گنجینه‌گردی با تاریخ نفت

14 اسفند امسال، چهل و نهمین سالگرد وفات دکتر محمد مصدق است که نخست وزیر و سیاستمدار ایرانی در دوره قاجار و پهلوی بود. مصدق پس از کودتای 28 مرداد، توسط یک محکمه نظامی محاکمه شد و بعد از این که سه سال حبس مقرر شده در این دادگاه را گذراند به نوعی به روستای احمدآباد از توابع شهرستان ساوجبلاغ استان البرز تبعید شد و تا پایان عمر در یک خانه که در اصل ملک مادری بود زندگی کرد.

او در همین خانه جان خود را از دست داد و پس از آن که محمدرضا شاه پهلوی با دفن او در قبرستان ابن بابویه شهرری مخالفت کرد، در یکی از اتاق‌های این خانه به خاک سپرده شد. برای این که از تهران به ساوجبلاغ بروید، باید به سمت کرج بروید و از آنجا قدری به سمت شمال حرکت کنید. کل این مسافت 84 کیلومتر خواهد بود که حدود یک ساعت و 20 دقیقه از شما وقت خواهد گرفت. تا یادمان نرفته این را قید کنیم که خانه دکتر مصدق سال 79 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2943 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

جالب است بدانید در پایان هفته آینده هم سالگرد درگذشت آیت‌الله کاشانی را پیش رو خواهیم داشت که دیگر رهبر ملت ایران در جریان ملی شدن صنعت نفت بودند. ایشان همچنین نماینده مجلس شورای ملی و در مقطعی رئیس این مجلس هم بودند.

برای گرامیداشت یاد این شخصیت تاریخی می‌توانید به خانه او در بازارچه نایب‌السلطنه واقع در خیابان 15 خرداد مراجعه کنید. همچنین اگر خواستید بر سر مزار این روحانی حاضر شوید، می‌توانید به امامزاده حمزه در شهرری در مجاورت حرم حضرت عبدالعظیم(ع) مراجعه کنید.

15 اسفند سالروز تاسیس سه موزه در سه نقطه مختلف کشور است. سال 45، موزه شوش در خوزستان تاسیس می‌شود. این موزه که آثار کشف شده در جریان حفاری‌های باستان شناسی شوش را در خود نگه می‌دارد روبه‌روی آرامگاه دانیال نبی در شهرستان شوش قرار گرفته است. آغاز ساخت این موزه سال 42 بوده و سه سال بعد برای بازدید عموم به طور رسمی گشایش یافته است.

موزه دیگری که در این روز افتتاح شده، موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز است. این موزه سال 53 افتتاح شده و سال 56 به محل کنونی خود در 5000 مترمربع مساحت منتقل شده و دارای هشت بخش جانورشناسی، حشره‌شناسی، گیاه‌شناسی، آناتومی، زمین‌شناسی، مردم‌شناسی، تمبر و اسکناس و موزه‌های علوم و تکنولوژی است. تا حرف از شیراز است این را بگوییم که روز 18 اسفند هم سالروز تاسیس موزه تاریخ فارس است. موزه‌ای که هم آثار تاریخی متعددی در آن نگهداری می‌شود و هم مجسمه چندین شخصیت تاریخی در آن قرار داده شده تا تصویرسازی مناسبی از وقایع و افراد تاریخی برای بازدیدکنندگان صورت گرفته باشد.

موزه تاریخ طبیعی اصفهان هم دیگر گنجینه‌ای است که سالگرد تاسیس آن در این روز (15 اسفند) است. این موزه در تالاری تاریخی به نام تیموری که متعلق به دوره تیموریان (بعد از مغولان) است قرار گرفته و سال 67 افتتاح شده است. وجه تمایز موزه تاریخ طبیعی اصفهان این است که تمامی آثار طبیعی و مجموعه‌های ارزنده این موزه در زمینه‌های علوم گیاهی ـ جانوری، زمین‌شناسی و جغرافیایی به همت و سرمایه شخصی دکتر جعفریان استاد دانشگاه اصفهان در مدت 37 سال تلاش مستمر از نقاط مختلف ایران و خارج از کشور گردآوری، خریداری، مبادله یا تهیه شده است.

