همه ایران صدای من است

به این مدل یا ساختار رادیویی «رادیو محلی» هم گفته می‌شود. این رادیو گرچه از حیث فرم و هویت تکنیکی و فنی تفاوتی با رادیوهای ملی و سراسری ندارد اما به‌واسطه برخی ویژگی‌ها که برساخته از محلی و بومی بودن آن است، واجد قابلیت‌هایی است که آن را از رادیوهای سراسری متمایز می‌کند. در این نوشته تلاش خواهیم کرد به بازخوانی این کارکردها پرداخته و ظرفیت‌های ویژه آنها را برشماریم.

زبان بومی

اولین ویژگی‌ متمایزکننده رادیوهای استانی استفاده از زبان قومی و بومی است که به جذب مخاطب بومی کمک زیادی می‌کند. استفاده از زبان محلی در تولید انواع آیتم‌های رادیویی موجب می‌شود مخاطب بومی احساس نزدیکی و اعتماد بیشتری به آن رسانه کرده و پیام‌های آن را بهتر بپذیرد. از حیث روان‌شناسی رسانه وقتی یک خبر با زبان بومی بیان می‌شود باورپذیرتر بوده و مخاطب بومی با آن ارتباط بیشتری برقرار می‌کند. این کارکرد را می‌توان به انواع برنامه‌های رادیویی هم تعمیم داد. مثلا یک نمایش رادیویی که با زبان بومی روی آنتن می‌رود از جاذبه بیشتری برای مخاطب محلی برخوردار خواهد بود. ضمن این‌که خود این رسانه به تقویت و توسعه و در نهایت رشد زبان بومی کمک کرده و از مرگ آن جلوگیری می‌کند. اساسا یکی از کارکردهای مهم رسانه‌های بومی از جمله رادیوهای محلی را می‌توان احیا، گسترش و تقویت زبان بومی دانست.

پردازش مسائل و چالش‌های بومی

یکی از مهم‌ترین کارکردهای رادیوهای محلی پرداخت کارشناسانه مسائل و چالش‌های بومی و استانی است. تولید یک برنامه کارشناس محور در ارتباط با یک مساله منطقه‌ای در رادیوهای سراسری شاید مخاطب چندانی نداشته باشد و سوژه دغدغه عمومی نباشد اما طرح و بیان آن در یک رادیو محلی قطعا هم مخاطبان بیشتری خواهد داشت و هم به حل آن معضل در منطقه کمک خواهد کرد. خبرنگاران و گزارشگران رادیوهای محلی با پژوهش و تحقیق به یافتن سوژه‌هایی می‌پردازند که بازتابی از مشکلات ملموس مردم منطقه است و بر مبنای آن می‌تواند هزاران ساعت برنامه رادیویی تولید کرد. برنامه‌هایی که شنونده بیشتری داشته و بیشتر مورد توجه افکار عمومی محلی قرار می‌گیرد. در واقع یکی از کارکردهای رادیوهای محلی پرداختن به سوژه‌ها و موضوعاتی است که در رادیوهای سراسری امکان طرح شدن ندارد یا با مخاطب زیادی همراه نخواهد بود اما طرح آنها در رادیوهای محلی هم به شناخت معضلات منطقه‌ای کمک می‌کند هم خود شبکه استانی از شانس بیشتری در جذب مخاطب برخوردار خواهد بود. عنصر برجسته‌سازی رسانه‌ها در اینجا مشمول مسائل محلی شده و کمک می‌کند مردم استان و مخاطبان محلی با اولویت‌های مسائل استانی و شهری خود آشنا شده و نسبت به آنها آگاهی پیدا کنند. اساسا یکی از کارکردهای مهم رادیوهای محلی افزایش خودآگاهی‌های بومی است. آخرین نظرسنجی که از سوی مرکز پژوهش افکارسنجی مرکز صداوسیما صورت گرفت 66 درصد مخاطبان شنونده رادیو استانی بودند و 90 درصد شنونده اخبار استانی. در واقع گرایش مخاطبان شهرستان‌ها به اتفاقات و رخدادهایی که در منطقه و استان و شهرشان می‌افتد خیلی بیشتر از اخبارغیراستانی است و این نشان می‌دهد مخاطبان بومی به اخبار مربوط به شهر و استان خود گرایش بیشتری دارند.

