پول بده، جریان‌ساز شو...

داستان یک رسالت
طبق نظریه‌های رسانه‌ای، همراه کردن مخاطبان با خود، یکی از اصلی‌ترین مأموریت رسانه‌ها به‌شمار می‌رود و رسانه‌ها بدون تأثیر بر فکر یا رفتار مخاطبان هدف، رسانه‌های زنده نیستند و فقط شمایل یک رسانه را دارند. بنابراین «جریان‌سازی» یکی از مهم ترین کارهایی است که یک رسانه می‌تواند برای رسیدن به این مقصود، انجام دهد. نکته دیگر این است که شایعه، انگاره‌سازی، اقناع و کمپین از جمله تکنیک‌های جریان‌سازی است که یک رسانه می‌تواند به وسیله آن، مخاطب را با خود همراه سازد. نکته دیگر اما مهم‌ترین رسانه‌های جریان‌ساز در ایران هستند که در این عصر، این عنوان بدون‌شک به شبکه‌های مجازی تعلق می‌گیرد. توییتر، اینستاگرام، تلگرام و ...حالا تصور کنید اگر یک نفر بخواهد جریان‌ساز باشد ولی رسانه‌اش را نداشته باشد با این حال آن‌قدر قدرت دارد که در این حالت تصمیم می‌گیرد با پول جریان‌سازی کند. اتفاقی که تحقیقات جام‌جم نشان می‌دهد در این روزها اصلا کم نیست.
جریان‌سازی از توییتر
شهریور امسال بود که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات در مصاحبه‌ای به شکل صریح اعلام کرد: «رسانه‌ها در دنیا و در فضای نوین دچار تحول بزرگی شده است و بدون هیچ تردید می‌گویم که خبرها و خط‌دهی از فضای مجازی و به‌خصوص توییتر شکل می‌گیرد. مطالب در این شبکه مجازی برای یک درصدی از جامعه که در آنجا حضور دارند، گفته و پرداخته می‌شود و بعد از تبادل نظر به رسانه‌ها می‌رسد. من به شخصه در فضای رسانه‌ای نوین در توییتر و اینستاگرام فعالم ولی مراقب جریان‌سازی نیز هستم و می‌دانم چه کسی با منشن کردن یک متن با ۴۰‌ آی‌دی مختلف دنبال جریان‌سازی است و چه کسی مطلبی را به‌درستی و بحق بیان کرده است.» این صحبت وزیر ارتباطات دقیقا همان چیزی است که ما در این گزارش با جزئیات بیشتر به آن خواهیم پرداخت. توییتر به عنوان یک شبکه اجتماعی فعال این قابلیت دارد و خوراک برخی رسانه‌ها را تامین می‌کند. نکته دیگر این است که برخی کاربران توییتر که اصطلاحا شاخ توییتر نامیده می‌شوند، با دریافت مبلغی که کم هم نیست، حاضرند درباره یک موضوع مشخص توییت کنند و همان توییت را در رسانه‌های دیگر و به‌خصوص تلگرام پخش می‌کنند تا به‌تدریج و در اثر دست به دست شدن زیاد، تبدیل به یک جریان شود. نکته‌ای که البته برخی اینستاگرامرها هم انجام می‌دهند و این کار را تبدیل به کسب و کار خود کرده‌اند و به وسیله آن ارتزاق می‌کنند!
پروموت‌های غیرمردمی!
شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی ظرفیت بالایی برای بسیاری از گروه‌ها فراهم کرده است تا آنها از این طریق بتوانند نظرات خود را در حلقه‌های همفکر نشر دهند و گروه‌های بزرگ‌تر و پایدارتر ایجاد کنند. در همین حال کم نیست زمان‌هایی که در فضای مجازی شاهد بازتاب برخی اخبار و حوادث به شکل برجسته‌تر هستیم. در این فضا با یک رویکرد از پیش تعیین شده، برخی جریانات تقویت شده و برخی دیگر نیز به حاشیه رانده می‌شوند تا همگرایی و انسجام لازم برای حرکت در مسیر مورد انتظار برنامه‌ریزان آن قرار گیرد. خواه این جریان حمایت و یا نقد یک کاندیدای انتخاباتی باشد و خواه تبلیغ یک تئاتر در کشور! نکته دیگر این است که بسیاری از آنها اصرار دارند این تبلیغ نظر شخصی‌شان است و پولی در ازای آن دریافت نمی‌کنند، هرچند ممکن است درصد کمی هم این‌طور باشند، اما نتایج تحقیقات ما نشان داد که نمی‌توان منکر باندبازی برخی از کاربران توییتر و جریان‌سازی آنها از طریق این رسانه و تلگرام شد. این مساله به‌سادگی نشان می‌دهد که بسیاری از برندینگ‌ها و تبلیغات آن مشخصا با پول‌های کلان شکل می‌گیرد و خودجوش و مردمی نیست!
از 4 تا 7 میلیون تومان
