رقص فریب

کلینتون که وزیر پیشین خارجه آمریکا بود و کمی بعد مواضعش به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده زیر ذره‌بین رسانه‌های جهان قرار گرفت، در کتاب «گزینه‌های دشوار»، که کتاب خاطرات او محسوب می‌شود، پرده از رازی برداشت که معنای آن، کمی بعدتر روشن شد؛ راز این بود: داعش، دست‌ساخته آمریکاست و این رمز انفعال واشنگتن در مبارزه با این گروه تروریستی بود.

روایت کلینتون از اهداف پشت‌پرده شکل‌گیری داعش

آنچه کلینتون در کتاب خاطراتش به آن اشاره کرده بود، کوتاه بود و گذرا، اما سرنخ‌های مهمی درباره ریشه‌های تروریسم و اهداف توسعه آن در دل داشت.

او در کتاب خود نوشته است: «ما وارد جنگ عراق،‌ لیبی و سوریه شدیم و همه چیز بر وفق مراد و بسیار خوب بود، اما ناگهان انقلاب مصر در 30 ژوئن رخ داد و همه چیز ظرف 72 ساعت تغییر کرد. من به 112 کشور جهان سفر کرده بودم و با برخی از دوستان این توافق حاصل شد تا به محض اعلام تاسیس داعش این گروه به رسمیت شناخته شود، اما ناگهان همه چیز فروپاشید. توافق شده بود تا دولت اسلامی (داعش) در روز 2013/7/5 اعلام شود و ما منتظر اعلام تاسیس آن بودیم تا ما و اروپا هرچه سریع‌تر آن را به رسمیت بشناسیم. همه چیز در مقابل ما بدون هشدار قبلی فروریخت. اقدام هولناکی رخ داد. ما به توسل به زور فکر کردیم، اما ارتش مصر، سوریه‌ یا لیبی نیست؛ ارتش مصر بسیار قدرتمند است و مردم مصر هیچ گاه ارتش خود را تنها نمی‌گذارند. زمانی که ما با ناوهای آمریکایی به سمت اسکندریه رفتیم از سوی گروهی از زیردریایی‌های بسیار جدید با نام «گرگ‌های دریا» زیرنظر گرفته شدیم، این زیردریایی‌ها به جدیدترین سلاح‌ها و تجهیزات رهگیری مجهز بودند. زمانی که تلاش کردیم به دریای سرخ نزدیک شویم با جنگنده‌های قدیمی میگ 21 روسیه غافلگیر شدیم، اما مساله عجیب‌تر این بود که رادارها نتوانستند بفهمند این جنگنده‌ها از کجا آمدند و به کجا رفتند... ما ترجیح دادیم برگردیم. حمایت و پشتیبانی مردم مصر از ارتش بیشتر شده بود. چین و روسیه نیز مخالفت خود را با این اوضاع اعلام کردند و ناوها بازگردانده شدند؛ هنوز هم نمی‌دانیم که چگونه با مصر و ارتشش تعامل و برخورد داشته باشیم. اگر علیه مصر متوسل به قدرت می‌شدیم شکست می‌خوردیم و اگر مصر را رها می‌کردیم چیز مهمی را از دست می‌دادیم. مصر قلب جهان عرب و جهان اسلام است و ما تلاش داشتیم تا از طریق اخوان‌المسلمین و از طریق داعش این کشور را تحت کنترل درآورده و آن را تقسیم کنیم و پس از آن به کشورهای حوزه خلیج فارس برویم. کویت اولین کشوری بود که از طریق دوستان ما در آنجا آماده بود و سپس عربستان و بعد از آن امارات و بحرین و عمان مدنظر ما بودند و پس از آن منطقه عربی کاملا تقسیم می‌شد و به صورت کامل آن را تحت کنترل درمی‌آوردیم. ما منابع نفت و گذرگاه‌های آبی را تحت تصرف خود درمی‌آوردیم. اگر برخی از اختلافات میان آنها وجود داشت اوضاع تغییر می‌کرد...».

کنایه‌های ترامپ به کلینتون

خاطرات یا به عبارت بهتر، اعترافات کلینتون پرده از این واقعیت برمی‌دارد که آمریکا به‌منظور کنترل کشورهای عربی منطقه، داعش را شکل داده بود.