شناسایی و پرورش استعدادهای ناشناخته

رادیو‌های محلی به دو شکل می‌توانند در کشف و معرفی و پرورش استعدادهای ناشناخته نقش داشته باشند؛ یکی افرادی که در امور رسانه‌ای واجد توانمندی و استعداد هستند و از این امکان برخوردارند مانند گوینده یا مجری رادیویی یا تهیه‌کننده کارگردان و بازیگر نمایش‌های رادیویی. رسانه بومی در تامین نیروی انسانی خود از این افراد استفاده می‌کند یا به شناسایی و معرفی استعدادها در حوزه‌های دیگر می‌پردازد و از طریق مصاحبه و گزارش آنها را به مخاطبان محلی معرفی می‌کند. این کارکرد واجد این امکان است که با شناسایی این استعدادها به رشد و توسعه استانی در حوزه‌های مختلف کمک کند. در همین حوزه هنر و رسانه چه افراد مشهوری که از شبکه‌های استانی آغاز کرده‌ و امروز به شهرت ملی رسیده‌اند. استعدادیابی و هدایت آنها در مسیر درست بویژه در ارتباط با نیازهای محلی را می‌توان یکی از مهم‌ترین کارکردهای رادیوهای استانی دانست.

ایجاد همبستگی بومی و ملی

یکی از مهم‌ترین کارکردهای رادیو‌های استانی تاثیر آنها در بسیج مردم هم برای اهداف ملی و هم در ارتباط با کارهای بزرگ محلی و استانی است. مثلا می‌توان به نقش رادیوهای محلی در انتخابات شورای شهر یا تشویق و بسیج کردن آنها برای حضور در انتخابات ملی اشاره کرد. ضمن این‌که رادیوهای ملی می‌توانند در زمینه اهداف بومی و حتی ملی، فرهنگ‌سازی کرده و از ظرفیت فرهنگ‌های بومی و محلی در جهت تقویت روحیه و همبستگی ملی بهره ببرند. در واقع شبکه‌های استانی از دو کارکرد مهم جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی در مناطق تحت پوشش خود برخوردارند که در بزنگاهای ضروری می‌توان از این قابلیت بهره برد. مثلا در ماه مبارک رمضان شبکه‌های استانی از طریق ویژه برنامه‌های مناسبتی که تولید کرده بودند توانسته مردم استان خود را به مشارکت درامور خیر و حضور در خیریه‌ها تشویق کنند. شبکه‌های استانی همچون شریان‌های یک کالبد می‌توانند خون را به همه جای بدن برسانند و زنده بودن و زندگی کردن را میسر کنند. به عبارت دیگر شبکه‌های استانی در انجام و تحقق یک طرح ملی می‌توانند دست به جریان‌سازی زده و یک جنبش اجتماعی ـ فرهنگی خلق کنند. گاهی یک رسانه محلی و بومی بهتر می‌تواند زبان یک مخاطب بومی و محلی را درک کرده و آن را در خدمت آرمان‌های ملی قرار دهد. در واقع می‌توان گفت شبکه‌های استانی از جمله رادیوهای مراکز استان در جهت تقویت فرهنگ بومی و تحکیم همبستگی ملی حرکت می‌کنند و می‌توان آن را نماد و مصداقی از وحدت در عین کثرت دانست. آنها همچون پازل‌های هستند که در هماهنگی با هم یک کل واحد را می‌سازند. این خاصیت بویژه در برخی مناسبت‌ها بخوبی خود را نشان می‌دهد.

نقش رادیوهای استانی در توسعه گردشگری

یکی از مهم‌ترین کارکردهای رادیوهای استانی معرفی جاذبه‌های گردشگری آن استان، هم به مردم استان و هم به مردمی است که از استان‌های دیگر به‌عنوان مهمان و مسافر به آنجا سفر می‌کنند. خیلی از مردم از جاذبه‌های گردشگری یا حتی مراکز اقتصادی و فرهنگی شهرهای همسایه خود خبر ندارند و رادیو محلی می‌تواند با معرفی این مناطق ضمن رونق گردشگری و کسب مزایای آن به رشد و توسعه درون استانی از جمله گردشگری استانی کمک کنند. این کارکرد بویژه در فصلی تابستان کارکرد بیشتری داشته و رادیوهای استانی نیز برنامه‌های بیشتری در این باره می‌سازند. در همین زمینه می‌توان به نقش مهم رادیوهای محلی در معرفی، حفظ و اشاعه آداب و رسوم و خرده فرهنگ‌های بومی هم اشاره کرد که در حفظ و صیانت از میراث فرهنگی بومی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.

سید رضا صائمی