این تنها یک نمونه از تعرفه‌های کمپین تبلیغاتی یک کانال پرطرفدار تلگرام است! در پکیج شماره یک آن که قیمتی حدود هفت میلیون تومان دارد، 15 نفر از شاخ‌های توییتر به انتخاب شما، درباره موضوع مدنظرتان دو توییت و دو ریتوییت می‌کنند و ادمین آن کانال برخی از این توییت‌ها را در کانال خود قرار می‌دهد تا تبدیل به یک جریان شود! و به این ترتیب است که شما می‌بینید یک موضوع که ممکن است از نظر شما بی‌اهمیت باشد، تبدیل به یک جریان در کشور می‌شود که بسیاری از مردم از طریق شبکه‌های اجتماعی خود آن را خوانده‌اند و درباره آن صحبت می‌کنند.
شغلی به نام فروش اعضای کانال
چند وقت پیش مصاحبه‌ای با یکی از افرادی که شغلش فروش اعضا به کانال‌ها و تبلیغ برای مافیاست، منتشر شد که البته به مذاق خیلی‌ها خوش نیامد! این فروشنده که با نام کامران در تلگرام فعالیت می‌کرد، مدعی شد مهندسی عمران خوانده، اما از طریق اینترنت امرار معاش می‌کند و ماهی حدود 40 میلیون تومان درآمد دارد. کامران ادعا کرده بود پس از این‌که با صاحبان قدرت درخصوص یک ماجرای خاص به توافق رسیدند، او برای کانالی که آنها می‌گویند، ممبر یا عضو خریداری می‌کند و از این راه امرار معاش می‌کند. بخشی از صحبت‌های او را بخوانید: «موضوع مهم در این کار اعتبار است. من روزانه بالای ۳۰۰ مراجعه‌کننده دارم که می‌خواهند گروه ثبت کنند، خیلی از آنها ۱۶ تا ۲۳ ساله هستند و حتی ممکن است کارت اعتباری نداشته باشند.
بسیاری از آنها هم در توییتر عضو هستند. بیشتر درخواست‌های من برای صاحبان موسیقی است که می‌خواهند کارشان دیده شود. چند نمونه از نامزدهای انتخابات مختلف هم درخواست ممبرهای واقعی داشتند که کارشان دیده شود. من هم در قبال کارم پول می‌گیرم، برای آنها ممبر می‌خرم و در کانال‌ها برایشان تبلیغ می‌کنم. حقوق دریافتی‌ام هم حدود سه برابر پولی است که ممکن بود از مهندسی عمران نصیبم شود.»
مشاوره تبلیغ در تلگرام
شاید جالب باشد اگر بدانید، ادمین‌های چند کانال تلگرام به غیر از درآمدی که از تلگرام دارند، از اینستاگرام هم برای تبلیغ‌های سفارشی استفاده می‌کنند. از نظر برخی از آنها در اینستاگرام مخاطب می‌تواند از روش‌های مختلف شما را پیدا کند. علاوه ‌براین، محوربودن تصویر، چنانچه جذابیت نیز داشته باشد بر افزایش مخاطب اثرگذار است.
در عین حال تکنیک‌هایی در اینستاگرام وجود دارد، مانند نحوه استفاده از هشتک‌ها که قابلیت آن نسبت به دیگر شبکه‌های اجتماعی بیشتر است. اگر شما راجع به موضوعی مطلب یا عکس دارید افراد زیادی می‌توانند شما را پیدا کنند. اگر محصولی دارید و تصویر آن را ارائه کنید، حالت بازاریابی ویروسی در اینجا کاربردی‌تر است؛ یعنی افراد به‌راحتی می‌توانند محصول را به هم معرفی کرده و سریع‌تر منتشر می‌شود. بنابر این بسیاری از افراد برای رسیدن هرچه بهتر به اهدافشان از اینستاگرام استفاده می‌کنند. البته این بدین معنا نیست که از کاربری‌های دیگر شبکه‌های اجتماعی غافلند و یقینا بهتر از همه ما کاربری‌های توییتر و تلگرام را هم می‌شناسند! نام دیگر این شغل مشاور تبلیغ در شبکه‌های اجتماعی است که تمامی اطلاعات آن با یک جست‌و‌جو به دست می‌آید.
عقل را واسطه کنیم
یکی دیگر از کانال‌های تلگرام که برخی توییت‌های کاربران پرطرفدار توییتر را بازنشر می‌دهد، ادمینی دارد که ماهی30 تا 50 میلیون تومان درآمد دارد و این پول تنها از طریق تبلیغ و پروموت یک جریان به‌خصوص اتفاق می‌افتد. ادمین این کانال مدعی شده بود تنها روزی دو تبلیغ در کانالش می‌گذارد و بیش از این هم احتیاج ندارد، شماره کارت خود را به صاحبان قدرت و پول می‌دهد و آنها هم از بازدهی بالای این جریان از او تشکر می‌کنند.
کنکور، جریان‌های انتخاباتی، یک نامزد مشخص، مافیای ورزشی و سینمایی و ... همه اینها مسائلی هستند که جریان می‌سازند و برخی افراد در این عرصه با پول می‌خواهند عقل شما را بخرند. ایمان داشته باشیم برخی جریان‌ها لزوما درست نیست، پولش را دیگران می‌خورند...

یگانه عصاری

رسانه