کشاورزی روی زنجیره بلوک

هنوز هم در بسیاری از مناطق دنیا، کشاورزی به شکل سنتی و براساس روش‌هایی با قدمت چند قرن پیش صورت می‌گیرد. البته چند سالی است استفاده از فناوری اینترنت اشیا در کشاورزی، نوید کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در آن را می‌دهد. در این میان، استفاده از فناوری بلاک‌چین شاید حتی به تحولی بسیار جدی در کشاورزی بیانجامد. این تحول شاید حتی بتواند برخی دغدغه‌های بشر را در زمینه کمبود موادغذایی برای نسل آینده نیز برطرف کند.

بلاک‌چین چیست؟

نوسانات شدید قیمت بیت‌کوین، نظر بسیاری از افراد را به بازار ارزهای دیجیتال و رمزگذاری‌شده جلب می‌کند. بیت‌کوین اولین بار در سال 2009 و با هدف ارائه یک ابزار مالی غیروابسته به دولت‌ها وارد بازار شد. بیت‌کوین بر پایه یک فناوری به نام «بلاک‌چین» (Blockchain) عمل می‌کند که در فارسی «زنجیره بلوکی» نیز خوانده می‌شود. با این وجود، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بلاک‌چین می‌تواند روند فناوری اطلاعات را دگرگون کرده و مانند اینترنت به تحولاتی گسترده در دنیا بینجامد.

بلاک‌چین مانند یک دفتر کل در حسابداری است که همه تراکنش‌ها (رویدادهای مختلف) در آن ثبت می‌شود، اما این دفتر کل قرار نیست فقط روی یک سرور مرکزی قرار داشته باشد و درواقع مجموعه‌ای غیرمتمرکز از رایانه‌های حاضر روی شبکه میزبان این دفتر کل هستند. این الگو یک مزیت دارد و آن هم این‌که دیگر یک نفر نمی‌تواند به خواست خود در این دفتر اعمال نفوذ کرده و آن را دستکاری کند. هر نوع اطلاعات جدید باید به تائید همه کاربران رسیده و سپس روی بلوک مربوطه ثبت می‌شود. این به‌روزرسانی سپس به اطلاع همه کاربران شبکه می‌رسد. همچنین برخلاف سرورهای مرکزی که امکان از کار افتادن آنها به هر دلیلی وجود دارد، بلاک‌چین قابل از کار انداختن نیست، زیرا روی تعداد زیادی رایانه مستقر در سراسر دنیا وجود دارد. همچنین اطلاعات موجود روی بلاک‌چین (برحسب پروتکل آن) در دسترس همه کاربران قرار دارد و درنتیجه از شفافیت بالایی نیز در مقایسه با شیوه متمرکز برخوردار است. در واقع امکان هرگونه امکان جعل و کلاهبرداری با بلاک‌چین تقریبا از بین می‌رود.

آگاهی از مبدا موادغذایی

اگر شما هم جزو کسانی هستید که محصولات کشاورزی محلی را می‌خرید، احتمالا از مبدا آن آگاهی دارید و با خیال راحت موادغذایی خریداری شده را مصرف می‌کنید، اما این امکان برای ساکنان شهرهای بزرگ یا کسانی که محصولاتی غیرمحلی را مصرف می‌کنند، تاکنون وجود نداشته است. بلاک‌چین در این میان می‌تواند راه‌حلی ارزشمند ارائه دهد. برای نمونه، یک استارت‌آپ به نام «رایپ» برنامه‌ای برای ترسیم نقشه‌ای دقیق از مبدا موادغذایی مصرفی با استفاده از فناوری بلاک‌چین در دست اجرا دارد. (به ستون «بلاک‌چین: از مزرعه تا سفره» مراجعه کنید)

تسهیل در فروش و حذف واسطه‌ها

یکی از مشکلاتی که بسیاری از کشاورزان به‌ویژه در زمینه کشت گندم، برنج و برخی غلات در نقاط مختلف دنیا با آن دست به گریبان هستند، یافتن مشتری برای محصولات است. هنوز بخش قابل توجهی از فروش این محصولات به شکل سنتی و از طریق شبکه ارتباطات فردی صورت می‌گیرد. این امر در برخی موارد سبب ایجاد واســطه‌گـری غیرضروری و سودجویی دلالان می‌شود که در نهایت به کاهش میزان درآمد کشاورز از مجموع درآمد فروش نهایی می‌انجامد.

استارت‌آپ اگـــری‌دیجیتـال (AgriDigital) با هدف بهره‌گیری از بلاک‌چین برای حل این مساله وارد میدان شده است. این شرکت ابتدا روی بازار تجارت غلات تمرکز می‌کند و به‌تدریج وارد بازار محصولات دیگر نیز خواهد شد. حذف واسطه‌های غیرضروری، کاهش هزینه‌های غیرضروری و ایجاد اطمینان در کشاورز و خریدار هدف نهایی این استارت‌آپ است.

