بازار نسبتا آزاد سریال

آنها براحتی می‌توانند با هر وسیله‌ای، از گوشی‌های هوشمند گرفته تا تبلت و لپ‌تاپ، یا در هرجایی، از خودرو‌های شخصی گرفته تا مترو، اتوبوس، قطار و هواپیما یا هر مکان دیگری که قابلیت آنتن‌دهی اینترنت داشته باشد، به تماشای برنامه‌ها، فیلم‌ها و مجموعه‌های مورد علاقه‌شان بنشینند؛ این یعنی انقلاب تکنولوژی در دنیای سرگرمی و همان چیزی است که وی‌اودی پدید آورده است؛ پدیده‌ای که روز به‌روز با گسترش اینترنت، محدوده بیشتری را به جهان سرگرمی می‌افزاید. اما این موضوع به همین جا ختم نشد و ساخت محتوای اورجینال برای عرضه در سرویس‌های ویدئو هنگام درخواست اتفاقی است که سال‌ها در کشورهای خارجی می‌افتد و راهش را در بازار ایرانی هم پیدا کرده است. البته از روز نخست تمرکز روی تولید محتوا نبوده است، اما به مرور این شیوه راه خود را باز کرده و تولید محتوا برای عرضه در وی‌اودی تبدیل به بازار بسیار سودده در کشورهای خارجی و بویژه آمریکایی و اروپایی شده است. هر چند در ایران شرکت‌های ارائه‌دهنده ‌سرویس وی‌اودی با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند اما با توجه به دورنمای آینده این سرویس‌ها سعی کردند خیلی از این قافله عقب نمانند و دست به تولید مجموعه برنامه‌های ویژه سرویس‌های خود زدند. البته همان برنامه‌ها هم با امکانات محدود آغاز به کار کرد اما کیفیت پایین محتوایی این آثار آن‌قدر کم بود که دیده نشد و نتوانست میان مخاطبان جایی پیدا کند. اما حالا سریالی تولید شده است که منسوب به یکی از این شرکت‌هاست و می‌توان گفت برای اولین بار است که این شرکت‌ها دست به تولید سریالی با گروه حرفه‌ای و بازیگران سرشناس دست زده‌اند. همین بهانه شد تا مجموعه اطلاعاتی را در رابطه با تولید محتوا از سرویس‌های ارائه‌کننده وی‌اودی جمع‌آوری کنیم.

مجوزی برای نگرفتن!

تهیه آثار برای پخش در شرکت‌های «وی‌اودی» آن‌طور که از شواهد برمی‌آید تفاوت چندانی با دیگر آثار تلویزیونی و سینمایی ندارد. به این مفهوم که همان پروسه تهیه فیلم شامل حال ساخت این آثار هم می‌شود. برای ساخت و تهیه یک فیلم در ابتدا باید فیلمنامه اثر را به شورای ساخت سازمان سینمایی وزارت ارشاد تحویل داد تا فیلمنامه با توجه به همه تعاریف آنها تصویب و پروانه ساخت برای آن صادر شود. پس از آن تهیه‌کننده گروه اقدام به جمع‌آوری گروه ساخت، از کارگردان تا بازیگران می‌کند و فیلم سینمایی یا سریال ساخته می‌شود.

البته این پایان کار یک اثر نیست و دوباره اثر تولید شده نیاز به مجوزی برای پخش دارد. باز هم اثر ساخته شده به سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد ارجاع داده می‌شود و این بار شورای پروانه نمایش اثر ساخته شده را بازبینی می‌کند و بنا بر معیارهای خود مجوز نمایش آن را صادر می‌کند.

آن‌طور که از شواهد برمی‌آید پروسه ساخت سریال‌های شبکه نمایش خانگی و البته «وی‌اودی»‌‌ها هم بر همین اساس است و اینجاست که سوال پیش می‌آید آیا سازمان سینمایی وزارت ارشاد در جریان پخش مجموعه «ممنوعه» هست یا نه؟

پاسخگو نیستند!

بعد از شکل‌گیری رسانه‌های تعاملی یا «وی‌او‌دی»‌ها که ابتدا با نمایش فیلم‌ها و مجموعه‌های تولیدی مختلف کارشان را آغاز کردند، این رسانه‌ها رفته رفته در بازار رقابتی افتادند که هر کدام برای سبقت گرفتن از دیگری تلاش برای ایجاد فضایی جدید با امکانات مختلف را داشتند. این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که شرکت‌های فعال را به سمت تولید محتوا پیش برد و باعث شکل گیری برنامه‌های مختلفی شد که اغلب فضای گفت‌وگویی داشتند.

