سمفونی کوچک‌سازی فجر

مهم‌ترین رویداد موسیقی سال، دیروز آغاز شد. شاید در طول سال باشند رویدادهای موسیقایی بزرگی مانند برگزاری کنسرت‌‌های مختلف از بزرگان داخلی و خارجی، اما بی‌شک جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر، مهم‌ترین اتفاقی است که هر سال به لحاظ جشنواره‌ای برای موسیقی اتفاق می‌افتد. سی‌وسومین جشنواره موسیقی فجر دیروز و در روز آغازین با اجرای چندین برنامه در تالار‌های مختلف میزبان علاقه‌مندان و هنرمندان بود؛ جشنواره‌ای که تا شنبه سی‌ام د‌ی‌ماه ادامه خواهد یافت تا حرف حساب پایتخت دست‌کم تا 11 روز، موسیقی باشد، اما اینها همه روی خوش ماجراست. جشنواره اهالی موسیقی از برخی حقایق تلخ هم رنج خواهد برد. به نظر می‌رسد، گرد سیاست پنهان و آشکار کوچک‌سازی جشنواره‌های فجر، بر تن موسیقی هم نشسته است. مصادیق این کوچک‌سازی را در این گزارش بررسی خواهیم کرد.

جشنواره موسیقی کوچک می‌شود

با توجه به حواشی شکل‌گرفته پیرامون جشنواره فیلم و تئاتر فجر، می‌شد پیش‌بینی کرد، بلای کوچک‌سازی بر سر موسیقی فجر هم نازل شود. جشنواره تئاتر فجر طرح کوچک‌سازی را کلید زد، وقتی جشنواره استانی تئاتر را حذف کرد. مدتی پیش، انتقادها به این حذف با نگاهی به رویکرد کوچک کردن جشنواره فجر و دعوت از گروه‌های خارجی و بی‌اعتنایی به تئاتر شهرستان‌ها داغ شد. همین اتفاق برای فیلم فجر هم افتاده، وقتی هم افتتاحیه از برنامه‌ها حذف شده، هم سینماهای شهرستان‌ها از کنداکتور اکران‌های جشنواره کنار رفته و هم تشریفاتی در کار نخواهد بود و سرآخر اکران‌ها به سه مورد در روز تقلیل یافته است؛ امروز اتفاقا همکار ما گزارش مفصلی در صفحه 12 جام‌جم نوشته است.

جشنواره موسیقی نیز در تبعیت از همین سیاست، دچار برخی جرح و تعدیل‌ها شده است. اجرای خاموش اما عیان طرح کوچک‌سازی جشنواره موسیقی فجر را می‌توان در این چهار مورد فهرست‌بندی کرد؛ نخست این‌که سالن‌ همایش‌های برج میلاد به عنوان یکی از پررونق‌ترین محل‌های اجراهای صحنه‌ای موسیقی در سال‌های اخیر از جدول جشنواره کنار رفته است. دومین مصداقِ کوچک‌سازی با اجرای طرح مرکزیت‌زدایی همراه شده است وقتی بسیاری از اجراها از مرکزیت معمول بیرون رفته و به سالن ایرانیان (در ضلغ عربی ورزشگاه آزادی) کوچ کرده‌اند. مورد سوم مربوط به دعوت از چهره‌های خارجی است که هر سال هم به لحاظ کمیت و هم کیفیت آب می‌رود. لازم است نام چند چهره موسیقی خارجی را که به جشنواره سی‌وسوم دعوت شده‌اند، در یکی از موتورهای جست‌وجو بجویید تا پی ببرید که هیچ‌یک از آنها جایگاه چشمگیری نه در موسیقی جهانی، بلکه در حوزه و سبک خودشان ندارند. مورد آخر اما نکته‌ای بیش از کوچک‌سازی است؛ در میان اجراها و بخصوص اجراهای صحنه‌ای پاپ، چهره‌های نوظهوری را می‌بینیم که هنوز کارنامه‌شان به بیش از سه چهار قطعه مجهز نشده، اما توانسته‌اند با توجه به برندی که طی مدتی کوتاه از خود ساخته‌اند، وارد کنداکتور شوند. بهنام بانی و ماکان مهم‌ترین شمایل‌ها از این‌گونه چهره‌های جشنواره سی‌وسوم موسیقی فجر هستند.

روز اول؛ پاپ، سنتی و حتی جاز

ابتدا از دیروز شروع کنیم؛ نخستین روز جشنواره هم سنتی داشت هم پاپ، هم تلفیقی و کلاسیک و حتی جاز. تالار وحدت میزبان ارکستر چکاوک بود به سرپرستی رضا شایسته و گروه موسیقی نوبانگ به سرپرستی محسن حسینی و خوانندگی عبدالحسین مختاباد. تالار رودکی محل برگزاری ارکستر نیلپر از جشنواره بین‌المللی موسیقی معاصر تهران و نیز اجرای گروه کر فلوت تهران به سرپرستی فیروزه نوایی بود. در برج آزادی هم گروه نیما به سرپرستی فضل‌الله دهقان از مازندران و گروه ژی به سرپرستی شاهین شهبازپور از کردستان روی صحنه رفتند تا آزادی همچنان یکی از سالن‌های موسیقی نواحی باشد حتی در جشنواره. در فرهنگسرای نیاوران اجرای پرهیجان گروه جز و شهر با هنرمندی میشاییل کار از اتریش و سپس اجرای تریو وایلد استرینگر و مهیار طریحی از اسلوونی و ایران را دیدیم و شنیدیم. دو خواننده موسیقی پاپ هم در دو سالن روی صحنه رفتند؛ مهدی جهانی در سالن همایش ایرانیان و علی زند وکیلی در مرکز همایش‌های برج میلاد تهران و تک‌اجرایی که برج میلاد زحمت میزبانی‌اش در جشنواره امسال را تقبل کرد!

