لذت پرواز

وقتی لاستیک هواپیما می‌ترکد!

اوایل هفته جاری خبر ترکیدن لاستیک هواپیمایی در تبریز منتشر شد. هواپیمای بوئینگ ام‌دی متعلق به یکی از شرکت‌های هواپیمایی داخلی که از مبدأ فرودگاه مهرآباد تهران عازم فرودگاه تبریز شده بود، پس از فرود در فرودگاه مقصد دچار ترکیدگی در هر چهار لاستیک ارابه‌های فرود اصلی خود شده است. البته زمان دقیق این حادثه که آیا در زمان فرود بوده یا بعد از آن هنوز نیاز به بررسی و انتشار نظر کارشناسان سازمان هواپیمایی کشوری ایران دارد؛ ولی برخی از دلایل ترکیدن لاستیک هواپیما موضوع یادداشت این هفته است.

کد خبر: ۱۱۹۰۴۸۶

لاستیک هواپیماهای تجاری بسته به بیشینه وزن نشست و برخاست آنها و نوع لوازم استفاده شده در فلنج (محل نصب لاستیک روی هواپیما)، می‌تواند متفاوت باشد، اما همه این لاستیک‌ها از اصول مشابهی در طراحی و ساخت پیروی می‌کنند. چند لایه لاستیک تقویت شده با الیاف مختلف که درون یک لایه لاستیک ضخیم قرار گرفته و بر روی فلنج، نصب می‌شود. لاستیک هواپیما حتما باید با باد نیتروژن پر شود. اهمیت نگهداری مناسب لاستیک‌ها برای تحمل وزن هواپیما روی زمین در بیشینه وزن برخاست آن در پارکینگ و در ادامه تحمل سرعت زیاد تا 300 کیلومتر بر ساعت و طی کردن طول باند پرواز است.
شاید بتوان گفت یکی از خطرناک‌ترین مواقع پرواز که سلامت لاستیک‌ها می‌تواند ایمنی را افزایش دهد، زمان افزایش سرعت برای برخاستن از زمین و هنگام نشستن هواپیما روی زمین است. هواپیمایی که با سرعت زیاد، عملیات تقرب را به سمت باند پرواز انجام می‌دهد، همواره دشوارترین مرحله فرود را در زمان تماس لاستیک‌ها با باند پرواز تجربه می‌کند. تصور کنید هواپیمایی با وزن و سرعت بسیار زیاد در برخی موارد تا چند ثانیه فقط روی یک لاستیک می‌نشیند؛ و طراحی مهندسی شده آن باعث می‌شود هیچ آسیبی به لاستیک و ارابه‌های فرود هواپیما وارد نشود.
سامانه‌های متعدد مکانیکی و الکترونیکی صرفا برای کنترل و تنظیم سرعت چرخ‌ها روی هواپیماها نصب شده است. به این علت که هواپیما توسط موتورها به جلو حرکت می‌کند و هیچ اتصال مکانیکی بین پیشران و چرخ‌ها وجود ندارد، هماهنگی چرخش لاستیک‌ها باید با سامانه‌های دیگری تأمین شود. مانند آنچه در سامانه‌های ترمز خودروهای مدرن می‌بینید، هواپیماها نیز دارای سامانه‌هایی برای کنترل ترمز هستند. آنتی‌اسکید یا همان سامانه مقابله با لغزش هواپیما، یکی از مهم‌ترین این سامانه‌هاست. این سامانه با سنجش سرعت گردش چرخ‌ها هنگام ترمز گرفتن، با کاهش فشار ترمز بر چرخ‌هایی که کمتر از بقیه می‌گردند، باعث می‌شود سرعت همه چرخ‌ها تقریبا مساوی شود. این تساوی در سرعت چرخش باعث می‌شود هواپیما در زمان گرفتن ترمز و در هوای سرد و باند پوشیده از برف و یخ، دچار لغزش نشود.
این سامانه با کنترل سرعت گردش چرخ‌ها از قفل ‌شدن و کشیده‌ شدن لاستیک‌ها روی زمین در سرعت‌های بالا نیز جلوگیری می‌کند. در این حالت کمترین نیاز به کنترل ترمزها توسط خلبان وجود دارد. در حادثه اخیر ترکیدن همزمان لاستیک‌ها نیز می‌توان انگشت اتهام را به سمت عدم عملکرد صحیح این سامانه نشانه رفت؛ وگرنه در شرایط عادی، هیچ‌گاه خطری پرواز ایمن هواپیماها را تهدید نمی‌کند.