دود از دیزل بلند می‌شود!

پنج روز دیگر روز هوای پاک است، سال‌ها قبل این روز را جشن می‌گرفتند ولی چند سالی است که این روز مجالی شده برای تاختن به سیاست‌ها، برنامه‌ها و چند صدایی‌ها. دیروز حتی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور که دلچسب‌تر بود اگر از کرده‌ها به نفع مردم می‌گفت، خودش در آستانه روز هوای پاک دست به کار ارائه آمار شد، آن هم آمارهای بد، یک مشت عدد و رقم که معنی‌اش این است که در سال‌های اخیر تقریبا هیچ گام بزرگی برای کنترل آلودگی هوا برداشته نشده است.

مسعود تجریشی روزگذشته گفت که 97 درصد اتوبوس‌ها، 91 درصد مینی‌بوس‌ها و 34 درصد کامیون‌هایی که در تهران می‌آیند و می‌روند فرسوده‌اند، به تعبیر ما آزادانه آلودگی را به هوای شهر پمپاژ می‌کنند که این را باید اضافه کرد به یک میلیون موتورسیکلتی که به گفته تجریشی 80 درصد آنها پیر و فرسوده‌اند و همچنان در تهران ویراژ می‌دهند.

اما بدماجرا یک چیز است، این که او می‌گوید هشت سال است هیچ اتوبوس تازه نفسی به ناوگان حمل ونقل عمومی اضافه نشده درحالی که 12 هزار اتوبوس فرسوده در کشور وجود دارد. تجریشی به مطالعات انجام شده در سال 95 اشاره می‌کند؛ پژوهشی که ثابت کرده سهم خودروهای سواری اعم از شخصی، ون و تاکسی در تولید آلودگی فقط 3 درصد است و اتوبوس‌ها و کامیون‌ها با سهم 85 درصدی، نخستین منبع آلاینده هوای شهرها محسوب می‌شوند.

با این حال نواب حسینی‌منش، مدیرعامل ستادمرکزی معاینه فنی تهران به ما می‌گوید گرچه آلودگی هوای شهرهای بزرگ از جمله شهر تهران به فعالیت خودروهای دیزلی مثل اتوبوس و کامیون ربط دارد، ولی این گونه نیست که دیزلی‌ها مسبب اصلی آلودگی باشند چون تنها آلاینده هوای شهرها ذرات معلق کوچک‌تر از 5/2 میکرون نیستند و باید از مونواکسید کربن و بنزن نیز نام برد که خودروهای سبک آنها را تولید می‌کنند. ولی چه ذرات کوچک‌تر از 5/2 میکرون و چه منواکسیدکربن یا بنزن، حقیقت این است که همه‌شان شانه‌به‌شانه هم نفس کشیدن در شهرهای بزرگ را سخت کرده‌اند. خوب است بدانیم که پژوهشی نشان داده مقدار ذرات معلق در تهران 32 میکروگرم در مترمکعب است این در حالی‌است که استاندارد جهانی 10 میکروگرم در متر مکعب است،یعنی حدود یک سوم کمتر از آنی که ما استنشاق می‌کنیم.

ماجرای اوراق مشارکت

همین اواخر که بحث اجرای طرح ترافیک جدید درتهران داغ شد و خیلی‌ها به خامی این طرح تاختند، پلیس راهورناجا گفت شهرداری پایتخت از بابت اجرای این طرح، روزانه ده میلیارد تومان کسب درآمد می‌کند که البته شهرداری هم موضع گرفت که این درآمدها قرار است صرف توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی شود. اما حالا که طرح ترافیک جدید از بیخ و بن، محل مناقشه است درباره آن درآمدها و آن خرج کردن‌ها نمی‌شود اظهارنظر کرد، فقط تازه این که معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران دیروز از ارائه پیشنهادی به مجلس خبر داد که اگر رای بیاورد و مصوب شود، بخشی از بار تامین مالی توسعه حمل و نقل عمومی به دوش مردم می‌افتد.

