روزهای داغ مناظره

در این راستا پس از چنددهه‌ای که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، سنت مناظره تلویزیونی مورد توجه رسانه ملی بوده و کارشناسان درباره مسائل گوناگون نظرات خود را بیان کرده و می‌کنند تا مخاطبان بهتر بتوانند درباره مسائل مورد توجه جامعه به قضاوت بنشینند.

یکی از مهم‌ترین مقاطعی که بازار مناظره‌ها داغ می‌شود، روزهای نزدیک به انتخابات و بویژه انتخابات ریاست‌جمهوری است. در این دوره هم با توجه به این‌که عموم مردم می‌خواهند در یک تصمیم‌گیری کلان ملی شرکت کنند و مشارکت سیاسی را به نمایش بگذارند، نیاز به اطلاعات کافی برای تحلیل وقایع دارند.

بدیهی است که در زمان تبلیغات انتخاباتی بخشی از بدنه جامعه تا پیش از برگزاری انتخابات، اطلاعات کافی و مؤثری از نامزدهای حاضر در میدان انتخابات ندارند و برگزاری مناظره‌های تلویزیونی می‌تواند نقش غیرقابل انکاری در مسیر انتخابات و شور حماسی آن داشته باشد.

با این همه چنان که گفته شد، رویکرد رسانه ملی توجه به سلایق مختلف سیاسی بوده و تلاش شده موضوعاتی محور برنامه‌های مناظره تلویزیونی قرار گیرد که کشش لازم برای جذب مخاطب را داشته باشد، رسانه ملی در انتخابات اخیر همچون سال‌های قبل با تشکیل ستاد انتخابات تلاش کرده به همراه کمیسیون‌های تشریفات، ارتباطات و تبلیغات، پشتیبانی و حفاظت با رفع عیوب مناظره‌های گذشته شکل جدیدی از مناظره‌ها را طراحی کند.

عصر جمعه هشتم اردیبهشت اولین جلسه مناظره‌های تلویزیونی میان نامزدهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد تا رسانه ملی بار دیگر خود را به‌عنوان رسانه تأثیرگذار و پیشرو در شکل‌دهی به افکار عمومی به نمایش بگذارد. نگاه کارشناسان رسانه به مناظره‌های تلویزیونی می‌تواند افق تازه‌ای را در فضای رسانه و مشارکت سیاسی پیش‌روی مخاطبان بگذارد.

پذیرفتن حق و دوری از جدل

مرتضی غرقی، خبـرنگار ارشـد صداوسیما با اشاره به اهمیت مناظره در آیین اسلام و ضرورت آن در برهه‌های مختلف سیاسی می‌گوید: همواره توصیه‌ای که از سوی بزرگان دین به ما شده این است که مناظره باید براساس شیوه و مدل‌های اخلاقی اسلام باشد، در غیر این صورت باطل است، این موضوع حتی در قرآن کریم هم بیان شده که ضمن بیان آیات مربوط به ماجرای انبیا به موارد بحث و جدل و مناظره آنها با قومشان اشاره می‌کند که با رعایت ادب، احترام، حق‌گرایی و استدلال متین و قاطع به مناظره با مخالفان می‌پرداختند و این همان جدال اَحسن است که در فرهنگ قرآنی به آن توصیه شده است.

وی ادامه می‌دهد: بنابر این هدف مناظره رسیدن به حق است، نه سرکوب طرف مقابل به هر طریق و شیوه‌ای؛ بنابراین تعریف مناظره باید در چارچوب اخلاق پسندیده انجام شود تا به ستیزه‌جویی و ناسزاگویی و تکفیر منتهی نشود.

رسانه ملی تلاش خود را کرده تا فضایی را در مناظره‌های تلویزیونی ایجاد کند که نامزدها از الفاظ محکم و قوی بهره بگیرند و توصیه‌اش به نامزدها رعایت ادب و نزاکت بوده‌ است. غرقی در توضیح این مطلب می‌گوید: مخاطبی که شاهد گفت‌وگوی کسانی است که می‌خواهند مدیریت کشور را برعهده بگیرند، انتظار دارد نامزدها هنگام بحث و گفت‌وگو صدایشان از حالت متعارف و معمول بلندتر نرود و با لحنی آرام و متین سخن بگویند؛ چون مخاطب به دنبال پاسخ سوالات و ابهاماتش است یا می‌خواهد از میان دیدگاه‌های نامزدها به یک نتیجه درست و منطقی برسد.

وی تاکید می‌کند: در بحث رسانه باید مشاوران به نامزدها راه‌های درست تعامل و استفاده از زبان بدن، حفظ آرامش در بیان دیدگاه‌ها را توصیه کنند و برای بیان برنامه‌های آنها یک راهکار و روند مدون تبیین کنند، اما در ایران چنین فضایی مفهوم ندارد و هر نامزد بنا به دیدگاه و سلیقه خود تصمیم می‌گیرد چه بیانی داشته باشد و نگاه کارشناسانه و علمی در این برخوردها دیده نمی‌شود.

غرقی می‌افزاید: نامزدها باید فرق بین مناظره و برنامه روبه دوربین را بدانند، اگر کسی فن مناظره را بلد نباشد، مخاطب با بیانی روبه‌رو می‌شود که ویژگی‌های مناظره را که بخشی از آن استفاده از زبان بدن، صمیمیت در گفتار و استواری در بیان اهداف است مشاهده نمی‌کند.

رعایت ادب و نزاکت در مناظره تاثیرگذاری بیشتری روی مخاطب دارد. غرقی در این باره اشاره می‌کند: یکی از آفات مناظره، جدال و ستیز و نپذیرفتن حق است. در حالی که نامزدها باید با دقت به سخنان یکدیگر گوش دهند و کلام همدیگر را قطع نکنند و البته بگذارند یک بحث به نتیجه برسد بعد وارد مبحث دیگری شوند.

