درد دل‌های زن ایرانی روی امواج

در یکی از روزهای میانی هفته که استودیوی رادیو گفت‌وگو میزبان تنی چند از اصحاب رسانه است و بحثی داغ در خصوص موضوع زن و رسانه، میان مجری و مهمانان برنامه جریان دارد، پای صحبت عوامل زن امروز، جامعه فردا می‌نشینیم تا نظر این برنامه‌سازان را در خصوص یکی از برنامه‌های پرشنونده رادیو گفت‌وگو جویا شویم.

نخستین ویژگی‌ای که در زن امروز، جامعه فردا دیده می‌شود حضور تیمی کاملا زنانه در برنامه است؛ مساله‌ای که اگر با غرض و تصمیم قبلی دست‌اندرکاران رادیو گفت‌وگو صورت می‌گرفت، جای پرسش‌های بی‌شماری داشت. سردبیر برنامه در این خصوص نظری متفاوت دارد.

در این مورد می‌گوید: عوامل این برنامه به صورت کاملا اتفاقی کنار یکدیگر جمع شدند و حاصل این همکاری چنین شد که مخاطب و مهمانان برنامه با گروه برنامه سازی زنانه مواجه هستند. در پاره‌ای مواقع برای مهمانان برنامه نیز جالب توجه است که با تیمی کاملا زنانه در این برنامه روبه‌رو می‌شوند.

منصوره صامتی (سردبیر و مجری) این مساله را کمک‌کننده در پیشبرد اهداف برنامه می‌داند و می‌گوید: همکاری یک تیم زنانه کمک می‌کند تا بهتر با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم؛ البته شخصا معتقدم رسانه ما به عنوان تریبونی برای الگوسازی در جامعه موظف است هم برای مردان و هم زنان الگوی سبک زندگی ارائه کند.

اولین رویکردی که از نام این برنامه به ذهن متبادر می‌شود، تبیین موضوعاتی مبتنی بر دغدغه‌ها و مشکلات زنان در جامعه امروز ایران است. از این‌رو تصور می‌شود جامعه مردها در پردازش موضوعی و هدف قرار گرفتن میان مخاطبان برنامه سهم کمتری داشته باشند. منصوره صامتی اما نظر دیگری دارد.

او می‌گوید: در این برنامه جنسیت مخاطبان مورد توجه ما نبوده است. اتفاقا در این برنامه زن را مقابل جامعه قرار می‌دهیم. یعنی زن امروز ما حتما جامعه فردا که اعم از زنان و مردان آینده هستند را تربیت خواهد کرد. پس زن امروز اگر دچار مشکل و مخاطره باشد و به درستی تربیت نیابد، زنان و مردان فردا دچار مشکل خواهند بود.

وی که وظیفه تهیه گزارش‌ها و تحقیقات پیش از برنامه را نیز عهده‌دار است، ادامه می‌هد: مدت زمان زیادی طول کشید تا طرح این برنامه در رادیو گفت‌وگو به تصویب رسید. به هر حال وقتی صحبت از مسائل مبتلابه زنان در میان باشد، بستر فرهنگی جامعه به سمت فمینیسم گرایش پیدا می‌کند و خدا را شکر در رادیو گفت‌وگو با تحلیل‌های منصفانه، این طرح پذیرفته شد. تلاش ما از ابتدا بر این بود که بحث زن در مقابل جامعه و هیاهوی زندگی مردمی را نشان دهیم و این مساله از آرم آغازین برنامه گرفته تا گفت‌وگوهای کارشناسی به چشم می‌خورد. حتی سلام برنامه، خانم‌ها و آقایان را خطاب قرار می‌دهد و صفت ویژه‌ای را برای زنان در نظر نمی‌گیرد، چون زن و مرد را شریک یکدیگر می‌داند.

فتانه سوزنده تهیه‌کنندگی زن امروز، جامعه فردا را عهده‌دار است. وی درخصوص چینش برنامه می‌گوید: اکثر موسیقی‌هایی که انتخاب می‌کنیم کاملا با موضوع برنامه همخوانی دارند؛ مثلا اگر موضوع برنامه به حضور و مشارکت زنان در حوزه‌های اجتماعی، رسانه‌ای، سیاسی و... اختصاص یابد از موسیقی حماسی ایرانی یا مهیج بهره می‌بریم.

وی ادامه می‌دهد: رادیو گفت‌وگو چنین می‌طلبد که برنامه‌ها مبتنی بر کارشناسی باشد و با توجه به این ویژگی، نوع و طرز استفاده از موسیقی بسیار مهم و تاثیرگذار است. به طور کلی در رسانه و بخصوص رادیو، موسیقی نقش پررنگی دارد، چون خستگی کلام در ذهن شنونده را از میان می‌برد. براساس قواعد، پس از 15 دقیقه گفت‌وگو باید از یک قطعه موسیقی مناسب استفاده شود. اما در رادیو گفت‌وگو آنچنان جای بهره‌مندی از موسیقی نیست و برنامه عموما کارشناس محور است، ولی تهیه‌کننده‌ها سعی می‌کنند با توجه به موضوع به استفاده و انتخاب قطعات متنوع موسیقایی اقدام کنند.

سوزنده با تاکید بر این که آرم برنامه متشکل از بخش‌های کوتاه گزارشی و صدای همهمه شهر، هیاهوی روز و ازدحام خیابان‌هاست، می‌گوید: آنونس زن امروز، جامعه فردا همچنین شامل نقطه نظرات آحاد جامعه و بویژه آقایان درخصوص خانم‌هاست. در این راستا نظر اکثر اقشار جامعه پرسیده و در آرم برنامه جای داده شده است.

وی با بیان این مطلب که دقت خانم‌ها در برنامه‌سازی رادیو بیشتر به چشم می‌آید، می‌گوید: با توجه به این‌ که برنامه زن امروز، جامعه فردا با محوریت بانوان تولید می‌شود، معتقدم برنامه‌سازان خانم نیز می‌توانند نقش پررنگ‌تری در چینش ساختاری و محتوایی آن ایفا کنند حتی کارشناس ـ مجری این برنامه که سردبیری زن امروز... را نیز عهده‌دار است، بهتر از یک مجری آقا می‌تواند برنامه را اداره کند.

وی حضور مجری به عنوان سردبیر را منجر به وحدت فکری در برنامه می‌داند و می‌افزاید: در این برنامه همه موضوعات به صورت کاربردی مطرح می‌شوند، ولی از این میان برنامه‌ای که به ازدواج خانم‌ها و نوع زندگی آنها اختصاص داشت بیشتر از دیگر موضوعات مورد توجه بنده قرار گرفت. پیش از این تصور می کردم برای افرادی که در رسانه کار می‌کنند، ازدواج با سختی‌های بسیاری همراه است، ولی با توجه به مباحث پیش آمده و گفته‌های کارشناسی طرز فکرم در این خصوص تغییر کرد.

بخش عمده‌ای از آنچه در زن امروز، جامعه فردا روی آنتن شنیده می‌شود حاصل تلاش هماهنگی این برنامه در مراحل پیش تولید است.

مریم طاهری به عنوان یکی از عوامل پرکار این برنامه وظیفه دعوت و چینش مهمانان به فراخور موضوع هر برنامه را عهده‌دار است.

وی در خصوص قرارگیری تیم کارشناسی در برنامه می‌گوید: برخی مسوولان براحتی دعوت ما را می‌پذیرند، اما گاه با مشکلاتی نیز مواجه هستیم. برای مثال برای حضور ریاست مرکز امور زنان ریاست جمهوری در برنامه، با وجود پیگیری‌های متعدد همچنان موفق به دعوت از ایشان نشده‌ایم. برخی مسوولان با وجود وظایفشان در خصوص پاسخگویی با دلایلی چون کمبود وقت، معاونان خود را برای شرکت در برنامه معرفی می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: برخی مهمانان پیش از حضور در استودیو تصور می‌کنند قرار است با کارشناسانی همکلام شوند که دیدگاه‌های بسیار متفاوتی دارند، اما وقتی پای بحث می‌نشینند با وجود دلخوری‌های کلامی، مباحث را به سرانجام می‌رسانند؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت زن امروز... با وجود هفته‌ها تداوم گفت‌وگویی در قالب یک موضوع خاص، اندیشه‌های متعددی را بیان می‌کند که از دید بنده یکی از مزایای این برنامه محسوب می‌شود.

طاهری می‌گوید: از جمله موضوعاتی که شخصا علاقه‌مندم در این برنامه مورد بررسی قرار گیرد، این است که زنان جامعه ما تا چه اندازه از شرایط موجود و جایگاه خود راضی هستند. از طرفی بنده مسوولیت هماهنگی برنامه‌های دیگری در رادیو گفت‌وگو را عهده‌دار هستم، اما معتقدم زن امروز... در این میان برنامه‌ای ویژه است.

گزارش‌های برنامه زن امروز، جامعه فردا با رویکردی واقعگرایانه و دور از خود سانسوری در فواصل گفت‌وگوها پخش می‌شود و در اکثر مواقع مرجعی می‌شود برای آغاز فصلی جدید در پرسش و پاسخ میان مجری و مهمانان برنامه. این بخش غالبا به انعکاس نظر جوانان در خصوص موضوع برنامه اختصاص دارد و گاه گپ و گفتی دوستانه را میان گزارشگر و زنان صاحب مشاغل مختلف شکل می‌دهد؛ اما آیا ساخت یک برنامه مستقل در نام، شکل، کارکرد و محتوا برای خانم‌ها به ایجاد فاصله جنس زن و مرد میان مخاطبان این برنامه منجر می‌شود؟

صامتی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: این برنامه در نگاه عام مسلما دارای مسائلی مختص زنان است، چون به هر حال این دو جنسیت دارای تفاوت‌هایی با یکدیگر هستند که در تعالیم و دستورات اسلام نیز این تفاوت‌ها رعایت شده است؛ اما از منظر آسیب‌شناسی هرگاه عنوان یا حرکتی به نام زنان ثبت می‌شود، نشان می‌دهد در آن حوزه دچار مشکلاتی هستیم. از سویی اگر برنامه‌ای با عنوان مرد امروز، جامعه فردا یا عناوین دیگری تهیه شود، از سوی جامعه مردان واکنش‌هایی را شاهد خواهیم بود و این مساله مضحک به نظر خواهد رسید.

مهم‌ترین وجه برنامه‌سازی در رادیو گفت‌وگو مبتنی بر سعه‌صدر برای شنیدن اندیشه‌های متفاوت است؛ چنانچه در حوزه زنان این تضارب آرا به صورت حداکثری و صفر و صدی نمود می‌یابد و این گفتمان مشترک در بحث زنان و مردان به جای قرار گرفتن مقابل یکدیگر، اگر کنار هم و در سایه‌ای از مودت و مهربانی جای گیرند، می‌توان گفت برنامه به موفقیت رسیده است.

در این راستا، سردبیر زن امروز... مسیر پیش‌روی این برنامه را مبتنی بر حرکت روی لبه تیغ توصیف و اضافه می‌کند: در بیان اندیشه‌های متفاوت برخی نظرات با خط‌مشی و شاکله اصلی برنامه در تقابل است و همواره این درخواست از سوی برنامه‌سازان زن امروز مطرح بوده که اندیشه‌های متفاوت با ما اجازه دهند در ظرف رسانه‌ای همچون رادیو گفت‌وگو افکار مختلف در مورد زنان تبلور یابد.

وی بسیاری از مشکلات مبتنی بر جامعه زنان را از سوی خود آنها می‌داند و تاکید می‌کند: بسیاری از شکایات مبنی بر عدم احترام آقایان به خانم‌ها و نادیده گرفته شدن آنهاست. سوال زن امروز، جامعه فردا این است که آیا مادران دیروز ما تربیت‌کننده همین مردان نیستند؟ پس فرهنگ خانم‌ها در تربیت نسل آینده بسیار تاثیرگذار است، بنابراین باید در حوزه زنان بازنگری داشته باشیم تا در سیاستگذاری‌ها نیز کمک‌کننده باشد.

مجری زن امروز... صحبت‌هایش را چنین کامل می‌کند: قانون اساسی بر مبنای شرع مقدس مسائلی را پیش‌بینی کرده است که متاسفانه به دلیل بسترهای فرهنگی از سوی مسوولان مرد در رده‌های سیاسی به اجرا درنمی‌آیند؛ بنابراین می‌بینیم تاکیدات امام(ره) و رهبر معظم انقلاب مبتنی بر چنین مسائل مثبتی است و سیاستگذاران ما راه دیگری می‌روند.

صامتی بخشی از توفیق زن امروز... را برگرفته از گنجایش‌های رسانه‌ای رادیو گفت‌وگو می‌داند و اضافه می‌کند: پیش از شروع هر برنامه، با مهمانان صحبت می‌کنم و از آنها می‌خواهم نظرات خود را صریح ابراز کنند، چون رادیو گفت‌وگو فضایی است برای گفتمان اندیشه‌ها؛ بنابراین می‌طلبد کارشناسان دعوت شده از خودسانسوری پرهیز کنند. فکر می‌کنم چنین برنامه‌ای مهم‌ترین نیاز جامعه امروز ما و دریایی از آگاهی‌های دوطرفه است.

وی در پایان می‌گوید: یکی از موضوعاتی که در این برنامه بسیار با استقبال مواجه شد، پرداختن به زنان خانه‌دار بود که با داشتن تحصیلات بالا، فعالیت در منزل و تربیت فرزند را برگزیده‌اند که اگر با انصاف بنگریم، می‌بینیم در جامعه امروز ارزش فعالیت زن در خانه را تنزل داده‌ایم؛ بنابراین خانم‌ها به هر قیمتی حاضرند در جامعه حضور داشته باشند. این‌گونه موضوعات نگاه گسترده و جلسات متعددی می‌طلبد و در یک یا دو برنامه نمی‌توان همه ابعاد آن را مورد بررسی و کنکاش قرار داد و زن امروز... محملی است برای پرداختن به این موضوعات.