غفلت جامعه‌شناسان و روان‌شناسان از دنیای مجازی

به نظر می‌رسد یکی از دلایل بروز این اتفاق این است که جامعه‌شناسان و روان‌شناسان با پدیده‌های محصول دنیای سایبر به شکل علمی برخورد نمی‌کنند، چراکه آنها دائما یافته‌های گذشته خود را تکرار می‌کنند و می‌خواهند آنها را با مسائل روز تطبیق بدهند، به همین دلیل نمی‌توانند راه حل مناسبی در خصوص آسیب‌های این حوزه ارائه کنند.

افزون براین نباید فراموش کرد که محیط‌های سایبری محصول و فناوری فرهنگ دیگری است که جامعه ما را تحت تاثیر قرار داده بنابراین برای کاستن از اثرات سوء آن باید این محصول را با توجه به فرهنگ حاکم بر کشورمان بومی سازی و هماهنگ کرد.

در واقع ما در برابر دنیای سایبر گرفتار ترجمه شده‌ایم، یعنی فقط از پدیده‌های آن استفاده می‌کنیم به همین سبب نمی‌توانیم اثراتی که بر جامعه تحمیل کرده را تحلیل کنیم، این رویکرد سبب شده هنگام بررسی اثرات دنیای سایبر بر خانواده‌ها، کارشناسان ما به دو گروه تقسیم شوند؛ گروهی که بشدت موافق استفاده از این محصول هستند و در مقابل آنها نیز افرادی قرار می‌گیرند که به شکل افراطی موافق برخورد و محدود شدن این محصول هستند. بنابراین می‌توان گفت ما در مواجهه با دنیای سایبر گرفتار افراط و تفریط شده‌ایم.

این درحالی است که برای بررسی این که موبایل‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری روی خانواده‌ها می‌گذارد به تحلیل و بررسی آمارها نیاز داریم، چراکه ما به نوعی تحت تاثیر سونامی اطلاعات قرار گرفته‌ایم.

لازم به یاد‌آوری است تا‌کنون انقلاب‌هایی مانند ظهور اینترنت، تولید اطلاعات وتجمیع آنها و واکاوی اطلاعات و سیاستگذاری براساس آنها را تجربه کرده‌ایم. این درحالی است که فناوری نیز مدام در حال رشد است. برای نمونه مدتی پیش، از رایانه‌های بزرگ استفاده می‌شد، اما خیلی زود به رایانه‌های شخصی، نوت بوک و تبلت رسیدیم.

این روزها نیز موبایل‌های هوشمند خانواده را تحت تاثیر قرار داده است. نکته اینجاست که رابطه افراد با این وسایل خیلی شخصی شده،زیرا این ابزار برای وارد شدن به زندگی ما میانبر زده اند و ما نیز برای وارد شدن به زندگی دیگران با استفاده از آنها میانبر می‌زنیم.

افزون براین باید خاطرنشان کرد در کشورمان اکنون حدود 40 میلیون نفر از تلفن‌های هوشمند استفاده می‌کنند و براساس بررسی‌های انجام شده می‌توان گفت هر فرد در طول شبانه روز دست‌کم 200 بار به گوشی هوشمند خود رجوع می‌کند.

در چنین شرایطی طبیعی است که روابط بین اعضای خانواده تحت تاثیر قرار می‌گیرد و دیگر افراد مانند گذشته برای گفت‌وگو با یکدیگر وقت نمی‌گذارند. بنابراین مساله تناقضات دنیای سایبر مطرح می‌شود که در اثر آن، شخص با این که با افراد بیشتری در ارتباط است، اما درونگرا و تنها‌تر می‌شود.

دکتر علی‌رضا چابکرو

استاد و پژوهشگر ارتباطات