تاخیر بلوغ و رشد سرشتی

اکنون باید به این موضوع بپردازم که چطور این بیماری خوش خیم را تشخیص دهیم.

یک نوجوان دختر 12 ساله یا پسر 14 ساله را در نظر بگیرید که هنوز علائم بلوغ را ندارد و نسبت به هم سن و سالان خود کوتاه‌تر است. وقتی سابقه خانوادگی او را بررسی می‌کنیم، حداقل یکی از والدینش دچار تاخیر بلوغ و کوتاهی قد در نوجوانی بوده است. در بررسی‌های تخصصی مشخص می‌شود سن استخوانی این کودکان نسبت به سن تقویمی تاخیر دارد و آزمایش هورمون رشد آنها در حد سن استخوانی است و نسبت به سن تقویمی کاهش نشان می‌دهد. تاخیر رشد سرشتی یک حالت بسیار خوش خیم و گذراست که به دلیل اختلال ژنتیک در ترشح بموقع هورمون‌های محرک غدد جنسی ایجاد می‌شود و باید از بیماری‌های دیگر عامل کوتاهی قد افتراق داده شود. خوشبختانه این کودکان با یکی دو سال تاخیر دچار جهش رشد می‌شوند و قدشان مناسب می‌شود.

همان گونه که گفته شد برای تشخیص صحیح، ابتدا باید سابقه خانوادگی تاخیر رشد و بلوغ در والدین و برادران و خواهران کودک بررسی شود و در ادامه از نظر بلوغ جنسی معاینه کامل صورت گیرد. در ادامه سن رشد استخوانی با عکسبرداری از مچ دست تخمین زده می‌شود. اندازه‌گیری هورمون رشد با دادن داروهای محرک ترشح هورمون رشد صورت می‌گیرد و مهم‌ترین قسمت در ارزیابی آزمایشگاهی کودکان و نوجوانان کوتاه قد است. اگر سن استخوانی با سن تقویمی مطابقت داشت و هورمون رشد کم بود ابتدا باید بررسی‌های دیگر بخصوص بررسی کم کاری تیروئید صورت گیرد و سپس اقدام به درمان شود. نارسایی کلیه، بیماری‌های کبدی و انواع بیماری‌های غددی بویژه بیماری‌های غده فوق‌کلیه می‌تواند منجر به کوتاهی قد شوند. در واقع مهم‌ترین وظیفه پزشک در برخورد با کودکان و نوجوانان کوتاه قد بررسی چنین بیماری‌هایی است.

کم‌کاری تیروئید که با بی‌حالی، خواب آلودگی و پف‌آلودگی صبحگاهی مشخص می‌شود از دلایل مهم و قابل درمان کوتاهی قد است که حتما باید بررسی شود، زیرا در صورت تشخیص با داروی لووتیروکسین بخوبی درمان خواهد شد.

یکی از علت‌های مهم افت رشد مشکلات عاطفی بخصوص ارتباط آشفته مادر و کودک است. متاسفانه به دلیل انکار والدین و ناتوانی کودک در بیان این حالت، این مشکل مخفی باقی می‌ماند. این کودکان اغلب دارای اشتهای زیاد و پرخور هستند. گریه‌های ناگهانی و بد خلقی‌های ناگهانی از علائم دیگر این مشکل است. چنین کودکانی اگر در محیط کم‌اضطراب قرار گیرند رشد طبیعی خواهند داشت.

در نهایت در سیر بررسی کودکان کوتاه قد اگر کمبود هورمون رشد مشخص شود یا قد بیمار نسبت به هم سن و سالانش خیلی کوتاه باشد اقدام به تجویز هورمون رشد خواهد شد.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص بیماری‌های غدد درون ریز