بچه‌های مدرسه ایران

در دهه 90 اما این دو رده سنی در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی از هم جدا می‌شوند. جشنواره فیلم کودک جدا از جشنواره فیلم نوجوان برگزار می‌شود و شبکه‌های تلویزیونی امید، کودک و پویا مختص گروه‌های سنی نوجوان، کودک و خردسال تاسیس می‌شود. این نکته نشان می‌دهد دوران نوجوانی که از نظر روان‌شناسان دوران بسیار مهمی در شکل‌گیری کاراکتر یک انسان دارد به شکل جدی به رسمیت شناخته شده است؛ دورانی که بسیاری از گرایش‌های فکری و رفتاری انسان‌ها در آن مشخص می‌شود.

پرطرفدارترین آثار تلویزیون

بدون هرگونه جانبداری یا اغراق، تلویزیون در این سال‌ها سریال‌های فوق‌العاده‌ای برای نوجوان‌ها تولید کرده که حالا بسیاری از آنها به‌عنوان آثار کلاسیک و قابل بررسی برای برنامه‌سازان می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. مجموعه‌هایی که متاثر از اتفاقات دوران خود است و وقایعی همچون پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در آنها نمود بسیاری دارد. نمونه‌هایی از این آثار در زیر می‌آید که در زمان خود از پرطرفدارترین آثار تلویزیون در حوزه سریال‌های نوجوانانه محسوب می‌شود. البته ذکر این نکته ضروری است که مجموعه «حامی‌و‌کامی» ساخته نادر ابراهیمی فقید با آن‌که پیش‌از‌انقلاب ساخته و پخش شده، می‌تواند نمونه بسیار خوب از سریال‌های گروه سنی نوجوان باشد و جالب اینجاست که نادر ابراهیمی در اعتراض به جنایت‌های رژیم پهلوی در میانه سال 57 از ادامه ساخت این سریال انصراف می‌دهد و به خیل عظیم نیروهای انقلابی می‌پیوندد.

سریال‌های انقلابی

خبرنامه، ساخته منصور تهرانی در سال 1365 از نخستین سریال‌های با موضوع انقلاب اسلامی است. داستان در قهوه‌خانه‌ای در میانه جاده قم ـ اراک می‌گذرد. یدا... و عبدا... دو برادر هستند که در قهوه‌خانه پدرشان و در میانه مبارزات مردمی خبرنامه‌ای منتشر می‌کنند که باعث به‌وجود آمدن اتفاقاتی می‌شود. موسیقی متن این مجموعه هنوز هم شنیدنی است. خبرنامه آغاز راهی است که در حقیقت منتهی به ساخت سریال‌هایی می‌شود که مخاطبش نوجوانان هستند؛ نوجوانانی که عمدتا در دوره راهنمایی تحصیل می‌کنند و حالا نگاه جدی‌تری به تلویزیون دارند.

خبرنامه، چاق و لاغر و برنامه‌هایی از این دست در آن سال‌ها تحولات منتهی به انقلاب اسلامی را به تصویر می‌کشند؛ تحولاتی که سال‌های زیادی در آن زمان از آن نمی‌گذرد و به همین دلیل برای نوجوانان بسیار جذاب است. نکته مهم‌تر این که این مجموعه‌ها با کمترین امکانات تولیدی ساخته می‌شود و مضمون در آنها از ساختار بسیار مهم‌تر است. در دهه 80 هم مجموعه‌ای به نام بچه‌های بهشت با محوریت انقلاب اسلامی توسط کاظم معصومی ساخته می‌شود که از آثار ماندگار تلویزیون است. داستان پسری نوجوان در یک مدرسه شمال کشور که بهانه‌ای برای نشان دادن ساختار آموزشی فاسد و مبارزات مردمی علیه رژیم ستمشاهی است.

