موسیقی تلفیقی در ابهام

به گزارش جام‌جم، چندسالی است اصطلاحی در موسیقی ما باب شده است که به باور بسیاری از کارشناسان موسیقی تعریف مشخصی از آن وجود ندارد. موسیقی «تلفیقی» اصطلاحی است که این روزها بوفور می‌شنویم و عموما به آثاری اطلاق می‌شود که به ترکیب موسیقی‌های مختلف پرداخته باشند؛ خواه ترکیب دو سبک یا گونه موسیقی باشد، خواه ترکیب چند ساز موسیقی ایرانی با سازهای غربی. هرچند این اصطلاح در غرب مطرح شده و به تجربه هنرمندانی اشاره داشت که تلاش می‌کردند موسیقی‌های فرهنگ‌های مختلف را با هم ترکیب و آثاری جدیدی خلق کنند، اما این روزها در کشور ما انگار عنوانی شده برای آثاری که در طبقه‌بندی معمول نمی‌گنجند. شاید جشنواره موسیقی فجر یکی از عرصه‌هایی باشد که به رایج شدن این برداشت دامن می‌زند. برای مثال، میان گروه‌هایی که در بخش تلفیقی جشنواره امسال حضور دارند، هیچ وجه اشتراکی به چشم نمی‌خورد. امسال در بخش تلفیقی جشنواره موسیقی فجر هنرمندانی چون اشکان خطیبی، میلاد درخشانی، حجت اشرف‌زاده، کیان پورتراب، آریا عظیمی‌نژاد و کاوه آفاق و گروه‌‌هایی نظیر کماکان، داماهی، کاکوبند و بمرانی روی صحنه می‌روند.

اصطلاحی مخاطب‌پسند

یکی از هنرمندانی که در بخش تلفیقی موسیقی فجر حضور دارد، حجت اشرف‌زاده خواننده موسیقی کلاسیک ایرانی است. او که می‌گوید در این جشنواره در کنار بازخوانی چند قطعه و چند ترانه‌ای که برای تیتراژهای تلویزیونی خوانده است، قطعاتی از آلبوم جدیدش را اجرا می‌کند که تا آخر سال منتشر می‌شود. او با بیان این‌که در این قطعات موسیقی ایرانی را با موسیقی تلفیقی ترکیب کرده‌ایم، در پاسخ به پرسش خبرنگار جام‌جم مبنی بر این‌که تا چه اندازه موسیقی خود را تلفیقی می‌داند و تا چه اندازه طبقه‌بندی گروه‌های موسیقی در بخش تلفیقی را به شکل فعلی توجیه‌پذیر می‌شمرد، می‌گوید: با توجه به این‌که تعریف علمی مشخصی از موسیقی تلفیقی در کشور ما وجود ندارد، نمی‌توان نظری قطعی در این باب بیان کرد. از سوی دیگر، از سیاست‌های جشنواره موسیقی فجر اطلاع ندارم و نمی‌دانم اساس این طبقه‌بندی چیست.

با وجود این، او معتقد است مردم با اصطلاح موسیقی تلفیقی ارتباط برقرار کرده‌اند و این عنوان توانسته مخاطبان زیادی را جذب کند: «اگر زیرساخت‌های لازم در بخش تبلیغات و فروش بلیت ایجاد شود، این موسیقی می‌تواند حتی با بخش پاپ رقابت کند.»

نمی‌دانیم چرا تلفیقی هستیم

اشکان خطیبی یکی دیگر از هنرمندانی است که با کنسرت «قلم را بچرخان» در بخش تلفیقی موسیقی فجر روی صحنه می‌رود. او که بتازگی این کنسرت را در پردیس چارسو اجرا کرده است، در پاسخ به این‌که آیا سبک موسیقی‌اش را تلفیقی می‌داند، به جام‌جم می‌گوید: «خیر، اجرا و کنسرت ما تلفیقی نیست و ماهیت تلفیقی هم ندارد، اما ظاهرا اسم تلفیقی را به دلایل دیگری بر این بخش گذاشته‌‌اند که باید از مسئولان جشنواره درباره چرایی این نامگذاری بپرسید.»

