سهم اقتصاد دیجیتال در ایران

اقصاد دیجیتال مانند تمام پدیدههای نوظهور دنیا دارای پتانسیلهای نهفتهای است که میتواند با توجه به ظرفیتهای موجود در کشور به تکاپو درآید. فناوریهای دیجیتال تاثیر زیادی بر بخشهای مختلف یک اقتصاد مانند بخش سلامت، آموزش و خدمات دولتی دارند.در دنیای امروز اقتصاد دیجیتال تنها بهعنوان یکی از مهمترین پیشرانهای رشد اقتصادی نیست، بلکه بسیاری از کشورها آنرا بهعنوان فرصت طلایی برای توسعه و نوآوری در قرن حاضر میدانند. اقتصاد دیجیتال را میتوان در سه سطح مورد بررسی قرار داد. سطح نخست مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات است که نقش زیرساخت را برای اقتصاد دیجیتال ایفا میکند. شرکتهایی که ظهور و بروز آنها در عصر دیجیتال رخ داده در سطح دوم قرار دارند و در سطح سوم، شرکتهایی هستند که پیش از عصر دیجیتال وجود داشتند و برای نوآوری و سودآوری بیشتر قصد مهاجرت به اقتصاد دیجیتال دارند. میزان رشد اقتصاد دیجیتال هر ساله حدود ۱۰ درصد بوده که این مقدار از رشد سالانه اقتصاد کل دنیا بیشتر است. در بازارهای نوظهور، اقتصاد مبتنی بر اینترنت هرساله بین ۱۲ الی ۲۵ درصد رشد میکند. بر اساس گزارشهای جهانی در سال ۲۰۲۳، ارزش فناوریهای دیجیتال در زیستبوم اقتصادی ۲۹۴میلیارد دلار بوده و عدد امسال ۳۴۰میلیارد دلار است و تا سال ۲۰۳۲ باید ارزشش به بیش از هزارمیلیارد دلار برسد.حوزه اقتصاد دیجیتال نیز در سه بخش اصلی تشکیل شده که یک بخش آن سختافزار و نرمافزار حوزه آیسیتی و تولید محصولات مبتنی بر فناوری اطلاعات مانند تولیدات سخت و نرم است، از تجهیزات رایانهای گرفته تا شبکه و تولید نرمافزارهایی که مشتریان گوناگون به آنها احتیاج دارند. بخش دوم نیز پلتفرمهایی است که در این فضا در قالب اقتصاد پلتفرمی و مبتنی بر فناوری شکلگرفتند و بخش سوم حوزه اقتصاد دیجیتال که جنبه عمومیتر دارد، دیجیتالیشدن اقتصاد است. بدین معنی که در هر جایی هر ظرفیتی که وجود دارد از فناوری برای ارتقای کسبوکارهای معمولی با هدف افزایش بهرهوری و سودآوریشان در جامعه بهره گیرند.اکنون بیش از ۳۰هزار استارتاپ بزرگ و شرکت فناور در زیستبوم جهانی فناوریهای مالی کار میکنند و در سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ تعداد استارتاپها دوبرابر شده است و در سال ۲۰۲۴ حدود ۵/۳میلیارد نفر از جمعیت کرهزمین از پرداختهای دیجیتال در انجام معاملات استفاده و حدود ۶۵درصد از مردم دنیا حداقل از یک برنامه کاربردی فناوریهای مالی استفاده کردهاند.خوشبختانه میزان نفود اینترنت و گوشیهای هوشمند در ایران طی سالیان اخیر رشد چشمگیری داشته است و این رشد، بستری را فراهم آورده تا شرکتهای دانشبنیان و استارتآپها بتوانند در آن خدمات خود را ارائه دهند و سبب رشد اقتصاد دیجیتال در کشور ما شده است. هماکنون سهم اقتصاد دیجیتال در تولید ناخالص ملی ایران حدود ۷.۹درصد است درحالیکه میانگین جهانی آن ۱۵درصد است، اما حتی در کشورهای همسایه این رقم به ۲۰درصد هم میرسد. این رقم در کشورهای توسعهیافته بهمراتب عدد بالاتری را نشان میدهد. بهعنوانمثال سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی چین، بهعنوان دومین قدرت اقتصادی دنیا، ۴۱درصد است و کشورها به اقتصاد دیجیتالی بهعنوان یک فرصت تاریخی برای جهش اقتصادی نگاه میکنند.حجم اقتصاد دیجیتال امارات تا سال ۲۰۳۱ به بالای ۱۴۰میلیارد دلارخواهد رسید. عربستانسعودی نیز بر اساس شاخص بلوغ GovTech بانک جهانی برای سال ۲۰۲۲، بهترین رشد در منطقه و سومین رشد در سطح جهان بهدلیل تحول در دولت دیجیتال خود است. بااینحال سهم اقتصاد دیجیتال در ایران را میتوان با توسعه استفاده از ابزارهای هوشمصنوعی در صنعت مالی به میزان قابلتوجهی افزایش داد. سهم اقتصاد دیجیتال به ۱۰درصد میرسددرحالحاضر قانون برنامه هفتم توسعه راهنمای مسیر اقتصاد دیجیتالی در کشور است و بین ۵ تا ۷ درصد از قوانین آن بهطور مستقیم و غیرمستقیم به توسعه سهم اقتصاد دیجیتالی از تولید ناخالص داخلی مرتبط است. با توجه به اسناد بالادستی که در کشور وجود دارد بهویژه احکام قیدشده در برنامه هفتم توسعه قرار است سهم ۱۰درصدی از اقتصاد دیجیتال در تولید ناخالص ملی تا پایان سال۱۴۰۷محققشود.هوشمصنوعی،رایانش ابری،امنیت سایبری،تحلیل کلاندادهها،واقعیتافزودهواینترنت اشیا فناوریهای کلیدی تشکیلدهنده زیستبوم اقتصاد دیجیتال هستند. بدون تردید هوشمصنوعی و الگوریتمهای مرتبط با آن مهمترین نقش را در بین فناوریهای نوظهور درزیستبوم اقتصاد دیجیتال کشوردارندوتوسعه بهکارگیری فناوریهای هوش مصنوعی، کاربردپذیری فناوریهای نوظهور دیگری را ــ مانند متاورس ــ در پی خواهد داشت.