اما در روز 16 اسفند، این مجموعه فرح‌آباد در ساری مازندران است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت می‌شود. این مجموعه به نوعی شهری است بندری در شمال شهرستان ساری که ظاهرا در دوران صفویه ارج و قرب زیادی داشته و در دوران رونق به سر می‌برده، اما پس از این که با چند حمله از سوی همسایه شمالی روبه‌رو می‌شود؛ به یک شهر متروکه تبدیل می‌شود.

در حال حاضر، بخش مهمی از این مجموعه 40 هکتاری که سال 1355 ثبت ملی شده در دست سازمان‌های دولتی است، اما امکان بازدید از برخی بناها مثل پل، مسجد و حمام وجود دارد. با این حال می‌گویند که برای این که این مجموعه بتواند به جایگاه اصلی خود برسد نیاز به توجه بخصوص در حوزه حفاری دارد.

اما در روز 17 اسفند، دو اثر تاریخی از شهرستان کاشان در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. یکی آسیاب تاریخی فین کاشان که مربوط به دوران تاریخی اسلامی است و دیگری سیل‌بندی که در فین کاشان وجود دارد و مربوط به دوران صفوی است. البته شهرت فین کاشان بیش از هر چیز مربوط به باغ تاریخی است که محل قتل امیرکبیر هم هست. اگر قصد کردید از این مناطق بازدید کنید؛ در نزدیکی این آثار تاریخی می‌تواند از تپه باستانی سیلک که یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های بشری است هم دیدن کنید. البته این نکته هم قابل ذکر است که 17 اسفند 81، مجموعه فرهنگی- تفریحی رامسر مربوط به دوران پهلوی اول هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

19 اسفند دو بنا در شهر آبادان به ثبت ملی رسیده است؛ یکی پل بهمنشیر که روی رودخانه‌ای به همین نام تاسیس شده است. این رودخانه یکی از شاخه‌های رودخانه کارون است. در سایت کوله‌بار، مربوط به سفرهای راهیان نور آمده که این پل، اولین پلی بود که روی بهمنشیر احداث شد و نام‌های دیگر آن، پل چوبی بهمنشیر یا جسر بهمنشیر بود. این پل که روی آن با تخته پوشانده شده بود، پلی بسیار کم‌عرض بود که سال 1290 ش توسط شرکت نفت برای رفت‌وآمد به اهواز و آبادان روبه‌روی در شمالی پالایشگاه ساخته شد و عبور و مرور وسایل نقلیه از آن یکطرفه بود. از آنجا که این پل در محل ایستگاه هفت اتوبوسرانی آبادان روی بهمنشیر ساخته شد، به پل ایستگاه هفت معروف شد. پس از جنگ، پل جدید ایستگاه هفت به نام پل پیروزی یا ثامن‌الائمه(ع)، جایگزین پل قبلی شد.

دیگر اثر ملی ثبت شده در این روز، در شهر آبادان، مجموعه بناهای تاریخی پالایشگاه آبادان است که سال 80 ثبت ملی شده است. این مجموعه شامل ایستگاه آتش‌نشانی که بنای آن مربوط به دوره قاجاریه است و خانه‌هایی مربوط به آن دوران موسوم به بریم و انکس است.

یادمان نرود پالایشگاه آبادان، کلید توسعه این شهر بوده و به‌واسطه ساخت این پالایشگاه در این شهر بوده که بسیاری از مظاهر زندگی مدرن مثل سینما، باشگاه گلف و حتی ورزش فوتبال وارد کشورمان شده است.

دست آخر برای روز 20 اسفند، یک پیشنهاد ویژه داریم. در این روز که سالروز محاصره جزیره هرمز توسط نیروهای متحد انگلیسی و ایرانی در دوره شاه عباسی است به این جزیره که در استان هرمزگان قرار گرفته بروید و از آثار جذاب طبیعی و تاریخی آن مثل خاک سرخ رنگ و قلعه پرتغالی‌ها دیدن کنید.