مانی مزکا، سرپرست گروه بمرانی نیز که آلبومشان بتازگی منتشر شده است، در پاسخ به این پرسش عنوان می‌کند: ما نمی‌دانیم چرا در بخش تلفیقی جشنواره هستیم، شاید چون جای دیگری نبوده است ما را در این بخش قرار دادند. با این همه، به باور او امسال شرایط و سالن بهتری برای این بخش مهیا شده است، ولی سال گذشته زیاد به آن بها نمی‌دادند.

موسیقی مستقل

میلاد درخشانی از هنرمندانی است که پس از چندسالی دوری دوباره در جشنواره موسیقی فجر روی صحنه می‌رود، اما این بار در بخش تلفیقی. او در پاسخ به این پرسش خبرنگار جام‌جم مبنی بر اظهارنظرش درباره بخش تلفیقی جشنواره و گروه‌هایی که در این بخش در کنار هم قرار گرفته‌اند، می‌گوید: به نظرم واژه تلفیقی را باید به واژه دیگری تغییر دهیم، زیرا گروه‌هایی که در این بخش حضور دارند، در یک گونه قرار نمی‌گیرند و هیچ ویژگی مشترک مشخصی با یکدیگر ندارند. برخی از آنها به دلیل این‌که پاپ نیستند، نام تلفیقی می‌گیرند، درحالی که همه گروه‌ها پاپ هستند.

به گمان او، این افراد به صورت مستقل و با سلیقه شخصی کار می‌کنند و نام موسیقی مستقل که در دنیا نیز رواج دارد برای این بخش مناسب‌تر است. با وجود این، درخشانی نیز می‌پذیرد که این اصطلاح تبدیل به یک برند شده است و اگر بخواهیم اصطلاح دیگری را جایگزین کنیم، سال‌ها زمان می‌برد.

میلاد درخشانی با انتقاد از این‌که به بخش تلفیقی توجه نشده است، می‌افزاید: در تمام دنیا جشنواره‌ها در جهت تفکرات جدید حرکت می‌کنند. درحالی که در بخش تلفیقی، تجربه‌های نویی اتفاق می‌افتد. چه لزومی دارد گروه‌های پاپ که مرتب کنسرت می‌گذارند، در جشنواره حضور داشته باشند؟

تلفیقی با کمی اغماض

اما رئیس سی‌ودومین جشنواره موسیقی فجر در پاسخ به این انتقادها مبنی بر سرگشتگی در طبقه‌بندی گروه‌ها در بخش تلفیقی، عنوان می‌کند: این طبقه‌بندی نظر و سلیقه شخصی نیست، بلکه ما کارگروه‌هایی داریم که با تعامل با خود گروه‌ها آنها را در بخش‌های مختلف جشنواره طبقه‌بندی کرده‌اند. حمیدرضا نوربخش با بیان این‌که این تصمیم ناشی از خرد جمعی و کار گروهی است، می‌افزاید: البته شاید برخی از انتقادها درباره کنار هم قرار گرفتن برخی گروه‌ها در بخش تلفیقی درست باشد، اما با کمی اغماض می‌توان این طبقه‌بندی را پذیرفت.

نوربخش درباره علت اختصاص سالن برج آزادی به بخش تلفیقی نیز می‌گوید: سال گذشته این بخش را در فرهنگسرای ارسباران برپا کردیم که سبب نارضایتی گروه‌های موسیقی شد. بر این اساس، امسال با مشورت با گروه‌های بخش تلفیقی، سالن برج آزادی را در اختیار آنها قرار دادیم که سایر کنسرت‌هایشان را در آن اجرا می‌کنند.

جشنواره را آنلاین ببینید

حمیدرضا نوربخش، رئیس سی و دومین جشنواره موسیقی فجر در نشست رسانه‌ای روز گذشته خود از راه‌اندازی سامانه‌ای خبر داد که امکان مشاهده آنلاین برنامه‌های این جشنواره را فراهم می‌کند.

به گفته او، این اتفاق برای نخستین بار در سی و دومین جشنواره موسیقی فجر اتفاق می‌افتد و هدف آن پوشش گسترده جشنواره برای مخاطبانی است که به هر دلیلی نمی‌توانند برنامه‌های جشنواره را به صورت حضوری دنبال کنند. نوربخش با بیان این‌که جزئیات این سامانه بزودی اعلام می‌شود، ابراز امیدواری کرد تا مخاطبان شهرستانی بتوانند از طریق این سامانه در جریان برنامه‌های جشنواره موسیقی فجر قرار گیرند.

کمیل انتظاری

فرهنگ و هنر