همنشینی ید و تیروئید

یکی از مهم‌ترین دلایل بزرگی تیروئید، کمبود ید است. در بسیاری از نقاط دنیا که دور از دریا هستند به دلیل کمبود ید در خاک، غذاهای گیاهی و حیوانی دارای ید کافی نیستند و به این ترتیب کمبود شدید ید ایجاد می‌شود. در این شرایط غده تیروئید بزرگ می‌شود تا بتواند مقادیر کم ید موجود در غذا را جذب کند.
در این حال، گاهی غده به حد بسیار شدیدی بزرگ می‌شود و می‌تواند حتی در تنفس فرد اختلال ایجاد کند.

با اضافه شدن ید به نمک خوراکی مشکل کمبود ید در بسیاری از مناطق ایران رفع شده است. ما در حال حاضر، گواتر کمبود ید را بسیار به ندرت مشاهده می‌کنیم. البته هنوز در برخی سالمندان که سال‌های دور بدون مصرف ید زندگی کرده‌اند آثار بزرگی تیروئید وجود دارد.

تاسف‌آور این است به رغم تلاش‌های بی وقفه نظام سلامت برای تامین ید و افزودن آن به نمک خوراکی بدون هیچ گونه بار مالی، در سال‌های اخیر شایعات مبنی بر خوردن نمک‌های بکر و دست نخورده و جایگزین کردن آنها به جای نمک خوراکی بسته‌بندی موجود دربازار وجود دارد و برخی به اشتباه و با صرف قیمت چند برابر این نمک‌ها را می‌خرند و متاسفانه دچار کمبود ید و عوارض آن می‌شوند.

نکته مهم و قابل تاکید چند باره، مصرف ید کافی در دوره بارداری توسط مادر است. خوردن مقدار مناسب نمک بسته بندی موجود در بازار ایران که توسط ید غنی شده است، موجب تامین بخش اصلی ید مورد نیاز می‌شود. در چند سال گذشته مصرف قرص‌های حاوی ید به نام یدوفولیک که ترکیب ید و اسید فولیک است نیز در دوران بارداری توصیه شده است. قرص‌های یدوفولیک حاوی مقادیر خوبی ید هستند و مادر باردار که نیاز روزانه‌اش به ید نسبت به فرد عادی حدود دو برابر است بهتر است زیر نظر پزشک معالج این دارو را مصرف کند.

نوع دیگری از ید نیز در پزشکی کاربرد دارد و آن فرم رادیو اکتیو ید است. این ماده که ید 131 است ناپایدار بوده و به عنوان ماده‌ای رادیو اکتیو در تشخیص و درمان کاربرد دارد. از این نوع ید در درمان بیماری‌های پرکاری تیروئید و سرطان‌های تیروئید استفاده بسیار خوبی می‌شود. وقتی ید رادیواکتیو را به بدن بیمار دچار تیروئید پرکار وارد می‌کنیم سریع به داخل تیروئید رفته و شروع به تخریب این غده می‌کند. به این ترتیب ما بدون این که دست به جراحی بزنیم. می‌توانیم غده تیروئید پرکار را تخریب کنیم.

در مورد سرطان تیروئید نیز بعد از جراحی و برداشتن غده با استفاده از ید رادیواکتیو بازمانده‌های سلول‌های سرطانی را به خوبی تخریب و پاکسازی می‌کنیم.

در واقع استفاده از این ماده موجب شده است که بیماران دچار بدخیمی تیروئید بعد جراحی و مصرف ید به خوبی درمان شده و عمر عادی داشته باشند.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص غدد و متابولیسم