یکی دیگر از مزایای بلاک‌چین می‌تواند ایجاد اعتماد بین خریداران و فروشندگانی باشد که تاکنون با هم معامله‌ای نداشته‌اند. یافتن بازارهای جدید همواره ریسک‌هایی با خود به همراه دارد. در واقع فعالان کسب‌وکار گاهی برای کاهش این ریسک دست به دامان واسطه‌های معتمد می‌شوند. یک استارت‌آپ مستقر در لندن به نام اگری‌لجر (AgriLedger) قصد دارد با ایجاد سامانه‌ای مبتنی بر بلاک‌چین، به ایجاد اعتماد هرچه بیشتر بین خریداران و فروشندگان در بازار محصولات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه کمک کند. این استارت‌آپ به کاربران کمک می‌کند از سوابق خرید و فروش یکدیگر آگاه شوند و به شناخت بهتری از یکدیگر دست یابند.

حمل‌ونقل

انتقال محصولات کشاورزی از محل تولید و کارخانه‌های فرآوری یا بازارهای مصرف یکی از اصلی‌ترین گلوگاه‌های این صنعت است. معمولا درصد قابل توجهی از محصولات در این فرآیند جابه‌جایی فاسد شده و از بین می‌روند. حجم زیاد محصولات حمل شده، شرایط نگهداری و مدیریت نادرست از جمله دلایل بروز این مساله هستند. اما بلاک‌چین برای این مشکل نیز راه‌حل‌هایی دارد. در حال حاضر چند شرکت حمل‌ونقل مهم در دنیا برنامه‌هایی را برای استفاده از این فناوری در انتقال محصولات کشاورزی آغاز کرده‌اند. شفافیت در زمینه وجود همه جزئیات موردنظر، توزیع درست و آگاهی از موقعیت آنی ناوگان حمل محموله کشاورزی از نتایج استفاده از بلاک‌چین است که می‌تواند بهره‌وری صنعت حمل‌ونقل کشاورزی را افزایش دهد.

قراردادهای هوشمند

یکی از جنبه‌های جذاب در فناوری بلاک‌چین، استفاده از قرارداد هوشمند (smart contract) است. قرارداد هوشمند به این صورت عمل می‌کند که طرفین شرایط و وظایف خود را به‌صورت دقیق در آن درج می‌کنند. مثلا یک کشاورز با ارسال یک تن گندم مبلغ مشخصی را دریافت خواهد کرد. در این صورت، به محض این‌که محموله ارسالی به مقصد رسید، مبلغ موردنظر را بلافاصله به حساب فروشنده واریز می‌کند. شفافیت جزئیات قرارداد و امکان مشاهده همه جزئیات آن توسط همه کاربران شبکه موجب می‌شود امکان هر نوع کلاهبرداری تقریبا به صفر برسد.

بلاک‌چین از مزرعه تا سفره

یک استارت‌آپ با نام رایپ (Ripe) برنامه‌ای برای بهره‌گیری از بلاک‌چین به‌منظور افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌ها در زنجیره تامین مواد غذایی (از مزرعه تا سفره) دارد. فعالان مختلف حاضر در بازار موادغذایی (از کشاورز و خریداران انبوه گرفته تا کارخانه‌های فرآوری محصولات غذایی و بسته‌بندی، رستوران‌دارها و حتی مشتریان معمولی) می‌توانند به اطلاعات دقیقی درباره محصول کشاورزی خریداری شده، مبدا، محتویات و… دست یابند.

فناوری این استارت‌آپ در واقع ترکیبی از فناوری بلاک‌چین با اینترنت اشیاء است. کشاورز می‌تواند با بهره‌گیری از انواع حسگرهای مختلف، از موارد مختلفی نظیر میزان رشد، محتوای قند و نمک، PH و زمان پیش‌بینی شده برای برداشت محصول آگاه شود. این اطلاعات روی بلاک‌چین ثبت می‌شود و در نتیجه کاربران دیگری نظیر رستوران‌دارهای اطراف یا فروشگاه‌های عرضه‌کننده میوه و سبزیجات می‌توانند از آن مطلع شوند. همچنین با نصب بارکد روی بسته‌بندی محصولات و ردیاب‌های موقعیتی روی خودروهای حمل‌کننده آن نیز می‌توان مسیر رسیدن محصول به مصرف‌کننده نهایی را مشاهده کرد. همه این موارد به کاهش هزینه‌ها، جلوگیری حداکثری از اتلاف موادغذایی (به دلیل به فروش نرفتن، زمان‌بندی نامناسب حمل و...) و در نهایت آرامش خاطر بیشتر همه فعالان این بازار کمک می‌کند.

صالح سپهری فر