انحراف کاذب چشم چیست؟

گاهی پزشک در معاینات معمولی کودک ممکن است به وجود انحراف در چشم کودک شک کند و توصیه کند حتما با متخصص چشم مشاوره شود.

اپتومتریست‌ها به عنوان مراقبان اولیه و چشم پزشکان با روش‌های خاص، وجود یا عدم وجود انحراف در چشم کودک شما را بررسی می‌کنند و می‌توانند به شما اطمینان دهند چشم کودک انحراف دارد یا خیر.

شاید بعضی‌ها از این توضیحات تعجب کنند، زیرا تصور می‌کنند تشخیص انحراف در چشم کودک آسان است و ظاهر چشم کودک خود براحتی مشخص می‌کند چشم‌ها بدون انحراف هستند یا خیر.

ولی واقعیت این گونه نیست و تشخیص انحراف در چشم در مواردی بسیار تخصصی و پیچیده است. هنگام ارزیابی تخصصی انحراف چشم، اپتومتریست‌ها و چشم پزشکان بیشتر متکی به تست‌های خاص در این زمینه هستند تا این که بر اساس ظاهر چشم‌ها قضاوت کنند.

گاهی ظاهر چشم یک کودک به نظر منحرف می‌رسد، ولی پس از بررسی تخصصی مشخص می‌شود طفل انحراف چشم ندارد. به این گونه انحراف ظاهری چشم، انحراف کاذب یا به عبارت دیگر در اصطلاح تخصصی پزشکی pseudostrabismus گفته می‌شود. یعنی در این موارد ظاهرا به نظر می‌رسد طفل انحراف دارد، ولی واقعا انحراف چشمی مطرح نیست. یکی از اصلی‌ترین دلایل برای ایجاد انحراف کاذب در چشم کودکان، وجود پلک سوم یا چین پوستی است که از سمت بینی به طرف چشم کشیده می‌شود و بخشی از گوشه داخلی چشم را پوشانده و به چشم ظاهر لوچی و انحراف داده است. این ویژگی در کودکان آسیایی و شرقی ازجمله کودکان ایرانی بیشتر مشاهده می‌شود.

ویژگی‌های دیگری نیز در صورت و چشم‌ها ممکن است وجود داشته باشد که موجب انحراف کاذب چشم شود. ازجمله این ویژگی‌ها فاصله چشم‌ها از هم است که در فاصله‌های کم ظاهر انحراف داخلی و در فاصله‌های زیاد ظاهر انحراف خارجی در چشم‌ها ایجاد می‌شود. همچنین پل بینی یعنی قسمت فوقانی بینی که بین دو چشم واقع می‌شود، بسیار مهم است. کودکانی که پل بینی پهنی دارند بیشتر دچار انحراف کاذب می‌شوند و این ویژگی بیشتر با چین پوستی پلک سوم همراه است که ظاهر انحراف کاذب چشم را دوچندان می‌کند.

البته باید متذکر شد در هر موردی که چشم کودک مشکوک به انحراف است باید چشم‌ها معاینه شوند تا مشخص شود واقعا انحراف وجود ندارد، زیرا نکته مهم اینجاست که گاهی همراه با علائم انحراف کاذب مثل چین پوستی پلک سوم که گفته شد، یک انحراف واقعی هم وجود دارد و این درست نیست که به محض وجود چین پوستی در طرفین بینی کودک، والدین خیالشان راحت شود انحراف چشم وجود ندارد و کاذب است.

مهم‌تر این که ممکن است حتی کودکی انحراف چشم به طرف خارج (گوش) داشته باشد، ولی وجود چین پوستی موجب شود ظاهر چشم‌ها به رغم وجود یک انحراف واقعی بدون انحراف، راست و مستقیم به نظر برسد و به همین علت معاینه تخصصی چشم کودکان توسط چشم پزشکان و اپتومتریست‌ها اهمیت اساسی پیدا می‌کند تا بدرستی بتوان نسبت به سلامت چشم کودک اطمینان حاصل کرد.

دکتر علی میرزاجانی

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران