تنقلات جانشین بی صلاحیت

«سوءتغذیه کودکان ، سالانه 5.5 میلیارد دلار به کشور ضرر می رساند.» این گفته مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه کشور است که در آستانه دومین بررسی کشوری ارزشیابی ملاحظات رشد و تغذیه کودکان زیر 6 سال ، درباره خطرات

کد خبر: ۵۹۰۲۶

اختلال رشد جسمی و تکامل مغزی ، کاهش بهره هوشی و قدرت یادگیری ، افت تحصیلی ، افزایش ابتلا به بیماری ها، پوکی استخوان و در نهایت ، کاهش توانمندی های ذهنی که از مهمترین عوارض سوءتغذیه دوران کودکی است ، برتوسعه اجتماعی و اقتصادی کشورها هشدار می دهد.
بر پایه نخستین بررسی کشوری تبیین وضعیت رشد کودکان که در سال 1377 انجام شد 800 هزار کودک در کشور به کوتاه قدی ، 540 هزار نفر به کم وزنی و 170 هزار نفر به لاغری مبتلا بوده اند.»
امروزه با گسترش علم تغذیه ، دانشمندان معتقدند تغذیه سالم ضامن سلامت بدن است.
گسترده ترین سوءتغذیه گروههای سنی 6 تا زیر 5 سال را تهدید می کند از آنجا که اکثر کودکان تا 6 ماهگی از شیر مادر استفاده می کنند ، با کمبود و مشکلی روبه رو نیستند ، اما به محض استفاده از غذاهای تکمیلی به علت فقر مادی ، ناآگاهی والدین و رعایت نکردن بهداشت ، موجبات سوءتغذیه و کاهش روند صعودی رشد برای کودکان فراهم می شود. در طرح ملی بررسی مواد معدنی آهن و روی و ویتامین های A و D که در سال 80 در گروههای سنی خاص انجام شد ، مشخص شد در 38 درصد کودکان 3 تا 15 ماهه کشور مشکل اساسی کمبود مواد فوق و بیماری کم خونی وجود دارد. آمارها نشان می دهد ، حدود 30 درصد کودکان زیر 5سال به کمبود آهن دچار هستند.
علاوه بر این بیماری کم خونی که در اثر کمبود آهن در کودکان دیده می شود ، در دختران بسیار گسترده تر از پسران گزارش شده است.
به گفته متخصصان دانشگاه علوم پزشکی ایران نیمی از مرگ و میرهای کودکان جهان در اثر سوءتغذیه رخ می دهد و کودکان در 6 ماهه نخست زندگی آسیب پذیرترین دوران خود را از نظر ابتلا به سوءتغذیه می گذرانند. مهمترین و خطرناک ترین دوره زندگی که در آن سوءتغذیه ایجاد می شود و عوارض غیرقابل برگشتی بر جا می گذارد ، دوران جنینی و 6 ماهه اول زندگی کودکان است.

عوارض سوءتغذیه

تغذیه بد و نادرست با تاثیر مستقیم روی عملکرد اندام ها و دستگاه های مختلف بدن همچنین سرمنشاء ایجاد بیشتر بیماری ها و اختلالات بدنی در انسان است.
مطالعات متعددی بیانگر تاثیر سوءتغذیه در بروز اختلالات قلبی عروقی ، مشکلات و بیماری های گوارشی و عوارض خونی ، بروز انواع عفونت ها و بیماری های مرتبط با برخی بیماری های سرطانی است.
با توجه به نظام صحیح تغذیه در دوران کودکی و بلوغ ، تغذیه سالم از اسباب اصلی حصول به رشد بدنی است. سوءتغذیه در کودکان ، علاوه بر اثرات سوء و زیانبار در بروز انواع اختلالات بدنی و بیماری های مرتبط باعث به تعویق افتادن رشد و حتی رشد ناقص می شود.
در این زمینه ، منحنی های استاندارد رشد کودکان که نسبت سنی قد و وزن را اندازه می گیرند ، تاثیر تغذیه نامطلوب را در رشد کودکان زیر 5 سال به صورت کاملا دقیقی نشان می دهد. تاثیر جبران ناپذیر دیگری که سوءتغذیه در این سنین دارد ، اثرات سوءتغذیه بر رشد سیستم عصبی و تکامل قوای ذهنی است.

الگوی غذایی ایرانیان مناسب نیست

انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی در گزارشی اعلام کرده است ، در طول یک دهه (1374-1364) دو نوع تحول اساسی در سبد غذایی خانوارهای شهری و روستایی ایجاد شده است ، که شامل کمیت و کاهش وزن سبد و دیگری جابه جایی میان کالاهای سبد است ، به طوری که وزن گوشت ، لبنیات ، سبزی و میوه کاهش یافته و جای خود را به کالاهای نشاسته ای ، چربی و قند داده است. آخرین بررسی ها نشان می دهد که (1378) 15.4 درصد کودکان زیر 5 سال از کوتاه قدی ، 10.9 درصد از کم وزنی و 4.9 درصد از لاغری متوسط و شدید رنج می برند.

مشکل اساسی این است که از وقتی کودک بسیار کوچک است (قبل از 2 سالگی) والدین نوشابه شکلات و تنقلات را به سبدغذایی او اضافه می کنند

این جابه جایی از لحاظ کیفیت غذا و تامین نیاز سلولی جنبه منفی داشته و سیری شکمی ، جای سیری سلولی را گرفته است. سیری شکمی ، عبارت است از مرتفع کردن حالت گرسنگی در حالی که سیری سلولی تامین واقعی نیازهای غذایی و فیزیولوژیک بدن و تامین سلامت تغذیه ای است.
تعیین ارزش تغذیه ای سفره خانوارهای ایرانی نشان می دهد که ویتامین B2 تنها ماده مغذی کلیدی است که در کل کشور مشکل کمبود دریافت ندارد و کمبود ویتامین A در مناطق روستایی بیشتر دیده می شود. ارزیابی الگوی غذای مصرفی از نظر امنیت غذایی نشان می دهد که 20 درصد مردم دچار کمبود انرژی و حدود 40 تا 50 درصد دچار کمبود کلسیم و ویتامین های A و B2 بوده اند.
براساس نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران در سال 83 که از سوی مدیریت کل آمارهای اقتصادی انجام شده ، از 49 هزار و 515 ریال هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری (حدود 13 هزار و 445 ریال) 27.2 درصد سهم گروه هزینه خوراکی ، آشامیدنی ها و دخانیات است که بیشترین سهم از کل هزینه ناخالص (معادل 7.1 درصد) متعلق به هزینه انواع گوشت بود که پس از آن میوه تازه با 3.7 درصد شیر و فرآورده های آن و تخم پرندگان با 3.1 درصد در رتبه های بعدی قرار دارند.
در یک جمع بندی می توان گفت ، الگوی مصرفی خانوار ایرانی بویژه از نظر تامین ریزمغذی ها کیفیت چندانی ندارد.

تبلیغات نادرست

در حال حاضر ، با تنوع و افزایش روز به روز عرضه تنقلات آن هم در انواع مختلف پیدا کردن تنقلات مناسب برای کودکان ، این مشتریان همیشه پر و پا قرص تنقلات مثل پیدا کردن سوزن در انبار کاه است.
مشکل اساسی این است که از وقتی کودک بسیار کوچک است (مثلا قبل از 2 سالگی) والدین نوشابه ، شکلات و تنقلات اینچنینی را به سبد غذایی او اضافه می کنند. درواقع بیشتر تنقلات موجود در فروشگاه ها پر از چربی و شکر هستند که دارای ارزش غذایی کافی نبوده ، حتی از این منظر نامناسب هستند. متخصصان تغذیه معتقدند شایع ترین مشکل تنقلات در کودکان این است که آنها عادت می کنند یک نوع از تنقلات خاص مثل کیک ، پفک و چیپس را هر روز مصرف کنند. این در حالی است که تنقلات غذایی کم ارزش یکی از عوامل اختلال در رشد کودکان هستند.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران ، مصرف تنقلات غذایی کم ارزش به دلیل تهی بودن از ویتامین ها و املاح و مقادیر ناچیز انرژی و پروتئین سبب پر شدن معده کودک می شوند و با کم کردن اشتهای کودک در ایجاد سیری کاذب ، فرصت تغذیه با غذای مغذی را از او سلب می کنند.
نتایج حاکی از آن است که گوشت و تخم مرغ 3 بار در هفته مصرف می شود ، در حالی که تنقلات کم ارزش غذایی 9 بار در هفته مصرف شده اند.