«دید در شب» یکی از این مجموعه‌ها بود که در سال94 با اجرای رضا رشیدپور و حضور چهره‌های مختلف از آپارات پخش شد. در ادامه فریدون جیرانی هم به جمع این برنامه‌ها اضافه شد و با برنامه «سی و پنج» در سامانه تی وی نت و پخش آن از چهار سامانه «فیلم‌نت»، «پلان»، «تی‌وی‌نت» و «آی‌نت» با مخاطبان این شبکه‌ها همراه شد. این روند برنامه‌سازی ادامه داشت و چندی پیش همزمان با جام جهانی میزان این تولیدات به اوج خود رسید. در آن مقطع شبکه‌های مطرح «وی او دی» مثل فیلیمو و یا آیو که تدارک گسترده‌ای را برای آن روزها در نظر گرفته بودند، برنامه‌های مختلفی را تولید کردند و به رقابت راه افتاده جانی دوباره بخشیدند.

بعد از جام جهانی نیز همچنان اخبار مختلفی از تولید محتوا توسط این شرکت‌ها به گوش می‌رسید، خبرهایی که حاکی از رفتن وی او دی‌ها به سمت تولید فیلم و سریال بود. در همین بین انتشار سریال «ممنوعه» هم عاملی شد تا سراغ مسئول پخش آن یعنی فیلیمو با مدیریت احسان عمرانی برویم. او توضیحات بیشتر را به زمانی دیگر موکول کرد ولی بعد حاضر به پاسخگویی نشد. در ادامه مسئول صنف «وی‌او‌دی»‌ها که مدیریت موسسه آینه جادو را به عهده دارد هم توضیحی درباره فعالیت‌ها و اتفاقاتی که قرار است در این رسانه‌ها رخ دهد ارائه نداد و دیگر سامانه‌ها نیز به همین ترتیب.

این موضوع و عدم پاسخگویی مناسب باعث شد تا فعالیت‌های مبهم این رسانه‌ها همچنان پرسوال باقی بمانند و باید دید که در آینده شاهد چه تولیداتی از سوی آنها خواهیم بود!

پدیده وی‌اودی‌های سوپرمارکتی

روش توزیع سریال و برنامه‌های ویژه «وی‌اودی»‌ها همیشه محل بحث و در بعضی مواقع جدال‌های قضایی بوده است. دلیل آن هم کاملا روشن است که بهانه بسیاری از شرکت‌های «وی‌اودی» برای ورود به بحث تولید ایجاد رغبت برای مخاطبان برای ورود به بحت «وی‌اودی»‌هاست. این بهانه وقتی باعث جدل می‌شود که سریال یا برنامه‌ای توسط شرکت‌های «وی‌اودی» تولید شود اما به صورت پخش نمایش خانگی در سوپرمارکت‌ها به فروش برسد. آن‌طور که مشخص است سریال ممنوعه هم قرار بوده است توسط فیلیمو منتشر شود و حالا پوستر این سریال را می‌توان در اغلب سوپرمارکت‌ها مشاهده کرد. پیش از این هم سریال «عاشقانه» با این مشکل روبه‌رو بود. آن‌قدر که شرکت‌های طرف قرارداد با سریال عاشقانه به مراجع قضایی شکایت کردند و اتفاقا با دستور قضایی اجازه انتشار و عرضه سریال عاشقانه به شکل دی وی دی و لوح فشرده ممنوع شد.

مجوزی برای ممنوعه‌ها

پیش از ورود شرکت‌های «وی‌اودی» به تولید محتوا این وظیفه در انحصار شبکه نمایش خانگی بود.

هر چند این شبکه هم چند سالی است وارد تولید محتوا شده است و کار و محل درآمد اصلی آن از توزیع فیلم‌هایی بود که مدت کوتاهی از زمان اکران سراسری آن می‌گذشت. اما با گذشت چد سال این شبکه وارد تولید سریال شد و اتفاقا آثار تولیدی اولیه‌اش مورد استقبال مخاطبان هم قرار گرفت.

آثاری همچون قهوه تلخ ساخته مهران مدیری و شاهگوش داوود میرباقری. این جریان ادامه یافت و به ساخت سریال‌های بسیار دیگری هم ختم شد. وجه تفاوت این آثار با سریال‌های تلویزیونی شاید تنها محدود می‌شد به کمتر شدن خط قرمزها در داستان و ساخت این آثار.

البته این جریان آن‌قدر ادامه یافت تا سریالی همچون «ممنوعه» وارد بازار شده است که پر از تابوهای فرهنگی برای جامعه ایرانی است. از اختلاط دختر و پسر در یک ویلا و روابط غیر متعارف با یکدیگر گرفته تا مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی به صورت علنی جلوی دوربین.