یک داستان پرخاطره

سال 1370 سریالی بر اساس داستانی از هوشنگ مرادی کرمانی ساخته می‌شود که هنوز هم به نظر مهم‌ترین سریال نوجوانانه تلویزیون است. قصه‌های مجید ساخته کیومرث پور احمد اثری ماندگار درباره شیطنت‌ها و شیرینی‌های نوجوانی اصفهانی و شاعرپیشه به نام مجید است. مجید در هر قسمت داستانی مستقل دارد که در آن سال‌ها مخاطب نوجوان را پای تلویزیون می‌نشاند و تا سال‌ها کاراکتر مجید، الگوی نوجوان مورد علاقه بسیاری از برنامه‌سازان است و هنوز هم پس از نزدیک به سه دهه، او نوستالژی بسیاری از متولدین دهه 50 و 60 ایران محسوب می‌شود.

قصه‌های مجید آغاز مدلی از سریال‌سازی است که در این دهه بسیار تکرار می‌شود. سریال‌هایی بر اساس کاراکتر نوجوان‌هایی کنجکاو، بامزه و باهوش که می‌خواهند کارهای بزرگ انجام دهند.دنیای شیرین دریا ساخته بهروز بقایی سال 1377 و بچه‌های مدرسه همت سال 1376 نمونه‌های فوق‌العاده‌ای از این‌گونه آثار هستند که علاوه بر مخاطبان فراوان استعدادهای بسیاری را به تلویزیون معرفی می‌کنند. این دو سریال از بهترین نمونه‌های سریال‌سازی ارزان و پر محتوا در مجموعه تلویزیون هستند که اتفاقا جغرافیای آثار تلویزیونی را به سراسر کشور توسعه می‌دهند.

تلویزیون در همه این سال‌ها جذاب‌ترین رسانه فراگیر برای مخاطبان نوجوان ایرانی بوده و حالا در برنامه‌ای کوتاه‌مدت ساخت آثاری ویژه نوجوانان بار دیگر در دستور کار قرار گرفته است. نسلی که به دور از هر گونه شعار و سخن کلیشه‌ای آینده هر کشوری را خواهند ساخت. نسلی که از همان روزهای آغاز انقلاب در بسیاری از حرکت‌ها و کنش‌های اجتماعی پیش رو بوده و خواهند بود. نوجوانانی از نسل حسین فهمیده و بهنام محمدی که آن روزها به جای تماشای قهرمان‌های فیلم‌ها و سریال‌ها خود قهرمان قصه‌ها شدند. قصه‌هایی از جنس مردانگی و عزت.....

تصویر نوجوانان در جنگ

دوران هشت ساله دفاع مقدس هم در سریال‌های ویژه نوجوانان حضور پررنگی دارد و آثار مهمی درباره این موضوع ساخته شده است. «خانه در انتظار» ساخته زنده‌یاد منوچهر عسگری‌نسب که هفته گذشته به دیار باقی شتافت از آثاری است که هنوز هم می‌توان تلخی و غم آن را حس کرد. داستان یک‌خانواده جنوبی و اتفاقاتی که در جنگ برای آنها رخ می‌دهد. «گل پامچال» ساخته محمدعلی طالبی اما به نظر معروف‌ترین مجموعه تلویزیونی درباره جنگ است که قهرمانش یک دختر نوجوان است؛ دختری به نام لیلا که ناچار به مهاجرت به شمال کشور می‌شود و مانند خبرنامه، موسیقی آن هنوز هم ماندگار است. مجموعه‌ای که سال 1370 ساخته شده و در حقیقت آغاز دوران تازه‌ای در ساخت سریال‌های نوجوانانه است.

سال 1375 مجموعه‌ای با نام بهترین تابستان من توسط علی بهادر ساخته می‌شود که داستان نوجوانی یزدی و شیرین با بازی علی صادقی است. مجموعه‌ای که مخاطبان فراوانی دارد و از اولین آثاری است که نگاهی طنز و البته حماسی به حضور نوجوانان در جبهه دارد. این آثار که در متن خود به حضور نوجوانان در جنگ می‌پردازند، زمینه‌ای برای آثاری هستند که بعد‌ها در سینما هم دنبال می‌شوند. این سال‌ها اساسا فیلمسازی برای نوجوانان در سینما و تلویزیون اهمیت ویژه‌ای دارد.

امین ولی پور