مـاهـتون عسل

برنامه‌ای که این روزها تعداد زیادی مخاطب در ایران و خارج از کشور را هر روز و در لحظات طلایی نزدیک افطار پای تلویزیون می‌نشاند. برنامه‌ای که می‌خواهد از جنس مردم، برای مردم و با مردم باشد. ماه عسل امسال هم به تهیه‌کنندگی و اجرای «احسان علیخانی» روی آنتن می‌رود. ماه عسلی که شعارش (ماهتون عسل) به دل خیلی‌ها نشسته وتکیه‌کلام طرفدارانش شده است. نشاط و پویایی یکی از ویژگی‌های بارز این برنامه است. نه‌تنها نشاط به معنای نشاط و شادی دنیایی، که نشاط روحی و معنوی. تک تک لحظات ماه عسل، لحظه به لحظه ماجرای زندگی آدم‌های این زندگی‌ها تلنگری است به ما! کجا ایستاده‌ایم؟ چه می‌کنیم؟ و ...

یک روز گرم تابستانی است و از حوالی ظهر که قرار را با مسئول روابط عمومی ماه عسل قطعی می‌کنم، فکر می‌کنم به این که قرار است امروز چطور بگذرد. ساعت 7 بعد از ظهر به لوکیشن ماه عسل می‌رسم. مسئول روابط عمومی برنامه به استقبالم می‌آید. بعد از سلام و احوالپرسی مرا به نشستن در فضای باز روبه‌روی لوکیشن دعوت می‌کند. باید دقایقی منتظر بمانم. از فرصت استفاده می‌کنم و نگاهی به اطراف می‌اندازم. خنکای دلپذیر، درختان سر سبز، صدای گوشنواز باد و برگ درختان، نغمه پرندگان بی‌تاب و بی‌قرار بین شاخه‌ها و ... فضا دوست داشتنی را درست کرده است. عوامل ماه عسل که لباس‌هایی با نشانه برنامه پوشیده‌اند بی‌وقفه در حال رفت و آمد و هماهنگی‌های لازم هستند. مشخص است که از ساعت‌ها پیش از رسیدن من مشغول آماده کردن مقدمات بوده‌اند. به اتاق انتظار مهمانان برنامه هدایت می‌شوم. اتاقی با چند صندلی و یک تلویزیون ال ای دی نسبتا بزرگ. ساعت 19 و 20 دقیقه تیتراژ ماه عسل و بعد احسان علیخانی که در حال حرف زدن و گذر از تونل معروف ماه عسل وارد می‌شود. گرچه بودن در استودیو را بیشتر دوست دارم، ولی دیدن واکنش مهمانان برنامه به صحبت‌های احسان علیخانی با مهمانان داخل استودیو و شنیدن حرف‌ها و نظرات آنها هم تجربه جالبی است.

بعد از چند بخش به داخل استودیو می‌روم. صدای قیل و قال پرنده‌ها داخل استودیو هم شنیده می‌شود. به دکور خاص‌تر و ویژه‌تر توجه می‌کنم. می‌خواهم بدانم دکوری که این همه درباره اش نظرات مثبت و منفی شنیده‌ام، از نزدیک چطور به نظر می‌رسد. دکور با عظمت‌تر، خاص‌تر، زیباتر و دوست داشتنی‌تر از دکوری است که در قاب تلویزیون دیده می‌شود. گرچه زمینه مشکی برایش انتخاب شده است ولی بافت زیبایی از رنگ‌های درخشان، براق و شاداب دارد. این زمینه مشکی از لحاظ فنی به تمرکز بیننده روی آدم داستان برنامه کمک می‌کند. این رنگ سیاه نه‌تنها باعث افسردگی و حس منفی نمی‌شود بلکه رنگ‌ها را بهتر نشان می‌دهد. قهرمانان اصلی، مردم اینجا برای خودشان صندلی مخصوص دارند. دکور گویی استعاره‌ای از شهر است، و آینه بالای دکور گویی بازتاب سرنوشت آنها را نشان می‌دهد. برنامه‌ای با فضای با شکوه که توسط حدود هشت دوربین حرفه‌ای فیلمبرداری می‌شود. شاید وقتی از پای تلویزیون بیننده این صحنه‌ها باشی، باورت نشود که این تعداد از عوامل در پشت صحنه حضور دارند و از آن جالب‌تر بی‌صدا و بی‌وقفه در حال رسیدگی به امور هستند. تمرکز نورها روی مجری، مهمان‌ها و بخش‌هایی از دکور است. نورهای برنامه به دقت و اصولی تنظیم شده‌، این‌قدر که عکاسانی که با لنزهای تله و از دریچه دوربینشان صحنه‌هایی از برنامه را ثبت و ماندگار می‌کنند، می‌توانند بدون نیاز به سه‌پایه و روی دست عکاسی کنند.

پس از پایان هر بخش احسان علیخانی بعد از پرسیدن زمان میان‌برنامه بین عوامل می‌رود و همه چیز را از نظر می‌گذراند. از این که اوضاع چطور است تا این که بازخوردهای لحظه‌ای مردم تا اینجا چه بوده است، چه سوالات و ابهاماتی نیاز به پاسخ دارد و ... . دو صندلی برای مهمان‌های جدید به دکور اضافه می‌شود و احسان علیخانی دوباره بر می‌گردد، روی صندلی مخصوصش می‌نشیند تا دوباره سکان ماه عسل را در دست بگیرد. بدوبدو‌هایی که شاید از نظر من بامزه به نظر برسد، ولی استرس زیادی برای عوامل دارد. همه سر جای خودشان هستند. 30 ثانیه! و تذکر احسان علیخانی برای اعلام لحظه‌ای زمان باقی مانده تا آنتن. 20 ثانیه، 10 ثانیه، 3،2،1.

ساعت 20 و 15 دقیقه دوباره به اتاق انتظار مهمان‌ها راهنمایی می‌شوم. بقیه مهمان‌های برنامه و همراهانشان. جنب‌وجوش‌های دم افطار و شوق لحظه‌های افطار. ساعت 20 و 30دقیقه میزها را می‌آورند و سفره افطار مهمانان را پهن می‌کنند. لحظات پایانی برنامه است و من به این فکر می‌کنم که داخل استودیو چه حال و هوایی دارد. برنامه تمام می‌شود ولی روز ماه عسلی‌ها همچنان ادامه دارد. گرفتن بخش‌هایی که اول برنامه فردا پخش می‌شود. افطار در فضای باز و گپ و گفت‌های دوستانه. شاید کمی استراحت بعد از یک روز پرکار برای شروعی دوباره. تیم ماه عسل تا ساعاتی دیگر عازم جلسه‌ای دیگر هستند برای تصمیماتی تازه‌تر و برنامه‌هایی جذاب‌تر برای شب‌های پیش‌رو.

در این میان فرصت می‌کنم با آرش ظلی‌پور برنامه ریز و عباس اختری عضو گروه کارگردانی وپرداخت سوژه گپ و گفتی داشته باشم و سوال‌هایم را بپرسم؛ سوال‌های فراوانی که با دقت و حوصله پاسخ داده می‌شوند. به این فکر می‌کنم که چقدر از تصورات و نتایجی که خودم با توجه به برنامه و شواهد گرفته بودم درست بود. و این یعنی موفقیت عوامل یک برنامه در انتقال موفق مفاهیم مورد نظرشان به مخاطب.

ساعات طلایی

در ماه مبارک رمضان دل‌ها آماده‌تر است. یکی از برگ‌های برنده ماه عسل از دید احسان علیخانی و تیم ماه عسل، همین جو ماه مبارک رمضان است. لحظات و ساعات پایانی نزدیک اذان و فضای معنوی دم افطار نه‌تنها کسانی که را که روزه هستند درگیر می‌کند بلکه حتی کسانی که روزه نیستند را درگیر می‌کند. این فضای معنوی، دل‌های آماده و چشم و گوش‌های از همیشه بیناتر و شنواتر از لطف خداست. برکت ماه عسل از برکت ماه مبارک رمضان و لحظات ناب اذان است.

مردم و ماه عسل

یکی از مهم‌ترین مسائل برای تیم ماه عسل تعامل همه‌جانبه با مخاطب است. ارتباط از طریق سایت، شبکه‌های اجتماعی و تلفن. «قهرمان من» بخش پرطرفدار و جذاب و ویدئوهایی که مردم بعد از هر برنامه ارسال می‌کنند مؤید همین ارتباط دو طرفه است. تمام نظرات، ویدئوها و بازخوردها توسط گروه ماه عسل دیده می‌شوند. چه در حین پخش زنده و چه در زمان بین پخش دو برنامه با توجه به نظرات مردم تغییراتی اعمال می‌شود. مثل سریال‌های روز پخش به مخاطب و نظرات او توجه و سعی می‌شود تا حد ممکن بازتاب نظراتشان در برنامه دیده شود. تک تک مخاطب‌ها در این مجموعه در نظر گرفته می‌شوند. قهرمان‌های این برنامه مردم هستند.

رضایت آدم داستان

یکی از موارد مهمی که امسال مورد توجه ویژه قرار گرفته است رضایت سوژه از نشان داده شدن تصویر و بازخوانی داستان زندگی‌اش است. حتی با وجود این‌که از مراحل اولیه پرداخت سوژه این رضایت مدنظر قرار می‌گیرد، حتی در روز پخش هم از مخاطب درباره این موضوع سوال می‌شود؛ از رضایت مهمان برنامه نسبت به پخش تصویر گرفته تا عمق مسائلی که قرار است در برنامه مطرح شود. از او می‌خواهند تا در صورتی که به هر دلیلی مایل به بیان قسمتی از ماجرا نیست صریح بگوید. هیچ اجباری در پاسخگویی به سوالات وجود ندارد. به نظر من این یک فرهنگسازی درست و آگاهانه است. حفظ حریم خصوصی افراد و حتی اهمیت کسب مهارت «نه» گفتن برای عده‌ای بسیار ضروری است.

