بهینه‌ سازی مصرف آب، نیاز امروز آب‌ شیرین‌ کن، نیاز فردا

دیروز ایرنا گزارش داده بود پروژه انتقال آب دریای عمان به استان‌های کرمان و هرمزگان مورد تائید سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و این پروژه از آذرماه عملیاتی خواهد شد.

هرچند در نهایت ناچار به استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها خواهیم شد، اما وقتی می‌توانیم با بهینه‌ سازی مصرف آب در بخش کشاورزی و ایجاد محدودیت برای صدور آب مجازی در قالب میوه و تره‌بار مشکلات این حوزه را برطرف کنیم، هیچ نیازی به راه‌اندازی آب‌ شیرین‌ کن نخواهیم داشت زیرا منطقی نیست با هزینه زیاد آب‌شیرین‌کن راه‌اندازی و در مقابل هندوانه صادر کنیم چون برای هر هندوانه به طور میانگین حدود پنج مترمکعب آب مصرف شده و نباید به صادرات چنین محصولاتی افتخار کرد.

باید توجه داشت در دریای عمان و خلیج‌فارس حدود 37 گرم نمک به ازای هر لیتر آب وجود دارد. به این ترتیب می‌توان گفت شیرین کردن یک میلیارد مکعب آب (هزار میلیارد لیتر آب) 37 میلیون تن نمک در پی خواهد داشت و اگر این مقدار نمک را در هرمزگان یا کرمان تخلیه کنیم، به ریزگردهای نمکی بدل خواهد شد بنابراین باید از مسئولان پرسید چگونه می‌خواهند این مساله را مدیریت کنند؟

این در حالی است که باید تاکید کرد منطقی و به‌صرفه این است که شیرین‌کردن آب در مبدا انجام شود؛ اما نکته اینجاست که تخلیه و پساب آب‌شیرین‌کن‌ها باید در اعماق دو تا سه کیلومتری از ساحل انجام شود تا اثرات زیست محیطی کمتری در پی داشته باشد.

درباره هزینه آب‌شیرین‌کن نیز باید یادآور شد برای شیرین کردن 250 میلیون مترمکعب آب در سال تقریبا یک میلیارد دلار باید سرمایه‌گذاری کرد. این درحالی است که تاکنون برآورد نشده اگر این اعتبار در بخش کشاورزی و برای بهینه‌سازی آب اختصاص یابد چقدر آب صرفه‌جویی می‌شود.

بنابراین باید تاکید کرد قبل از هر اقدامی به مساله بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی پرداخته شود زیرا از 400 میلیارد مترمکعب ریزش جوی در کشور حدود 130 میلیارد مترمکعب مهار می‌شود از این مقدار30 میلیارد مترمکعب در مسیر انتقال هدر می‌رود و فقط یکصد میلیارد مترمکعب برای مصرف باقی می‌ماند؛ از این مقدار شش میلیارد مترمکعب در بخش خانگی و چهار میلیارد نیز در بخش صنعتی مصرف می‌شود.

این درحالی است که 90 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، آن‌هم با بهره‌وری 35 درصد، بنابراین باید تاکید کرد حدود 55 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی هدر می‌رود و این بخش بیشترین آسیب را به منابع آب کشور می‌زند.

به این ترتیب برای رفع مشکل کمبود آب در کشور باید اول سیاست‌های صادرات آب مجازی اصلاح شده و بهره‌وری را نیز در مصرف آب در بخش کشاورزی افزایش دهیم و بعد از تحقق یافتن این دو مساله، اگر با کمبود آب روبه‌رو شدیم به دنبال تاسیس آب‌شیرین‌کن برویم.

دکتر عبدالرضا کرباسی - دانشیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران