نمی‌دانید، نمی‌توانید، نمی‌خواهید؟

طعنه به دولت؟

درباره آخرین توییت او حرف و حدیث‌ها بسیار است. برخی می‌گویند شاید مخاطبش دولتی‌ها هستند. بویژه اگر این توییت قبلی او را درنظر بگیریم که نوشته بود: «... بعد از این سخنان حجت بر تمام دولتی‌ها هم تمام شده است.» برداشت این عده این است که آشنا دارد از برخی دولتمردان که «نمی‌دانند»، «نمی‌توانند» یا «نمی‌خواهند»، انتقاد می‌کند.

حمید رسایی نماینــــــــــــــده پیشین مجلس در زمره همین افراد است. او به جام‌جم می‌گوید: قاعدتا منظور آقای آشنا، آقای روحانی و تیم همراه آقای رئیس جمهور در دولت است که با شعار امید آمدند و مردم با امیدواری به ایشان رای دادند و اکثر امور کشور در دست قوه مجریه است و این قوه هم باید وضعیت اقتصادی، تورم، سکه و ارز را ساماندهی کند. بنابراین به عقیده من این توییت به دولت برمی‌گردد که یا نمی‌دانند یا نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند.

فرشاد مهدی پور، فعال رسانه‌ای هم نظری مشابه دارد: مخاطب این گونه پیام‌ها رئیس‌جمهور است، اما بهتر است به جای توییت در جلسات به آقای روحانی بگوید.

آنها که دولت روحانی را مخاطب توییت‌های آشنا می‌دانند سابقه‌های دیگری هم در حساب توییتری او می‌بینند. او پیش از این در انتقادی آشکار از روحانی نوشته بود باید از رئیس‌جمهور در مقابل خودش محافظت کرد! این توییت را بخوانید: مردم فریبی عمل نکردن به وعده‌هایی است که بخاطر آنها میلیون‌ها نفر را از صبح زود تا نیمه شب پای صندوق رای کشاندیم. امروز مهم‌ترین وظیفه شما مراقبت از روحانی در برابر بعضی از اطرافیان نالایقش و مهم‌تر از آن مراقبت از او در برابر خودش است.

مهدی رحمانیـــــــــان مدیرمسئول روزنامه شرق از همین زاویه به این توییت نگریسته و این نوع ادبیات را چنین نقد کرده است: «توییت‌های آقای آشنا برای مخاطبان ناآشنا‌ست. به نظرم آقای آشنا یا مخاطبانش را می‌شناسد یا برای مخاطبان ناآشنا پیام‌های نامفهوم می‌فرستد. وی در دل موضوع است، مشاور رئیس‌جمهور است بنابراین اگر مخاطب توییت وی دولتی‌ها هستند نیازی به توییت نیست و می‌تواند در دولت به خودشان بگوید. اگر مخاطب وی رقبا هستند بحث دیگری است و باید مشخص کند. در هر صورت پیام‌های وی مفهوم نیست.

پیامی که از دل برخی توییت‌های آشنا می‌توان گرفت، پیام چنددستگی در دولت است. شاید برای همین است که اکنون ترمیم تیم اقتصادی یکی از اولویت‌های پاستور شده است. او در یکی از توییت‌هایش نوشته «می‌گویم انجام اصلاحات اقتصادی را به تاخیر نیاندازید می‌گویند بگذارید شرایط آرام شود بعد اقدام می‌کنیم. آیا نمی‌دانند تا اصلاحات اقتصادی آغاز و شفافیت حاکم نشود هیچ چیز آرام نخواهد شد؟» این توییت به‌خوبی نشان می‌دهد که رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، مصداق برخی از آنها که «نمی‌دانند» را بعضی از مدیران دولتی می‌داند.

نشانه‌گیری توییتری رقبا

رحمانیان شاید به این دلیل مخاطب آشنا را برخی رقبای سیاسی می‌داند که او پیش از این در توییت‌های مبهم خود، انگشت اتهام را متوجه برخی کانون‌های ناشناخته کرده بود. مثلا این توییت که زمان اعتراضات خیابانی برخی بازاریان منتشر شد را بخوانید: «هسته اصلی اغتشاش در پاساژ علاءالدین و بازار یکی بود. عناصر دست سوم در تور افتاده‌اند. عاملان و آمران در لیست انتظارند. خبرهایی در راه است.» وی یک‌جای دیگر هم هشدار می‌دهد: «سوداگران ارزی و احتکارکنندگان پالت‌های دلاری بدانند که خود باید پاسخگوی سپرده/سرمایه‌گذارانشان باشند و نباید از دولت توقع داشته باشند که جبران سودهای ناکرده و رؤیاهای تحقق نیافته آنان را برعهده گیرد. به هشدارها گوش دهید قبل از آن که با واقعیت‌های تلخ مواجه شوید.»