تحت‌تاثیر رکورد حامد همایون

طبق سنتی که گاه در همین صفحه از روزنامه جام‌جم پی‌اش را می‌گیریم و برای پنج شنبه و جمعه، پیشنهادهای آخر هفته‌ای به شما می‌دهیم، این بار می‌توانیم کل پیشنهادهای موسیقایی این دو روز را به اجراهای مربوط به جشنواره موسیقی فجر اختصاص بدهیم. در این دو روز نیز برنامه‌های متنوعی تدارک دیده شده است.

پنجشنبه 21دی: ساعت 18 و 30 دقیقه امروز پنج شنبه 21 دی، می‌توانید در تالار وحدت پای اجرای ارکستر ملی به رهبری فریدون شهبازیان و خوانندگی سالار عقیلی بنشینید. سه ساعت بعد، همین صحنه، شاهد حضور شهید پرویز خان از کشور هندوستان خواهد بود.

تالار رودکی اما ساعت 18 و 30 دقیقه میزبان تریو اکشیکلن از کشور مغولستان و سپس ساعت 21 و 30 دقیقه میزبان گروه صنم به سرپرستی حسام اینانلو و خوانندگی مظفر شفیعی است. برج آزادی هم مانند دیروز، به اجرایی از یک گروه موسیقی بومی اختصاص یافته که مربوط به گروه دیلمون به سرپرستی محمود فرضی‌نژاد است و ساعت 18 و 30 دقیقه شروع می‌شود.

فرهنگسرای نیاوران که در چند سال گذشته، پاتوق اجراهای مخصوص بانوان شده، با دو اجرای ویژه بانوان از مخاطبان موسیقی میزبانی خواهد کرد؛ ابتدا ساعت 17 و 30 دقیقه گروه کیدی به سرپرستی رومینا تنی از هرمزگان و سپس ساعت 20 گروه ژن دنگ. ساعت 19 هم در سالن همایش ایرانیان، مهدی یراحی و ساعت 22 امید حاجیلی روی صحنه می‌روند تا سر پاپ‌ها در روز دوم جشنواره بی‌کلاه نمانده باشد.

پیش از این هم در جام‌جم نوشتیم که موسسه اکو در این دوره با جشنواره همکاری کرده است. محصول این همکاری، برگزاری نشست‌های تخصصی است. ساعت 11 تا 13 می‌توانید پای حرف‌های میشاییل کار اتریشی بنشینید که قرار است درباره ساختار و چشم‌انداز موسیقی جاز حرف بزند.

جمعه 22دی: برنامه‌ریزی برای روز سوم جشنواره مثل باقی روزها به گونه‌ای بوده که همه سلایق بتوانند از جدول، موسیقی مورد علاقه خودشان را پیدا کنند. در تالار وحدت، ساعت 18 و 30 دقیقه ارکستر پارس به رهبری ناصر نظر و ساعت 21 و 30 دقیقه اردوان کامکار با گروه سنتورنوازی معاصر، در تالار رودکی ساعت 18 و 30 دقیقه گروه کر ارکستر سمفونیک تهران به سرپرستی رازمیک اوحانیان و ساعت 21 و 30 دقیقه گروه باربانگ به سرپرستی حامد زند و خوانندگی پوریا اخواص، در برج آزادی ساعت 18 و 30 دقیقه موسیقی جنوب ایران و ساعت 21 و 30 دقیقه موسیقی بلوچستان و آوای دال، در فرهنگسرای نیاوران ساعت 18 و 30 دقیقه مارکو بیزلی از ایتالیا و ساعت 21 و 30 دقیقه گروه لیان به سرپرستی محسن شریفیان و خانه درام چین و در سالن همایش ایرانیان ساعت 19 و ساعت 21 حامد همایون روی صحنه می‌رود تا او تنها کسی باشد که طی سه روز نخست جشنواره در دو سئانس اجرا کرده باشد. گویا تب رکوردهایی که حامد همایون در کمتر از دو فصل با تعدد اجراهایش جابه‌جا کرد، پیشانی جشنواره فجر را هم داغ کرده است! لابد تحت تاثیر همین رکوردها، برنامه ریزان جشنواره برایش دو اجرا آن هم در روز جمعه (روز تعطیل) تدارک دیده اند!

دو نشست تخصصی هم در این روز در موسسه اکو برگزار می‌شود: ساعت 11 تا 14 نشست رقابت‌های رسمی در موسیقی موجودیت، کارکردها، فرصت‌ها و خطرات با حضور کلوس نویمن از آلمان و ساعت 14 تا 16 نشست زیبایی‌شناسی موسیقی کلاسیک و مقایسه آن با روند موسیقی ایرانی با حضور محمدسعید شریفیان.