به همین مورد حرف‌ها و سیاست‌هایشان را از تریبون این افراد عنوان می‌کنند.

موافقان و مخالفان

حضور هرباره این چهره‌ها در اتفاقات جامعه، مخالفان دو آتشه و موافقان بی‌چون و چرای بسیاری دارد. البته استدلال هر دو گروه موافقان و مخالفان هم تا حدودی قابل تامل است. به عنوان مثال کوروش تهامی بازیگر جزو افرادی است که از اظهار نظرهای هنرمندان ناراضی است. او پیشتر در این رابطه گفته بود: متاسفانه برخی افراد از جمله هنرمندان بدون این‌که هیچ‌گونه شناختی نسبت به آن شخص یا مساله داشته باشند در فضای مجازی اظهار نظر می‌کنند. این‌گونه اظهار نظرات نه در خور هنرمندان و نه در جایگاه و شایسته مردم ایران است. هنوز شناخت درستی نسبت به فضای مجازی وجود ندارد و انگار همه می‌خواهند صرفا در این فضا از هم انتقام بگیرند. من تمام تلاشم بر این بوده که در این سال‌ها جز در مسائلی که نسبت به آنها آگاهی ندارم نظری ارائه ندهم، اما این نوع نگاه چندان همگانی نیست.

در طرف دیگر ماجرا اما افرادی هستند که بر این باورند که مردم به هنرمندان اعتماد دارند و آنها را به اصطلاح «مردمی» می‌دانند. به باور آنها هنرمندان به نوعی زبان جامعه هستند و صدای اعتراض و اظهار‌نظر مردم.

سلبریتی پلاستیکی و رشد پوپولیسم

نگاهی به وضعیت جامعه ایران حداقل در یک‌سال گذشته نشان می‌دهد سلبریتی‌ها و چهره‌های سرشناس هنری در این میان از عناصر فعال جامعه مدنی ایران بوده‌اند، البته این حضور آنها بیشتر در فضای مجازی است. بسیاری از چهره‌های شناخته شده آنقدر که در فضای مجازی فعال هستند در فضای حرفه‌ای خود فعالیت نمی‌کنند. انتقاداتی هم از این رویکرد مطرح می‌شود. عده‌ای می‌گویند هنرمندان باید با هنر خود حرف بزنند و شهرت خود را تداوم دهند، نه این‌که در یک‌سال هیچ فعالیتی نکنند و با انتقاد در فضای مجازی موقعیت مردمی برای خود دست و پا کنند. جالب این‌که در همان زمین بازی این افراد یعنی فضای مجازی مفهوم «سلبریتی پلاستیکی» هم ساخته شد. این مفهوم بیشتر به چهره‌هایی گفته می‌شود که در جایگاه خود کار مهمی ارائه نکرده و فقط در شبکه‌های اجتماعی و با اقدامات پوپولیستی شهرتی برای خود دست و پا کرده‌اند.