پورسید آقایی به فارس گفته است، پیشنهاد‌ داده‌ایم تا شهرداری 1500 میلیارد تومان اوراق مشارکت بفروشد، مردم این اوراق را بخرند و دولت هم پرداخت سود آن را به مردم تضمین کند و این پول‌ها برای کاهش آلودگی هوای تهران خرج شود. او توضیح داده که این پیشنهاد در کمیسیون عمران مجلس مصوب شده و در دستور کار کمیسیون تلفیق قرار گرفته که اگر آنجا نیز رأی بیاورد، می‌توان امیدوار بود اگر دولت بودجه کافی را برای رفع مشکل آلودگی هوا ندارد، مردم ایفای نقش کنند.

اگر همه چیز این گونه پیش رود، اما به نظر نمی‌رسد که درد ناسورِ فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی تهران با 1500میلیارد تومان التیام یابد.

آن‌طور که حسینی‌منش، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی تهران می‌گوید، فقط در حوزه اتوبوسرانی پایتخت 5300 اتوبوس فرسوده وجود دارد که طبق قانون هوای پاک، صدور معاینه فنی نیز برای آنها ممنوع است، مهم‌تر این‌که اتوبوس‌های فرسوده شرکت واحد در مقابل 90 هزار خودروی سنگین و فرسوده که در تهران تردد می‌کنند، رقم ناچیزی است به زعم او.

حسینی‌منش البته به ما توضیح داد برای رفع آلودگی هوا نباید فقط برمعاینه فنی خودروهای دیزلی زوم کرد، چون برای رفع آلایندگی آنها نصب فیلترهای دوده کفایت می‌کند، کاری که تجربه نشان داده دستگاه‌های مسئول چندان رغبتی به انجام آن ندارند شاید به این دلیل که هر فیلتر حدود 40 میلیون تومان قیمت دارد و هزینه نگهداری آنها نیز کمتر از قیمت اولیه نیست.

حل است اگر اراده باشد

در شهری همچون تهران که وقتی هوایش آلوده می‌شود و آلایندگی‌اش طغیان می‌کند آمار فوتی‌ها بالا می‌رود و مراکز درمانی چند برابر شلوغ‌تر می‌شود چک و چانه زدن درباره این که چه کسی مسئول مدیریت آلودگی است و چرا دولت‌ها پول نمی‌دهند یک طنز تلخ است. اینها را علیرضا اسماعیلی، عضو هیات علمی دانشگاه پلیس و رئیس سابق پلیس راه کشور به ما می‌گوید وقتی می‌خواهد شرح دهد که در پرونده آلودگی هوای کلانشهرها آنچه که از همه مهم‌تر است جان میلیون‌ها انسان است که خدشه‌دار شدن سلامتشان هزینه‌هایی بمراتب بیشتر از بودجه مورد نظر برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی دارد.

این کارشناس حمل و نقل می‌گوید اگر اکنون وضعیت این است و کلاف آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کور و پر گره است به این دلیل است که تابه حال اراده‌ها کمرنگ بوده و توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی اولویت نداشته است. او اضافه می‌کند که ظرف پنج سال می‌شود آلودگی هوا و ترافیک تهران را حل کرد اگر مهاجرت معکوس اتفاق بیفتد، اگر صنایع بزرگ از پایتخت دور شوند و اگر تمرکزگرایی از تهران گرفته شود و دست از طرح‌های منسوخی همچون زوج و فرد کشیده شود.

حالا که این سطرها خوانده می‌شود آسمان شهرهای بزرگ ایران از شدت آلودگی، تیره و تار است. در 23 روز گذشته اوضاع تهران نیز وخیم بوده آنچنان که 15 روز از ماه دی برای کودکان، بانوان باردار، سالمندان و بیماران قلبی ریوی و یک روز نیز هوا برای همه مردم ناسالم بوده است.