هشدار جایزه‌ کتاب‌ سال برای جشنواره‌ها

در سالی که به علت شرایط ویژه کشور ناشی از شیوع ویروس‌ کرونا، فرهنگ و هنر کار چندانی را از پیش نبرد، همین که رویدادی چون جایزه‌کتاب‌سال اختتامیه خود را به خوبی و خوشی برگزار کرد، اتفاق مبارکی است.

اما در این خصوص نکته‌ای به ذهن می‌رسد که بایست به آن دقیق شد. در سالی که گذشت، جشنواره‌ها و کنگره‌های ادبی، فرهنگی و هنری به طور کلی بسیار کم‌فروغ بودند.

تعدادی از این جشنواره‌ها به طور کلی تعطیل شدند و هیچ فراخوانی برای آنها صادر نشد و تعداد اندکی که برگزار شدند نیز طبیعتا با آن حرارت هرساله به پایان نرسیدند.

از جمله این جشنواره‌ها می‌توان به جشنواره‌شعرفجر اشاره کرد که به نوعی بی‌روح و بی‌سروصداتر از هر سال به کار خود پایان داد.

حال که جایزه‌ کتاب‌ سال نیز به کار خود خاتمه داده، شاید بد نباشد اگر مسؤولان و مشاوران آنها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به بررسی عملکرد جشنواره‌های برگزار شده و مقایسه آنها با یکدیگر بپردازند تا نقاط ضعف و قوت این رویدادهای فرهنگی مشخص شود.

تاکید نگارنده بر جایزه‌ کتاب‌ سال و معیار قراردادن آن در بررسی عملکرد جشنواره‌ها به این علت است که با اعلام نتایج این جشنواره در روز گذشته، نکاتی برای اهالی فرهنگ و هنر آشکار شد.

با یک مقایسه کوچک در نتایج این جایزه و جشنواره‌شعرفجر می‌توان به نکات مهمی پی برد. به عنوان نمونه، خوب است بدانید هرساله برگزیده‌های جوایز مهم وزارت ارشاد، در جایزه‌ کتاب‌ سال به طور نمادین مورد تجلیل قرار می‌گیرند.

یعنی برای مثال کتابی که برگزیده جایزه‌ جلال‌ آل‌ احمد شده، در جایزه‌کتاب‌سال نیز به صورت نمادین تقدیر می‌شود.

همین امسال هم رمان «اوراد نیمروز» اثر منصورعلیمرادی از انتشارات‌نیماژ که در جایزه‌جلال از آن قدردانی شده‌بود، در جایزه‌کتاب‌سال نیز تقدیر شد.

این به نوعی ارزش افزوده‌ای است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر جشنواره‌های خود و برگزیدگانش می‌گذارد و خیلی هم خوب است اما جالب است که هیچ‌کدام از برگزیدگان و تقدیرشدگان جشنواره‌

شعر فجر، در جایزه‌ کتاب‌ سال حتی مورد تقدیر نیز قرار نگرفته‌اند! جشنواره‌ شعر فجر امسال به ۳۶نفر به عنوان برگزیده یا شایسته‌تقدیر، جایزه داده‌است اما حتی یک نفر از این جمع هم مورد اقبال سیاست‌گذاران جایزه‌ کتاب‌ سال قرار نگرفته‌اند.

اینجاست که معتقدیم باید یک بازنگری جدی در جشنواره برگزار شده به عمل آید تا علت و علل این اتفاق بررسی شود. آیا این مساله نمی‌تواند منعکس‌کننده نگاه یکسویه و سلیقه‌ای مسؤولان جشنواره‌شعرفجر باشد؟ مثال دیگری می‌زنم: در برهه‌ای که نتایج جشنواره‌شعرفجر اعلام شد، جشنواره‌ای دقیقا مشابه همین جشنواره در کشور در حال برگزاری بود.

نام این جشنواره «جایزه‌ ادبی مشهد» بود که قرار بود بین کتاب‌های شعر منتشرشده در سال ۹۸ در قوالب گوناگون شعری داوری کند؛ یعنی دقیقا مثل جشنواره‌شعرفجر.

وقتی اسامی برگزیدگان فجر اعلام شد، جایزه ادبی مشهد نیز اسامی نامزدهای بخش‌های مختلف خود را اعلام کرد و در کمال ناباوری حتی یک کتاب در بین این دو جشنواره یکسان نبود! این در حالی است که بیشتر کارشناسان نتایج داوری جایزه ادبی مشهد را منصفانه، منطقی و درست و نتایج جشنواره‌فجر را براساس سلایق شخصی برگزارکنندگان می‌دانستند.

با این اوصاف لازم است برگزارکنندگان و متولیان جشنواره‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عملکرد جوایز هنری خود را در سالی که گذشت، جدا بررسی کرده و برای سال‌های آتی تصمیمات ویژه‌ای اتخاذ کنند تا دیگر شاهد رویدادهای این‌چنینی نباشیم.

پیمان طالبی - شاعر و روزنامه‌نگار / روزنامه جام جم