وقتی ایستگاه فضایی لایی می‌کشد!

برخورد هر یک از این زباله‌ها به بدنه ایستگاه می‌تواند باعث بروز فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر شود. زیرا هر کدام از زباله‌های فضایی، حتی در اندازه یک دانه ماش با سرعت بسیار زیاد حرکت می‌کنند و انرژی بالایی دارند. اگر این زباله‌های به ظاهر کوچک به فضاپیما برخورد کنند، ممکن است باعث سوراخ‌شدن و حتی انهدام آن شود. سرعت زباله‌ها و ذرات معلق در مدار زمین گاه به بیش از 30 هزار کیلومتر در ساعت می‌رسد!

دانشمندان به کمک صدها تلسکوپ و رادار قدرتمند در زمین تعداد زیادی از زباله‌های فضایی و اجسام سرگردان بزرگ در مدار زمین را شناسایی و رهگیری کرده‌اند. به همین علت در صورت نزدیک‌شدن هر یک از آنها به ماهواره‌ها و ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌توانند از برخوردشان جلوگیری کنند.

اما درباره اجسام کوچک‌تر و میلی‌متری این امکان از روی زمین میسر نیست. از این رو دانشمندان در پرواز اخیر فضاپیمای باری دراگون به ایستگاه فضایی بین‌المللی یک حسگر ردیابی زباله‌های فضایی را به فضا فرستاده‌اند. فضانوردان این حسگر را به بدنه بیرونی ایستگاه نصب می‌کنند تا به مدت حدود سه سال، اجرام و زباله‌های فضایی بسیار کوچکی که از نزدیکی ایستگاه عبور می‌کنند را ثبت و رهگیری کنند. حسگر زباله‌های فضایی می‌تواند اجسامی در ابعاد چند میلی‌متر را ردیابی کند.

داده‌های این حسگر به دانشمندان و مهندسان کمک می‌کنند تا تراکم و ویژگی‌های زباله‌های فضایی بسیار کوچک را در مدار گردش ایستگاه فضایی بین‌المللی به دور زمین محاسبه کنند. تهیه چنین داده‌هایی به مهندسان این امکان را می‌دهد تا طراحی سازه و بدنه فضاپیماها و سامانه‌های فضایی را بهینه کنند. همچنین استفاده از حسگرهای جدید می‌تواند ایستگاه فضایی را در برابر خطرات برخورد زباله‌های فضایی ایمن‌تر کند. در حال حاضر در بدنه ایستگاه فضایی چند حسگر و ردیاب اجرام سرگردان نصب شده که در مواقع نزدیک‌شدن جرمی مشکوک به ایستگاه، فضانوردان را از آن مطلع کرده تا در صورت نیاز ایستگاه را از مسیر حرکت آن جرم کنار بکشند. این حالت شبیه به جاخالی‌دادن یا لایی کشیدن خودروها در بزرگراه است!

نکته جالب در ماموریت حسگر جدید زباله‌های فضایی این است که در حسگر فعلی فناوری‌های جدیدی به کار رفته که بعدها می‌تواند روی سازه‌های دریایی، کشتی‌ها و زیردریایی‌ها برای رهگیری اجسامی که به آنها نزدیک می‌شوند، استفاده شود.

محمدرضا رضائی

جام‌جم