این همان موضوعی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نیز در جریان مناظره‌های انتخاباتی آن را به کلینتون گوشزد کرده بود. ترامپ در آن مناظره‌ها، شخص کلینتون و سیاست‌های دولت اوباما را عامل شکل‌گیری داعش عنوان کرد و حتی با کنایه، بودجه تاسیس این گروه تروریستی را نیز افشا کرد: «خانم کلینتون تنها چیزی که از من بیشتر داری، تجربه است، اما تجربه بد. زمانی که در وزارت خارجه بودی، شش میلیارد دلار گم شد. کجا رفت؟»

اشاره ترامپ به شش میلیارد دلار بودجه گمشده، در واقع هزینه‌ای است که واشنگتن برای تاسیس داعش متحمل شده بود.

ترامپ همچنین با اعتراف به این‌که دشمنان داعش، بشار اسد، روسیه و ایران هستند، سیاست‌های رقیبش در مبارزه شعاری و نه عملی با داعش را چنین به تمسخر گرفت: «ما موصل را داشتیم، اما وقتی نیروها را از عراق خارج کردند این شهر را از دست دادیم و اکنون دوباره برای گرفتن موصل می‌جنگیم. حدود سه ماه پیش اعلام کردند که می‌خواهند رهبران داعش را بزنند و موصل را هدف حمله قرار دهند، پس اصل غافلگیری چه شد؛ تعلل در این زمینه باعث شد تا همه رهبران داعش از آنجا فرار کنند... نتیجه وزارت خارجه کلینتون این شد که الان داعش در 32 کشور حضور دارد.»

دست دوستی آمریکا به‌سوی داعش سفید

اما آنچنان که کلینتون نیز در کتاب خاطراتش توضیح می‌دهد، داعش نتوانست به اهدافی که آمریکا مدنظرش بود دست یابد. انقلاب‌های عربی سمت و سویی دیگر به خود گرفت و ملت‌ها در جهان اسلام به راهی نرفتند که واشنگتن و متحدانش گمان می‌کردند.

چنین است که قریب به سه سال پس از افشای نقش واشنگتن در تاسیس داعش، حالا دونالد ترامپ بدون اشاره به مواضع تندی که علیه عربستان در جریان کارزار انتخاباتی‌اش گرفته بود، به ریاض سفر می‌کند تا پازل حمایت ایالات متحده از تروریسم را کامل کند. او می‌خواهد با پول اعراب، آنها را کنترل کند؛ یعنی همان کاری که در دولت‌های قبلی آمریکا صورت می‌پذیرفت. واشنگتن با پول آنها، برایشان تروریست تربیت کرده و با همان تروریست‌ها، کشورهای عربی را درگیر بحران‌های داخلی می‌کند. این همان سناریویی است که هیلاری کلینتون به‌روشنی به آن اشاره کرده بود.

بی‌تجربگی حاکمان جوان سعودی باعث شده تا آنها قدرت درک این واقعیت را نداشته باشند که انعقاد قراردادهای میلیاردی با واشنگتن، بازی در زمینی است که بازنده آن، خودشان هستند. این قراردادها نوعی تسلیح تروریست‌هاست، به بهانه راهبرد سدنفوذ علیه ایران، اما آیا تهدید واقعی کشورهای عربی، ایران است؟ آیا وقتی کلینتون به صراحت از انگیزه آمریکا برای مهار عربستان با گروه‌های تروریستی سخن می‌گوید، امنیت عربستان را ایران تهدید می‌کند یا واشنگتن؟ ریاض پاسخی به این سوالات ندارد. شاید برای همین است که در سال‌های اخیر در همه اقدامات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود شکست را تجربه کرده است. آل‌سعود پاسخی به ابهامات در معادلات سیاسی موجود ندارد، فقط به این خاطر که صورت مساله را به اشتباه فهم کرده است. مدالی که ملک‌سلمان به گردن ترامپ انداخت، نمادی از همین اشتباه تاریخی است. اشتباهی که آیندگان درباره آن بیشتر سخن خواهند گفت.

مصطفی انتظاری هروی/ روزنامه‌نگار