ضرورت موسیقی حماسی در ایام انتخابات

پیام ابراهیم‌پور تهیه‌کننده برنامه‌های «ماه نشان» و «شب‌های روشن» هم ضمن تاکید براهمیت زنده بودن مناظره‌های تلویزیونی این شیوه از مناظره را کاملا درست و علمی دانسته و می‌گوید: هدف اصلی یک مناظره ایجاد روحیه و شور برای یک امر ملی است و بی‌شک خود نامزدها هم به تاثیر مناظره‌ها پی برده‌اند و آن را یک پله بالاتر از گفت‌وگو با دوربین یا گفت‌وگو با جوانان می‌دانند.

رسانه ملی در دعوت از نامزدها که با سلایق متفاوت سیاسی به فکر جذب آرای مردم هستند با فراهم کردن فضایی برای طرح دیدگاه‌های خود موجب افزایش نشاط سیاسی در کشور و افزایش سطح بردباری سیاسی ـ رسانه‌ای خواهد شد. وی در ادامه می‌افزاید: شبکه یک با پوشش بیش از 90 درصد مرجع اصلی بسیاری از مردم است و به نظرم آنچه در مناظره‌ها می‌گذرد نقش مهمی در تعیین دیدگاه مردم دارد.

وی تاکید می‌کند: صداوسیما در تولید موسیقی حماسی باید اندوخته بیشتری داشته باشد. این نبود موسیقی نه‌تنها برای ما تهیه‌کننده‌ها مشکل‌زاست،‌ بلکه در این برهه حساس بیشتر خود را نشان می‌دهد و برنامه‌ساز مجبور است به چند موسیقی یا سرود ملی اکتفا کند و دیگر نیازهای خود را از منابع آرشیوی غربی تامین کند.

ابراهیم‌پور فاصله یک هفته‌ای هر مناظره را مفید ارزیابی می‌کند ومی گوید: مناظره‌ها همواره با چالش و حاشیه‌های فراوانی روبه‌روست و یک هفته زمان مناسبی برای تحلیل و تفسیر نظرات نامزدهاست تا آنها رویکرد بیان و رفتارشان را در مناظره بعدی طراحی مجدد کنند.

این تهیه‌کننده مناظره را مشق مردم‌سالاری و عدالت‌ورزی می‌داند و به جای خالی آن در دیگر زمان‌ها اشاره کرده و می‌گوید: اگر مدیران و مسئولان نظام در طول سال در مناظره‌های مختلف حضور داشته باشند ما شاهد تعامل‌هایی خواهیم بود که در گذر زمان صیقل می‌خورند و تمرین آزاداندیشی و احترام به نظرات مختلف در آن شکل می‌گیرد.

چالش میان نامزدها و افزایش شعور سیاسی

جعفر عزیزی، خبرنگار صداوسیما نیز پخش برنامه‌های چالشی را از اصلی‌ترین رسالت‌های صداوسیما برشمرده و می‌افزاید: وقتی صحبت از مناظره می‌شود اولین نکته رساندن صداها و نگاه‌های متفاوت از رسانه‌ای ملی و همگانی است که البته این از وظایف اصلی رسانه است.

وی با اشاره به اولین مناظره دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری که از شبکه یک روی آنتن رفت می‌گوید: چالشی که میان نامزدها بوجود آمد به شور انتخابات کمک زیادی کرد و رسانه ملی در عین بی‌طرفی سعی کرد اندیشه‌ها و برنامه‌های نامزدها را به تصویر بکشد.

عزیزی ادامه می‌دهد: روند مناظره‌ها به داغ شدن فضای انتخابات در کشور کمک می‌کند و از این پس تا روز انتخابات مناظره‌ها مهم‌ترین فضای چالشی را فراهم خواهند کرد و پیگیری بحث‌های انتخاباتی در محافل سیاسی و رسانه‌ها شدت بیشتری خواهد گرفت.

خبرنگار حوزه سیاسی خبرگزاری صداوسیما با اشاره به چالش‌هایی که میان نامزدها رخ داده‌است، می‌گوید: فضای مناظره ممکن است به سمت و سوی چالش‌های شخصی برود و رسانه ملی و هیأت نظارت باید مراقبت کند گفت‌وگوها به چنین فضایی دامن نزند.

عزیزی تاکید می‌کند: نکته قابل توجه در مناظره‌ها محتوای ارائه شده از سوی نامزدهای انتخاباتی است که بعدها از سوی کارشناسان قابل نقد و بررسی است و آنها نیز باید فارغ از مسائل جناحی در فضایی عالمانه با نخبگی این مباحث را ارزیابی کنند.

وی می‌افزاید: پخش مناظره‌ها نه‌تنها اعتماد عمومی جامعه را از نامزدها بالا می‌برد، بلکه در فضای مجازی متکثر و آشفته کنونی که دسترسی آسان مخاطبان در آن قابل انکار نیست، بازار شایعه را نیز کنترل می‌کند و راه را برای پاسخ به شایعات و ابهامات هموار می‌کند.

عزیزی در پاسخ به این سوال که چقدر حضور کارشناسان و اساتید دانشگاه را در فضای مناظره ضروری می‌بیند، توضیح می‌دهد: رسانه ملی در حد توانش سعی کرده همواره بی‌طرفی خود را حفظ کند. این خبرنگار حضور اساتید و کارشناسان فن را در مناظره مناسب می‌داند و می‌افزاید این حضور مشروط به آن است که کارشناسان با دقت و وسواس انتخاب شوند تا رسانه وارد موضوعات حاشیه‌ای نشود.

نیره رضایی مطلق

ضمیمه قاب کوچک جام جم