سوء تغذیه یک پیامد است

دکتر مسعود کیمیاگر ، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران درباره سوءتغذیه در کودکان می گوید: سوءتغذیه یک پیامد است که در اثر متقابل انسان و محیط به وجود می آید.مجموعه عواملی نظیر دسترسی ناکافی به غذا، مبتلا شدن به بیماری ها، ناآگاهی و تغذیه نادرست کودکان موجب بروز این بیماری است.
وی ادامه می دهد: بروز سوء تغذیه یا به صورت کمی است ، یعنی مقدار غذای دریافتی ناکافی است ، یا به صورت کیفی است ؛ یعنی شکم سیر شده و کالری مورد نیازش را دریافته ، اما مواد مغذی را دریافت نکرده است.
دکتر کیمیاگر درباره انواع سوءتغذیه در کودکان می افزاید: سوءتغذیه در کودکان یا به صورت کوتاه قدی ، کم وزنی و یا به صورت لاغری تجلی پیدا می کند ، که در اثر کم توجهی آشکار والدین به افزودن غذای کمکی در دوران شیرخوارگی است ؛ چراکه اغلب والدین دادن غذاهای کمکی را یا دیر شروع می کنند ، یا زمانی هم که آن را می افزایند نیاز سلول او را تامین نمی کند ، که البته این بستگی به میزان آموزش و برنامه های بهداشتی و حساسیت و توجه والدین به نوع تغذیه کودک دارد.
وی معتقد است شاید بتوان گفت فرهنگ غذایی گذشته ما از جهاتی بهتر از حال باشد. حداقل از این نظر که تنقلات کمتری در دسترس کودکان بود و بچه ها از مواد بهتری تغذیه می شدند.
از طرفی آنها امکانات موجود را هم نداشتند علاوه بر این ، در حال حاضر تفاوتی را که در تغذیه کودکان دختر و پسر قایل می شدند و براساس دیدگاه سنتی به تغذیه پسران بیشتر رسیدگی می شد ، نداریم و این تبعیض از بین رفته ، اما از سوی دیگر با ورود مواد غذایی کم ارزش مانند تنقلات و بخصوص تبلیغات مکرر آنها سبب شده که به مصرف کنندگان کاذبی تبدیل شویم که حتی کودکان زیر 2 سال هم جزیی از این مجموعه هستند.
این متخصص می افزاید: در ایران به طور متوسط از هر 6کودک یک نفر مبتلا به سوءتغذیه است. اولویت دهی به تغذیه کودکان زیر 5 سال در خانه و جمع آوری مجموعه ای از غذاهای مفید جدا از شرایط اقتصادی و تورم و رعایت بهداشت می تواند این آمار را مرتفع تر کند.

تصویب سیاست های غذایی

چندی پیش براساس ماده 585 برنامه چهارم توسعه تحت عنوان توسعه سلامت ، امنیت انسانی و عدالت اجتماعی دولت موظف شد به منظور نهادینه کردن مدیریت ، سیاستگذاری ، ارزشیابی و هماهنگی و امنیت غذا و تغذیه در کشور، تامین سبد مطلوب غذایی و کاهش بیماری های ناشی از سوءتغذیه و گسترش سلامت همگانی در کشور شورای عالی سلامت و امنیت غذایی را با ادغام شورای غذا و تغذیه و شورای عالی سلامت تشکیل دهد.
همچنین سازمان صدا و سیما، وزارت بهداشت و درمان و دستگاه های اجرایی مکلف شدند برنامه های آموزشی لازم به منظور ارتقای فرهنگ و سواد تغذیه ای جامعی تهیه ، اجرا و از تبلیغ کالاهای مضر تندرستی خودداری کنند.
امیدواریم با این گونه برنامه ها و اجرای آنها شاهد پرورش کودکانی سالم باشیم.