ترک عادت موجب مرض نیست!

مصرف سیگار یکی از شایع‌ترین نگرانی‌های خانواده‌ها بویژه در مورد نوجوانان است و بسیاری از افراد نحوه صحیح برخورد با یک فرد سیگاری و کمک به او را نمی‌دانند. بر همین اساس صفحه مشاوره این هفته را به آموزش درخصوص نقش خانواده‌ها در این زمینه اختصاص دادیم.

سیگار به واسطه سهولت دسترسی و شیوع بالای مصرف، خطرناک‌ترین ماده برای سلامت انسان محسوب می‌شود و درواقع به‌عنوان بزرگ‌ترین قاتل انسان در سراسر جهان به شمار می‌رود. اثرات خطرناک این ماده بوضوح با افزایش سال‌های مصرف بیشتر می‌شود و همین نقش خانواده‌ها در کمک به مصرف‌کنندگان را پررنگ و مهم می‌کند.

آیا واقعا سیگار خوبی‌هایی دارد؟

بله. سیگار خوبی‌هایی دارد. ازجمله آنها اثر خفیف افزایش‌دهنده حافظه است که توسط ماده اصلی سیگار یعنی نیکوتین به‌وجود می‌آید. اثر مناسب دیگر کاهش وزن ناشی از سیگار است که بسیاری از افراد را به سمت مصرف سیگار سوق می‌دهد، اما باید به این خوبی‌ها در کنار بالارفتن خطر انواع سرطان‌ها از ریه و مری و مثانه و معده گرفته تا احتمال انواع سکته‌ها نگاه کرد.

آیا یک جو غیرت برای ترک سیگار کافی است؟

بسیاری از افراد گمان می‌کنند که برای ترک سیگار، خود فرد باید سعی کند به خودش کمک کند و سیگار را کنار بگذارد. این صحبت از یک منظر درست است. در واقع تقریبا هیچ کس را نمی‌توان به اجبار به ترک سیگار مجبور کرد و برای ترک مهم‌ترین و اولین گام، خواست و همکاری خود فرد است، اما باید دانست که مصرف سیگار بویژه پس از چند سال منجر به وابستگی شدید روانی می‌شود و در واقع وابستگی آن از انواع مواد خطرناک مانند شیشه و هروئین هم می‌تواند بیشتر باشد. به همین دلیل بویژه پس از مصرف بیش از چند ماه سیگار، برای ترک آن باید از روش‌های درمانی کمک گرفت.

قرص‌های ترک سیگار

از درمان‌های بسیار موثر ترک سیگار که خوشبختانه در حال حاضر در کشور ما هم در دسترس است داروهای ضدسیگار است. مصرف این داروها شانس بیشتری برای ترک سیگار توسط فرد فراهم می‌کند و حتی احتمال ترک با یکی از آنها از احتمال ترک با آدامس و چسب هم بیشتر است. این داروها هم با قیمت مناسب و با عوارض بسیار کم قابل استفاده هستند و مصرف طولانی‌مدت آنها هم عوارض خطرناکی به همراه ندارد. در صورت مصرف این داروها، فرد عوارض آزاردهنده ترک سیگار را یا تجربه نمی‌کند یا بسیار خفیف و گذرا با آنها مواجه می‌شود.

آدامس و چسب

این روش‌ها برای ترک سیگار روش‌های موثری هستند و قادرند نیکوتین مورد نیاز بدن فرد که همان ماده موثر سیگار است را به او برسانند، بدون این که بدن در معرض مواد خطرناک و سرطان‌زای سیگار چون دود و تار و چسب و درجه حرارت بالا قرار بگیرد. به همین دلیل حتی افرادی که برای ترک سیگار نیاز به مصرف طولانی‌مدت چسب و آدامس نیکوتین دارند، می‌توانند با خیال راحت این درمان‌ها را برای مدت‌ها مصرف کنند، چراکه خطر جدی برای بدن ایجاد نمی‌کنند.

یک اشتباه رایج

تنبیه و برخورد تند و احتمالا یک کشیده آبدار اولین برخوردی است که از پدری انتظار می‌رود که متوجه می‌شود نوجوانش سیگار مصرف می‌کند. این رفتار گرچه به نظر بسیاری افراد جایگزین و جبران کوتاهی‌های گذشته این پدر در تربیت فرزند است، اما از نظر علمی نه‌تنها تاثیر خوبی ندارد، بلکه می‌تواند منجر به تشدید رفتار نوجوان و لجبازی او شود.

خانواده‌ها و والدین باید بدانند در هیچ حالتی با سختگیری و برخورد محدودکننده قادر به کنترل مصرف سیگار فرزند خود نیستند. تنها اتفاقی که ممکن است سبب شود نوجوانان به توصیه‌ها و خواسته‌های والدین بویژه در زمینه اجتناب از مصرف سیگار توجه کنند این است که والدین در فضایی دوستانه و همراه با صمیمیت بر عملکرد فرزند خود نظارتی غیرسختگیرانه و همراه با احترام داشته باشند. در واقع نه آزاد گذاشتن کامل نوجوان می‌تواند راهکار مناسبی باشد نه سختگیری بی‌حد و حصر.

آیا ترک سیگار علامتی دارد؟

واقعیت این است که اگر از یک فرد سیگاری شنیدید که با مصرف نکردن سیگار دچار عوارض آزاردهنده‌ای می‌شود نباید گمان کنید که فکر و خیال یا تلقین می‌کند. ترک سیگار در صورتی که متعاقب مصرف طولانی‌مدت و به صورت ناگهانی باشد عوارض ناراحت‌کننده‌ای دارد که ازجمله آنها می‌تواند به خستگی، بی‌حوصلگی، پرخوری و مشکل در خواب اشاره کرد. بسیاری از افرادی که سیگار مصرف می‌کنند بارها خواسته‌اند که سیگار را ترک کنند، اما به دلیل این عوارض و برای برطرف کردن آنها مجددا اقدام به مصرف می‌کنند.

رفتاردرمانی، یک روش موثر برای ترک سیگار

سیگار کشیدن یک رفتار آموخته شده است و بسیاری از افراد ذکر می‌کنند که جدای از اثرات ماده موثر سیگار، از ژست کشیدن سیگار و بازی با دود لذت فراوانی می‌برند و نمی‌توانند سیگار را کنار بگذارند. بر همین اساس رفتاردرمانی با کمک یک روانپزشک یا روان‌شناس بالینی می‌تواند با کمک خود فرد، احتمال موفقیت تلاش‌های فرد برای کنار گذاشتن سیگار را بیشتر کند.

برای ترک سیگار باید پیش چه پزشکی رفت؟

ترک دادن افراد سیگاری واضحا کار روانپزشک است و انواع روش‌های درمانی‌ای که ذکر شد در حیطه کار تخصصی روانپزشک است. پس در صورتی که یکی از اعضای خانواده شما در حال مصرف سیگار است و تمایل دارد که ترک کند، بهتر است هر چه زودتر برای درمان به یک روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان مراجعه کند. ماده‌ای که از همه مواد اعتیادآورتر و البته کشنده‌تر است و آرام آرام کار خود را می‌کند. حیف که بسیاری از سیگاری‌ها دیر از مصرف آن پشیمان می‌شوند. حیف!

دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران