سوداگری بریتانیا با تریاک

چند دهه پیش از آغاز این جنگ، در سال 1798 میلادی ویلیام پیت، نخست‌وزیر بریتانیا یک گروه را به ریاست مک‌کارتنی به پکن اعزام کرد. هدف از سفر این گروه به چین کسب امتیازات و تسهیلات تجاری بود، اما امپراتور چین از روی احتیاط ترجیح می‌داد مرزهای کشورش را روی بازرگانان و مسیونرهای مذهبی اروپایی ببندد. بریتانیایی‌ها که در مستعمره خود (هند) کشت خشخاش را گسترش داده بودند و چینی‌ها را به کشیدن تریاک تشویق می‌کردند، از این تصمیم امپراتور چین بسیار ناخرسند شدند. آنها به خرید چای از چین ادامه داده و بزودی موازنه تجاری با چین به سود چین و به زیان آنها شد. کمپانی هندشرقی بریتانیا تمام توان خود را برای فروش غیرقانونی تریاک در چین و رواج اعتیاد در این کشور به خرج داده بود. فروش غیرقانونی تریاک در چین که در سال 1800 میلادی فقط 100 تن بود در سال 1838 میلادی به 2600 تن رسیده بود.

در ســال 1839 میلادی لین تسوسیو، حاکم کانتون 20 هزار صندوق تریاک غیرقانونی را ضبط کرده و در ملأعام صندوق‌های حاوی تریاک را معدوم کرد.

این بهانه‌ای بود که لندن انتظار آن را می‌کشید تا گشودن مرزهای چین روی بازرگانان بریتانیایی را به این کشور تحمیل کند. بنابراین، تحت نام مقدس تجارت آزاد، لرد ملبورن نخست‌وزیر ملکه ویکتوریا و پالمرستون وزیر خارجه‌اش، مجلس وست مینستر را متقاعد کردند تا دستور اعزام یک نیروی نظامی به چین و تنبیه حاکم کانتون را صادر کند. یک ناو جنگی بریتانیا بندر کانتون را بمباران کرد و نظامیان بریتانیایی «مجمع الجزایر شوسان» در نزدیکی بندر کانتون را تصرف کردند.

سپس چند کشتی جنگی بریتانیا رودخانه یانگ تسه کیانگ را پیمودند و شهر نانکن (نانجینگ امروزی) پایتخت جنوبی چین را مورد تهدید قرار دادند و حکومت امپراتور تائوکوئانگ را ناگزیر به تسلیم شدن درباره خواسته‌هایشان کردند. این اقدام که بعدها «سیاست توپخانه» نامیده شد به پیمان ننگین نانکن منجر شد.

با امضای پیمان نانکن دوره فاجعه باری مملو از جنگ‌های داخلی و تحقیرشدن‌های مداوم در مقابل بریتانیایی‌ها را که از غرب می‌آمدند، آغاز کرد.

پس از پایان جنگ اول تریاک، با وجود این که بریتانیایی‏ها، امتیازات فراوانی از چینی‏ها گرفته بودند، با این حال از این مصالحه رضایت نداشتند و به دنبال بهانه‏ای برای دریافت امتیازات بیشتر بودند. از این رو به بهانه توقیف یک کشتی بریتانیایی از طرف چینی‏ها، روابط دو طرف باز هم تیره شد. در این زمان، نخست‏وزیر بریتانیا که مردی بهانه‏جو و مغرور بود خواستار عذرخواهی رسمی دولت چین شد. وی بر این عقیده بود که منافع استعمار بریتانیا در هر نقطه از عالم، باید به هر قیمتی حفظ شود. او این امر را نشانه‏ای از قدرت و اعتبار بریتانیا تلقی می‏کرد. در این حال با وجود رفع توقیف کشتی بریتانیایی، چون چینی‏ها حاضر به عذرخواهی نشدند، این بار نیروهای بریتانیایی به بهانه این امر واهی، با کمک فرانسه جنگی را در سال 1856 آغاز کردند که به جنگ دوم تریاک شهرت یافت. در نهایت پس از چهار سال، هنگامی که قوای مهاجم در سال 860 به پکن ـ پایتخت چین ـ نزدیک شدند، چینی‌ها تسلیم شدند.