البته همه توییت‌های آشنا اشاره به داخل کشور ندارد و او بارها در توییتر نشان داده که ریشه بحران ارزی را بیرون مرزها می‌بیند: «مشکل فقط چهار راه استانبول نیست؛ بخشی از مشکل 4راهی است که به استانبول، اربیل، دوبی و... منتهی می‌شود. مردم و دولت نه تسلیم بحران‌سازی اجتماعی دی ماه شدند و نه تسلیم بحران سازی اقتصادی، ارتباطی و اطلاعاتی اردیبهشت می‌شوند. ساعت پایتخت ایران هرگز به وقت شام تنظیم نخواهد شد.» او همچنین در توییتی دیگر چنین می‌نویسد: «ایران جنگ ارزی را تبدیل به فرصتی برای رهایی سریع‌تر از چرخه باطل وابستگی به اسکناس دلار کرد. حالا نوبت ترکیه و روسیه است که در مقابل حملات ارزی بازندگان اجلاس سه‌جانبه، از دستاوردهای خود برای بازگشت آرامش به سوریه دفاع کنند.» وی چنان بین برخی افراد در داخل کشور و دولت‌های خارجی ارتباط برقرار کرده که ریشه بحران ارزی را چنین توصیف می‌کند: «ارز ارزان می‌شود اما نه با مماشات با محتکران جسور اسکناس و قاچاقچیان قهار اربیل و استانبول.»

با وجود این‌که به‌طور کلی مشخص نیست منظور این چهره نزدیک به دولت از آنها که نمی‌دانند، نمی‌توانند یا نمی‌خواهند، کیست، اما بیژن نوباوه نماینده پیشین مجلس بر این عقیده است «پیامی که از سوی مشاور رئیس جمهور منتشر شده در واقع فرار به سمت جلو ست. مردم می‌فهمند اما امید ندارند. تدبیر و امید، بی تدبیری و بی‌امیدی برای مردم به ارمغان آورده است. اعتراف کنید تا حداقل خدا شما را ببخشد.

می‌دانم مخاطب آشنا کیست

برای رمزگشایی از توییت حسام‌الدین آشنا، سراغ دو چهره‌ای رفتیم که به‌نظر می‌رسد از نظر سیاسی قرابت‌هایی با او داشته باشند.

محمد مهاجری فعال رسانه‌ای که معمولا با برنـد روزنامه‌نگار اصولگرا به نفع دولت توییت منتشر می‌کند، درباره توییت آشنا می‌گوید که نمی‌داند داستان چیست و متوجه توییت‌های او نمی‌شود.

اما محمد قوچانی که هم روزنامه‌نگاری اصلاح‌طلب است و هم به دولتمردان مشـاوره رسانه‌ای می‌دهـــــــد، می‌گوید می‌داند مخاطب آشنا کیست اما نمی‌گوید! قوچانی به جام‌جم گفته آقای آشنا هنرمند است، می‌دانم مخاطب وی در این توییت چیست. اما ما همکار هستیم ما را با هم درگیر نکنید!

برخلاف قوچانی، کامنت‌های پای این توییت نشان می‌دهد کاربران چندان متوجه مخاطب توییت آشنا نشده‌اند.

شاید برای همین است که مینا ورشوچی کامنت گذاشته «جناب دکتر با مردم صحبت کنید و حقایق را بگویید.» یک حساب توییتری دیگر به نام «صدرا» هم توییت کرده «حاج آقا چطور میشه هم بدانید هم بتوانید و هم بخواهید ولی وضعیت فعلی شکل بگیرد!!» علیرضا خوشبخت هم هشدار داده «آقای دکتر آشنا، توییتر وسیله پیام رسانی به مخاطب خاص نیست. با این توییت‌های نامفهوم جز آن که مخاطبان را عصبانی کنید و ابزار تمسخر به دست مخالفان دولت بدهید تا اندک مدافعان مردد دولت را به سخره بگیرند، کاری نمی‌کنید. لطف بفرمایید از زدن توییت نامفهوم بی‌سر و ته خودداری کنید.»

راهبرد گنگ‌نویسی

چه مخاطب این توییت آشنا داخلی باشد چه خارجی، چه درون دولت را نشانه گرفته باشد و چه بیرون دولت را، از این نکته نمی‌توان بسادگی گذشت که راهبرد مبهم‌نویسی یا گنگ‌نویسی‌، یکی از تاکتیک‌های حسام‌الدین آشنا برای افزایش اثرگذاری پیام‌های توییتری است. آشنا که خود، استاد ارتباطات است و به‌دلیل موقعیت‌های شغلی متنوع، با انواع کدنویسی‌های پیام آشناست، می‌داند مبهم‌گویی می‌تواند برای بخشی از مخاطبانش جذاب باشد.

با وجود این محمود صادقی نماینده اصلاح‌طلب تهران در مجلس که خود از فعالان توییتری است به جام‌جم می‌گوید: «توییت‌های آقای آشنا به طور معمول همراه با ایجاز و ابهام است و اساسا برای مخاطب دشوار است که منظور توییت‌های ایشان را متوجه شود.»

حسین نورائی‌نژاد سخنگوی حزب اصلاح‌طلب اتحاد ملت هم با زبانی طنز توضیح می‌دهد:‌به طور معمول برای فهمیدن توییت‌های آقای آشنا باید یک ترم هرمنوتیک گذراند. از سویی دیگر چرا در توییت مورد نظر ایشان سوال می‌پرسند و از طرف دیگر خود از جانب مردم حرف می‌زنند؟

دکتر اکبر نصراللهی که از استادان ارتباطات است، از زاویـه‌ای ارتباطاتی به شیوه توییت‌های رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری نقد وارد می‌کند. او هرچند محتوای توییت اخیر آشنا را تائید می‌کند، اما درباره ادبیات توییت‌های مشاور رئیس‌جمهور، به جام‌جم می‌گوید: «آیا آقای دکتر آشنا و دولت نمی‌توانند واقعیت‌ها را به مردم بگویند؟ آیا ملاحظه‌ای دارند؟ آیا مردم را محرم نمی‌دانند؟ مرجع ضمیر آقای آشنا کدام یکی از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی هستند؟ براساس فرمایشات معماران انقلاب همچنین رهبری، دولت و رئیس‌جمهور مردم محرم اسرار هستند و دولت نباید موضوعی را پنهان کند. اگر منظور آقای آشنا دولت است به صورت شفاف بگوید کدام یک از بخش‌های دولت نمی‌خواهند کاری انجام دهند، اگر منظور وی خارج از دولت یعنی دستگاه قضایی، مجلس و یا... است به صورت شفاف اعلام کند. مردم این‌گونه ادبیات نامفهوم و گنگ را از آقای آشنا و دولت نمی‌پذیرند.»

توییتر، رسانه پساسیاست

برخی می‌گویند دوره سیاست به‌سر آمده و در عصر پساسیاست قرار داریم. عصری که یکی از ویژگی هایش، فروریختن فراروایت‌ها، قهرمانان و رسانه‌های بزرگ موسوم به جریان اصلی و به‌جای آن شکل‌گیری انبوهی از خرده‌روایت‌ها در رسانه‌های کوچک و شبکه‌های اجتماعی است. شاید برای همین است که دونالد ترامپ از سی‌ان‌ان متنفر است و مواضعش را از طریق توییتر اعلام می‌کند. در چنین دوره‌ای، استفاده سیاستمداران از فضای مجازی دور از انتظار نیست، اما مبهم‌گویی، خود را در جایگاه دانای کل قرار دادن و طعنه‌زدن به‌گونه‌ای که مخاطب، متوجه مفهوم و حتی مخاطب پیام نشود، شاید با رسالت اصلی مسئولان در نظام جمهوری اسلامی که باید پاسخگوی عملکرد خود باشند، فاصله داشته باشد. از آنجا که مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، به‌عنوان بازوی فکری پاستور باید در جریان بحران ارزی موجود بهترین مشاوره‌ها را به دولتمردان می‌داد تا جامعه چنین در التهابات اقتصادی فرونرود، انتظار این است که رئیس این مرکز به‌جای توییت‌های غیرقابل فهم، گزارشی از عملکرد این مرکز ارائه داده و توضیح دهد برای غلبه بر بحران ارزی چه نکته جدیدی را «دانسته»، «توانسته» کدام مشکل را حل کند و «می‌خواهد» چه برنامه‌ای را برای پیروزی ایران در جنگ تجاری با ترامپ به رئیس‌جمهور پیشنهاد دهد. تردیدی نباید داشت که هیچ‌کس نباید به «امید مردم خیانت کند.»

مصطفی انتظاری‌هروی

روزنامه نگار