فرهنگ ایرانی

چهارشنبه‌سوری آذری‌ها

در گذشته‌های نه‌چندان دور هنگام چهارشنبه‌سوری نه از ترقه و بمب دستی و دیگر وسایل آتش‌زا خبری بود و نه از چهره‌های نگران و ناراحت والدین و گریه‌های بچه‌های سوخته و مصدوم. چیزی که در آن ایام به چشم می‌خورد دوستی‌ها و شادی‌های بی‌حد و اندازه‌ای بود که در قالب مراسم‌های مختلف و رنگارنگ، رسیدن فصل بهار را نوید می‌دادند.

کد خبر: ۱۰۱۱۲۹۲

یکی از مراسم چهارشنبه‌سوری در آذربایجان، هدیه فرستادن به خانه تازه عروس است. چهارشنبه‌شب آخر سال هدیه تازه عروس که شامل چهارشنبه یمیشی (آجیل چهارشنبه‌سوری)، غذاهای پخته تزئین‌شده، هدایایی برای داماد و فامیل نزدیک اوست را درون سینی بزرگ می‌گذاشتند و به خانه دختر می‌فرستادند و کسی که مجمعه را حمل می‌کرد از طرف خانواده داماد انعام می‌گرفت. همچنین ارسال چهارشنبه لیق از طرف داماد به عروسی که هنوز به خانه بخت نرفته و در خانه پدری زندگی می‌کرد نیز رایج بود.

یکی دیگر از مراسم زیبای آذربایجانی‌ها در گذشته، مراسم شال‌اندازی پسران جوان در شب چهارشنبه‌سوری بود. در این مراسم که اکنون نیز در بعضی از روستاهای این خطه به چشم می‌خورد، پسران جوان، شالی را برداشته و آن را از سوراخ بالای بام خانه پایین می‌انداختند و صاحبخانه متناسب با وسع مالی خود هدایایی چون آجیل، شیرینی، تخم‌مرغ و حتی جوراب را در گوشه شال می‌بست تا پسر آن را بالا بکشد. در اینجا اگر پسر خواستگار دختر خانواده بود، شال را بالا نمی‌کشید و اگر خانواده دختر با این وصلت موافق بودند یکی از لوازم دختر را به شال می‌بستند.

از مراسم دیگر چهارشنبه‌سوری در میان آذربایجانی‌ها این بود که صبح روز سه‌شنبه جوانان پیش از طلوع آفتاب به کوچه می‌رفتند و هفت بار از روی جوی آب یا چشمه آب می‌پریدند و در همان حال می‌خواندند: آتیل ماتیل چهارشنبه آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه .

یکی دیگر از مراسم آذربایجانی‌ها در این شب فال‌گوش ایستادن و شنیدن سخنان رهگذران بود. در این مراسم زنان و بخصوص دختران جوان پشت در ایستاده و سخنان اولین رهگذران را گوش داده و در زندگی آینده خود تعبیر می‌کردند. البته این روش به گونه دیگری نیز انجام می‌گیرد. به این صورت که دختران جوان بیرون خانه ایستاده و کلیدی زیر پای خود قرار می‌دادند و صحبت‌های اولین رهگذران را شنیده و تعبیر می‌کردند.

از دیگر آداب خاص آذربایجانی‌ها در روز چهارشنبه آخر سال این بود که به سرچشمه می‌رفتند و زنان کوزه‌ها و کاسه بشقاب‌های سفالی کهنه را کنار چشمه می‌شکستند و کوزه نو را از آب چشمه پرمی کردند و آب آن را به چهارگوشه خانه می‌ریختند، دعا می‌خواندند و جلوی در را جارو می‌کردند و معتقد بودند با این کار تا یک سال با روحیه شاد زندگی می‌کنند.

بهترین غذای شب چهارشنبه‌سوری در گذشته قورمه‌سبزی بود که در حیاط خانه‌ها و روی اجاق پخته می‌شد و عطر و بوی برنج و قورمه‌سبزی از همه خانه‌ها برمی‌خاست. در قدیم در چنین روزی مغازه‌ها را آذین می‌بستند و مجمعه‌های بزرگ را به صورت طبقه‌های متعدد درمی‌آوردند و با آجیل‌های چهارشنبه‌سوری پر می‌کردند و با انواع مجسمه‌ها، ساعت‌ها و... تزئین می‌کردند و در معرض فروش می‌گذاشتند و معمولا تا پایان شب این آجیل‌ها فروش می‌رفت.