جهان در مسیر گریز از تعامل

دکتر احمد نقیب‌زاده، استاد دانشگاه تهران ضمن تائید مسابقه تسلیحاتی در‌این‌باره می‌گوید: هم روسیه و هم آمریکا ندای تقویت زرادخانه اتمی را سر می‌دهند. مسأله آنقدر جدی هست که دوستی‌های آشکار و پنهان ترامپ و پوتین نتواند برآن سایه افکند. آنچه مسابقه تسلیحاتی امروز را از دیروز متمایز می‌سازد این است که جهان دیگر دوقطبی نیست و آمریکا فقط با روسیه سروکار ندارد. چین اگر به قدرت اول جهان تبدیل نشود بدون شک از آمریکا کمتر نخواهد بود و هند به جایگاه قدرتی غیرقابل چشم‌پوشی در معادلات بین‌المللی ارتقا خواهد یافت.

چرا روسیه زرادخانه هسته‌ای خود را بازسازی می‌کند

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه چندی قبل (پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا) از بازسازی زرادخانه‌های اتمی کشورش خبر داد. این در واقع پیام روشنی به آمریکا بود مبنی بر این‌که روسیه برای مقابله با غرب در حوزه نفوذ خود اهداف خود را در حوزه اتمی پیش خواهد برد. غیبت رئیس جمهور روسیه در چهارمین نشست بین‌المللی امنیت هسته‌ای در پایتخت آمریکا، نشان داد که مسکو علاقه‌ای به کاهش زرادخانه هسته‌ای خود ندارد.

وزارت خارجه مسکو 14 آبان اعلام کرده بود که آمریکا با اعمال نفوذ بر سیاست سازمان‌های جهانی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «می‌کوشد نقش بازیگر دارای حق ویژه را در این حوزه ایفا کند» و از این رو «ما تردید خود را نسبت به ارزش افزوده حضورمان در نشست واشنگتن منتقل کرده‌ایم.»

پوتین چند روز بعد از این بیانیه، آمریکا را به تلاش برای خنثی کردن زرادخانه هسته‌ای روسیه از طریق ساخت سپر دفاع موشکی در اروپا متهم کرد و گفت روسیه باید نیروهای استراتژیک هسته‌ای خود را، از جمله سیستم‌های تهاجمی با قابلیت نفوذ به هر سپر دفاعی، تقویت کند. کمی بعد، رسانه‌ها از فعال شدن یک پروژه تسلیحات هسته‌ای دوره جنگ سرد با رمز «استاتوس 6» خبر دادند که قادر به از بین بردن هر گونه نشانه حیات در سواحل دشمن است.

برخی بر این باورند که جنگ سرد برای روسیه هرگز تمام نشد. سال 2000 وقتی پوتین قدرت گرفت، تنها چیزی که از عظمت این ابرقدرت سابق مانده بود، تسلیحات هسته‌ای بود. وی در نخستین حکم ریاست جمهوری‌اش در بهار سال 2000، تعهد قبلی روسیه را به این که در استفاده از جنگ افزار هسته‌ای پیشقدم نخواهد شد، ملغی کرد. دلیل هم این بود که فقط تسلیحات هسته‌ای روسیه است که می‌تواند در برابر تسلیحات متعارف آمریکا بایستد. مایکل مک فال، مشاور ارشد اوباما در امور روسیه و سفیر آمریکا در مسکو در سال‌های 2011 تا 2013، می‌گوید در آغاز مذاکرات «پیمان استارت نو» مقامات روسیه به طرفین آمریکایی می‌گفتند «البته که شما جهان بدون سلاح هسته‌ای می‌خواهید، چون می‌توانید با تسلیحات متعارف خود بر جهان مسلط شوید. چرا ما باید خود را خلع‌سلاح کنیم؟»

طرح آمریکا برای بازسازی زرادخانه هسته‌ای

آمریکا نیز اعلام کرده که زرادخانه‌های اتمی خود را بازسازی خواهد کرد. نیروی هوایی آمریکا 8 مرداد از پیمانکاران خواست طرح‌های پیشنهادی خود را در مورد نسل جدید موشک‌های بالستیک قاره‌پیما ارائه دهند. آسوشیتدپرس به نقل از لی برایانت، سخنگوی یگان تسلیحات هسته‌ای نیروی هوایی آمریکا، نوشت: هدف از این اقدام نوسازی حدود 450 موشک بالستیک قاره‌پیما از نوع «مینوتمن 3» است که از سال 2027 و با هزینه تقریبی 62/3 میلیارد دلار آغاز خواهد شد. به نوشته آسوشیتدپرس، این دو پروژه قسمتی از طرح گسترده آمریکا در زمینه نوسازی تسلیحات هسته‌ای است و به‌نظر می‌رسد در طول 30 سال آینده صدها میلیارد دلار هزینه دربر داشته باشد.

نیروی هوایی آمریکا همچنین خواهان طرح‌های پیشنهادی شرکت‌ها درباره نسل جدید موشک‌های کروز هسته‌ای شده است تا موشک‌های کروز مدل «ای‌جی‌ام-85‌بی» را که در اوایل دهه 1980 تحویل نیروی هوایی شده‌اند، تعویض کند. نیروی هوایی همچنین قصد دارد ناوگان جدیدی از بمب‌افکن‌های دور پرواز با قابلیت‌های هسته‌ای را جایگزین بمب‌افکن‌های بی-52 کند. در همین حال، نیروی دریایی آمریکا نیز می‌خواهد زیردریایی‌های هسته‌ای جدیدی ساخته و ناوگان زیردریایی‌های فرسوده مدل اوهایو را تعویض کند.

پایان یک رویا؛ جهان عاری از تسلیحات هسته‌ای

بهار سال 88 باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا در یک سخنرانی بسیار نمادین در پراگ پایتخت جمهوری چک، از نگرش خود درباره جهان عاری از سلاح هسته‌ای و پایان دوران جنگ سرد صحبت کرد. این اظهارات از سوی اوباما در حالی بود که کشورش هفت برابر روسیه برای تقویت توان دفاعی‌اش هزینه می‌کند.

نمودار آخرین آمار کلاهک‌های هسته‌ای کشورهای دارنده تسلیحات اتمی و مقایسه آن با درصد هزینه‌های نظامی از تولید ناخالص ملی ، نشان‌دهنده آن است که هنوز قدرت نظامی و هسته‌ای برای آمریکا مهم‌ترین عامل بازدارنده محسوب می‌شود.