هر سال بهتر از پارسال

و حالا ماه عسل 12 ساله شده است. ماه عسلی که نسبت به سال‌های قبل خیلی تغییر کرده است. به وضوح می‌توان پختگی، تجربه و آرامش خاص احسان علیخانی را دید. نتیجه‌ای که نه تنها من بلکه خیلی‌ها از جمله برخی عوامل ماه عسل هم آن را کاملا حس می‌کنند. انتخاب سوژه‌ها هر سال هوشمندانه‌تر و با در نظر گرفتن فاکتورها، موقعیت‌ها و شرایط اجتماعی کاربردی‌تر و مفیدتر شده‌اند. برخورد با منتقدان، بررسی نظرات همه مخاطبان و موضع‌گیری منصفانه و منطقی احسان علیخانی به‌عنوان عضو اصلی تیم ماه عسل در برابر انتقادها تحسین‌برانگیز است. این ذهنیت که کار در صورت دیده شدن منتقد دارد و برخورد صحیح و همراه با انعطاف با انتقاد و انتقاد شاید یکی از عوامل موفقیت ماه عسل باشد. اگرچه به هر حال هیچ کاری بی‌عیب و نقص نیست، پس در این صورت کسی برنده است که حتی از نظر منتقدانش هم برای بهتر شدن بهره ببرد. امسال هم دوباره به آسیب‌های اجتماعی پرداخته ‌می‌شود و سعی شده به مساله «ایثار و مقاومت» و بخصوص تمرکز روی «مدافعین حرم» پرداخته شود.

سوژه‌های عسلی، غمگین یا شاد

اگر سوژه‌ای در ماه عسل مطرح می‌شود فقط برای سرگرمی نیست. برای آگاه شدن مخاطب است؛ این که منِ مخاطب حواسم را جمع کنم به این که این اتفاق می‌توانست در زندگی من بیفتد. مخاطب می‌تواند درس بگیرد از سوژه‌ها، آدم‌ها، داستان‌ها و اتفاقات تلخ و شیرین ماه عسلی. اشک‌ها و لبخندها، احساسات صادقانه‌ای که مخاطب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. گریه‌ای که گاهی سرچشمه می‌گیرد از یادآوری سختی‌های گذشته. گریه‌هایی که همیشه از سر حزن نیست، گاهی از سر شوق و خوشحالی است. این آدم‌ها می‌آیند تا خیلی چیزها را به ما ثابت کنند. شکرگزاری، امیدواری در سخت‌ترین شرایط، دقت، ساده نگذشتن از اتفاقات را به ما می‌آموزند. ماه عسل خوانشی از زندگی انسان‌هایی است که از رنج‌هایشان گنج ساختند، از تونل‌ها و بن‌بست‌های زندگی عبور کرده‌اند. همزادپنداری و بیان درد مشترک می‌تواند خیلی از زندگی‌های مشابه را نجات بدهد. اگر محدودیت، معلولیت یا ناتوانی نمایش داده می‌شود در کنارش نشان می‌دهد چطور امید، تلاش و توکل می‌تواند معجزه کند. هدف فقط رسیدن به گریه و بغض و ناراحتی نیست. بخشی از این موارد به احساسات آنی فرد و مخاطب بستگی دارد (که این احساسات در بین ایرانی‌ها خیلی قوی است) و بخشی از این قضیه به اقتضای موضوع و شرایط برمی‌گردد. همان‌طور که تا تاریکی نباشد نور دیده نمی‌شود، تا غم و اندوه نباشد قدر شادی دانسته نمی‌شود. گاهی برای درمان باید تلخی دارو را تحمل کرد تا به سلامت رسید.

از صفر تا 100 یک سوژه

سوژه‌های هر سال ماه عسل از بین بیش از هزار و نزدیک به یک سال قبل از پخش هر سری برنامه انتخاب می‌شود. جلسات متعدد با آدم‌های مختلف و با نظارت مستقیم احسان علیخانی برگزار می‌گردد. یک تیم تحت نظارت شخص او برای صفر تا صد یک سوژه، این که کدام داستان‌ها، چطور، چه بخش‌هایی از آنها، چه قسمت‌هایی از گذشته و ... تصمیم می‌گیرند. این برنامه حاصل یک کار تیمی قوی و منسجم است. گرچه تهیه‌کننده، مجری، کارگردان و روایت‌کننده اصلی داستان احسان علیخانی است. غربال شدن، رسیدن به حدود صد و در نهایت 60 سوژه برای هر سال. سوژه‌ها براساس جذابیت روایت، خاص بودن و این که این مساله چقدر بر جامعه تأثیر دارد و دغدغه چه کسانی است انتخاب می‌شوند.

سیده زهرا مطهری‌کیا